بودجهای بدون خانه تکانی ساختاری
صبح نو/ متن پيش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست دولت ميگويد بودجه کل کشور در سال آتي را با تغييرات ساختاري نسبت به سالهاي گذشته و باتوجه به شرايط تحريمي تدوين کرده است. از سوي ديگر کارشناسان معتقدند بودجه99 نه تنها تغييري در ساختار ندارد بلکه دولت، تدبيري هم براي درآمدهاي جايگزين نفت نکرده است. برخي ديگر اعتقاد دارند بودجه متناسب با شرايط روز است اما نحوه اجراي آن هم شرط است که آيا دولت در سال آتي ميتواند اين بودجه را به خوبي اجرايي کند يا خير؟ «صادرات نفت در شرايط تحريمي کار دشواري است. ايران 55مشتري نفت دارد که توانسته تعدادي از آنها را با ارزان فروشي و ايجاد انگيزه درآمدي بيشتر، مجاب به خريد نفت کند. از طرفي کشتي با پرچم ايران امکان پهلوگيري ندارد و بايد به يک کشتي ديگر منتقل شود و مشکل سوم هم وارد کردن پول فروش نفت به کشور است، اما براي فرآوردههاي نفتي 2هزار مشتري داريم.» اين گزاره شرحي است بر وضعيت بازار نفت ايران از زبان حسن خسروجردي، رييس سابق اتحاديه نفت، گاز و پتروشيمي. همان بودجه هميشگي فروش فرآوردههاي نفتي را ميتوان به مراتب آسانتر از فروش نفت دانست و کشورها هم در صورت خريد فرآوردههاي نفتي ايران هيچ نگرانياي بابت ضبط داراييهايشان نخواهند داشت، ضمن اينکه حمل پول فروش اين فرآوردهها نيز بسيار راحتتر است. شايد همين دليل باشد که دولت به صرافت افتاد نرخ بنزين را افزايش دهد تا بتواند به جاي نفت بنزين صادر کند. اما افزايش صادرات فرآوردههاي نفتي و حتي پيدا کردن ديگر درآمدهاي جايگزين براي نفت نيازمند برنامه و خانه تکانيهاي ساختاري است از اين رو رهبري به دولت دستور دادند که ساختار بودجه کشور را تغيير دهد تا بودجه سال آينده با توجه به شرايط تحريمي کشور نوشته شود. حال اين بودجه روز يکشنبه از سوي رييسجمهوري تقديم مجلس شد، اما به گفته بسياري از کارشناسان بودجه99 بدون تحول جدي و پر از اعداد و ارقامي است که راست نميگويند. نوبخت: بودجه99 بهاستناد طرح اصلاح ساختار بودجه، تهيه شده است روز گذشته اما محمدباقر نوبخت، رييس سازمان برنامهوبودجه در نشست خبري حاضر شد تا با تشريح لايحه بودجه سال1399 کل کشور از بودجه تدوين شده خود دفاع کند. او با بيان اينکه هيچکدام از اعداد بودجه مانند سال قبل نيست و در ابتدا يک برنامه براي سال99 تهيه شد و اين بودجه براي اجراي برنامه مذکور است، گفت: اين بودجه براي سومين سال تحريم بزرگ اقتصادي تهيه شده است. اينکه چگونه وصول منابع در شرايط تحريم انجام شود نکته مهمي است، بايد مشخص شود برونداد اين بودجه در زندگي روزمره مردم چيست. مردم بهدنبال اين هستند تا بودجه گشايشي در شرايط تنگنا ايجاد کند. رييس سازمان برنامهوبودجه با ابراز اينکه بودجه99 بهاستناد طرح اصلاح ساختار بودجه تهيه شده است، گفت: اين طرح چهار محور و 9بسته دارد، سؤالي که وجود دارد اين است؛ آيا با اين سياستها ميتوان به اهداف اصلاح ساختار بودجه دست يافت؟ وي با تصريح به اينکه منابع عمومي 484هزار ميليارد تومان است که 8درصد رشد کرده، گفت: اين منابع از سه محل درآمدها، واگذاري داراييهاي سرمايهاي و مالي تأمين ميشود. نوبخت ادامه داد، درآمدها از 175هزار ميليارد درآمد مالياتي، 20هزار ميليارد درآمد گمرکي و 66هزار ميليارد از محل ساير بهدست ميآيد. وي افزود، مالياتها 26درصد رشد و حقوق گمرکي 38درصد کاهش يافته است، به اين ترتيب کل درآمدها 9درصد رشد کرده است. نوبخت با بيان اينکه، با فرض صادرات يک ميليون بشکه نفت، با قيمت 50دلار، نرخ تسعير 4200تومان براي هر دلار، درآمد ارزي 18.25ميليارد دلار حاصل خواهد شد، گفت: درآمد ارزي صادرات گاز 4ميليارد دلار بوده که جمع درآمد ارزي 22.25ميليارد دلار خواهد بود. وي اضافه کرد، به اين ترتيب سهم 36درصد صندوق توسعه ملي 8ميليارد دلار و سهم 14.5درصد شرکت نفت 3.2ميليارد دلار و سهم 49.5درصدي دولت 11ميليارد دلار است. مسيرهاي جديدي براي عبور از شرايط تحريم رييس سازمان برنامهوبودجه گفت: مسيرهاي جديدي براي عبور از شرايط تحريم در دستور کار قرار گرفته و در هشت ماهه امسال متوسط فروش 62.5دلار بوده است. نوبخت گفت: از 4ميليون ميليارد تومان دارايي دولت قرار شده است 49هزار ميليارد تومان آن به فروش برسد و واگذاري طرحهاي عمراني حدود 1000ميليارد تومان است. به اين ترتيب کل واگذاري سرمايهاي 98هزار ميليارد بوده که نسبت به سال98 حدود 38درصد کمتر است. وي افزود، براي جبران ساير مصارف 80هزار ميليارد تومان اوراق فروخته خواهد شد. روش اوراق براي تأمين نيازهاي دولت يک روش معمول در دست دولتهاست. اين درحالي است که پول جديد پرقدرت وارد اقتصاد نشده و پول از جامعه گرفته و مجدد بازگشت داده ميشود. سال99 بودجهاي بدون کسري نوبخت با بياناينکه، سال آينده ميخواهيم بدون کسري کشور را اداره کنيم و منابع و مصارف 8درصد رشد کرده است، گفت: در لايحه اعتبارات هزينهاي 367هزار ميليارد تومان است که نسبت به سال قبل 4درصد رشد کرده است. طبق قانون افزايش هزينه بايد متناسب با تورم انجام شود.نوبخت گفت: درحالي که 48هزار ميليارد تومان نفت فروخته ميشود 70هزار ميليارد تومان اعتبار عمراني در نظر گرفته شده. در حال حاضر در 8ماه 34هزار ميليارد تومان که بخشي از آن به صورت اوراق بوده به پيمانکاران ارائه شده است. بر اين اساس بخشي از اوراق لحاظ شده به پيمانکاران داده ميشود. معاون رييسجمهوري گفت: سال بعد 48هزار ميليارد تومان اوراق خريداري ميشود که 60درصد رشد کرده است. اين دفاعيات نوبخت در حالي است که کارشناسان نقد جدي بر بودجه دولت دارند. همچنانکه رمضانعلي مروي، عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي دربرنامه گفتوگوي ويژه خبري با اشاره به اينکه دولت ميتواند تا حدودي جلوي کسريها را بگيرد، اما متاسفانه از فرصتها استفاده نکرده است، افزود: دولت درآمدها و هزينههايي دارد که برخي اوقات محقق نميشود و دچار شوک و کاهش ميشود، برخي از اقلام در دست دولت نيست مانند کمک به صندوق بازنشستگي لذا اگر دولت انضباط مالي را نتواند حاکم کند کسري بهوجود ميآيد. مروي: دولت جلوي فرار مالياتي را بگيرد او با اشاره به اينکه دولت بخشي از عمليات فرا بودجهاي را ميتوانست تصميمگيري کند و جلوي کسريها را بگيرد گفت: متاسفانه دولت از فرصتها استفاده نکرد، کسري بودجه دولت در حالي است که کماکان با محروميت گسترده مواجه هستيم. عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي با اشاره به اينکه رديفي که براي رفع محروميت گنجانده شده کفايت نميکند، افزود: وضعيت معيشتي خانوارها به شدت متزلزل است، در شرايط رکود کسر کردن از بودجه عمراني کار درستي نيست، زيرا اقتصاد فشردهتر ميشود. او با اشاره به اينکه توان حکمراني دولت زياد خوب نيست، خاطرنشان کرد: اصلاح روالهاي خزانه خوب است، اما کارهاي سادهتري را ميتوان براي بهبود اوضاع انجام داد، تصميم اخير دولت در افزايش نرخ بنزين جاي نقد دارد بهطوري که اين تصميم ۳۰ تا ۳۵هزار ميليارد تومان دست دولت را ميگرفت، ميانگين تورم کالاهايي که ارز ۴۲۰۰توماني گرفتهاند از ساير کالاها بيشتر است، دولت يکسري از تصميمات را نبايد بگيرد، زيرا آزموده را آزمودن خطاست. عضو هيات علمي دانشگاه علامه طباطبايي با اشاره به اينکه شفافيت بايد در معيشت خانوار اثرگذار باشد، گفت:بايد جلوي فرار مالياتي را بگيريم، پنج دهک پايين جامعه را درک کنيم، اگر امري روي کاغذ به صورت بديهي ديده شد به اين معناست که پشت صحنه تعارض شديدي بين بازيگران اصلي وجود دارد. مروي با اشاره به اينکه تصميم دولت در افزايش قيمت بنزين از منظر عادلانه بودن محل تشکيک جدي دارد، گفت: ۵۰درصد خانوارها ماشين ندارند اگر دولت تصميم دارد ارز ترجيحي را امسال تکرار کند بايد بگوييم که بهتر است بيخيال آن شود، تجربه گذشته نشان ميدهد که اين موضوع اثرات مخربي روي اقتصاد دارد. يارمحمديان: دولتها انگيزه گرفتن تصميمات سخت را ندارند يارمحمديان، استاد دانشگاه و کارشناس اقتصادي در برنامه پايش در خصوص وضعيت فعلي اقتصادي کشور، تصريح کرد: مشکل اقتصاد کشور به نحوه اداره عمومي کشور برميگردد. متاسفانه دولتها انگيزه گرفتن تصميمات سخت را ندارند. نمونه آن نيز در لايحه بودجه99 مشهود است. وي گفت: انتظار اين بود در اين شرايط سخت کشور تصميمات جدي در خصوص بودجه گرفته شود. خصوصاً اينکه بخشي از بار فشار اقتصادي از طريق افزايش قيمت سوخت به مردم تحميل شده است بنابراين دولت نيز بايد در اين زمينه متحمل فشارهايي شود. يارمحمديان گفت: تصميمات سخت نبايد عليه مردم باشد بلکه دولت نيز بايد هزينههايي را متحمل شود. از اين طريق که با صرفهجويي در بودجههاي خود با مردم همراهي کند. در بودجه99 هيچ صرفهجويي از جانب دولت رصد نميشود. رويه سالهاي گذشته در بودجه سال99 ادامه پيدا کرده است. اين کارشناس اقتصادي با اشاره به موضوع مالياتها در لايحه بودجه99، تصريح کرد: در اين لايحه مالياتهاي جديدي تعريف نشده است. نبايد به ماليات بهعنوان تنها يک روش درآمد نگاه کرد بلکه بايد آن را يک ابزار تنظيمي در نظر گرفت. ماليات بر عايدي سرمايه در همين زمينه است. يوسفيان ملا: فروش اموال دولت نميتواند تکاني به خزانه بدهد عزتالله يوسفيان ملأ، عضو کميسيون برنامهوبودجه مجلس شوراي اسلامي با اشاره به اينکه بودجه امسال را دولت بدون متکي شدن به نفت ارائه کرده است، به «صبحنو» گفت:درآمد نفتي در بودجه دولت کاهش يافته و اين موضوع نشاندهنده اتکاي بودجه به ديگر موضوعات است اما نبايد فراموش کرد که دولت به جاي اصلاح برخي ساختارها اقدام به فروش اموال دولتي، عوارض گمرکات، فروش ميعانات گازي و ماليات شده است که نياز به بررسي و کارشناسي بيشتر دارد. اين عضو کميسيون برنامهوبودجه مجلس شوراي اسلامي، افزود: شايد دولت مبالغ و شرايط خوبي براي ميعانات گازي در بودجه ديده باشد اما ميتوان با انجام برخي اصلاحات که مجلس به تصويب ميرساند شرايط بهتري را رقم زد، مثلاً دهکهاي بالا يارانه نگيرند يا کساني که در خارج از کشور هستند يارانه نگيرند چرا که سوختي در داخل کشور مصرف نميکنند. شايد 45هزار تومان عددي نباشد اما وقتي اين پول در گستره زيادي جمع شود، ميتواند محل تأمين اعتباري باشد. وي ادامه داد: دراين بودجه پيشبينيهاي خوبي ديده شده و بودجه معقولي است چراکه متناسب با شرايط روز است ولي بستگي به نحوه اجراي آن دارد که آيا دولت در سال آتي ميتواند آن را به خوبي اجرايي کند يا نه. يوسفيان ملا با اشاره به اينکه اين بودجه ضد تحريمي است، گفت: از آنجايي که اعتبارات نفتي در آن زياد ديده نشده حالت ضد تحريمي دارد و بودجه خوبي است اما قطعاً نياز به برخي اصلاحات دارد. مثلاً فروش اموال که توسط بانکها صورت ميگيرد بايد بيشتر مورد ارزيابي و نظارت قرار گيرد. با کمال تأسف بانکها از رسالت بانکداري خودشان خارج شدند و بهدنبال تجارت و کسب درآمد رفته، هر چند بانکها بايد 10درصد کار تجاري کنند اما ميبينيم که پا را فراتر گذاشتند و اقدامات غير بانکي در شهرهاي مختلف و حتي شهرهاي بزرگ دنيا ميکند. وي افزود: هر چند فروش اموال دولتي در اصل44 ديده شده است اما در عمل ميبينيم که رقم آنها قابل توجه نيست و با فروش آنها آنگونه که بايد خزانه دولت تکاني نميخورد، اگر نگاهي به فروش نيشکرهفت تپه داشته باشيم به خوبي درمييابيم که چقدر آنرا ارزان فروختند که باورش سخت است، حتي زير قيمت فروخته شده و درآمدي براي دولت توليد نکرده است. اين عضو کميسيون برنامهوبودجه تصريح کرد: باتوجه به اينکه دربدترين شرايط تحريم قرار داريم، بايد گفت که سازمان مديريت برنامهوبودجه و معاونت رياست جمهوري توانستهاند بودجهاي ضد تحريمي بنويسند و توطئههاي دشمن در برخي امور را خنثي کنند.