روایت "گاردین" از روی تاریک جامجهانی باشگاهها در قطر
اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست توضيح سردبير: وضعيت کارگران در کشورهاي حاشيه خليجفارس به قدري رقتبار است که به رسانههاي آزاد اجازه تهيه گزارش داده نميشود. مشهور است که امارات و عربستان و قطر با نفوذ در مناسبات رسانهاي حتي با پرداخت رشوه و گاهي ارعاب، مانع از حضور خبرنگاران و دوربينهاي فيلمبرداري در محيطهاي کارگري ميشوند. با اين همه تعدادي از خبرنگاران توانستهاند از حجابهاي خبري بگذرند و بخشهايي از زندگي کارگران را- که عمدتا غيربومي هستند و به اميد يافتن مزدي قابلملاحظه رنج مهاجرت را بر خود هموار کردهاند- به تصوير بکشند. اگرچه مناسبات اقتصادي پيوندي ناگسستني با رفتار سياسي اجتماعي دارد اما بهتر است بيرون از دنياي پيچيده سياست براي بهبود زندگي کار و کارگران تلاش کنيم و اطلاعات موثق را به گوش مردم جهان برسانيم بلکه مقامات و مسوولان اين کشورها روشها و منشهاي فعلي خود را اصلاح کنند. هواداران ليورپول هفته آينده قرار است براي تماشاي مسابقات جامجهاني باشگاهها راهي قطر شوند. برگزاري چنين رويداد جذابي ممکن است باعث شود هزاران کارگر فقيري که در سالهاي گذشته براي ساختن ساختمانهاي درخشان زحمت کشيدهاند به فراموشي سپرده شوند. وقتي هواداران در استاديوم بينالمللي خليفه، جايي که ليورپول در مرحله نيمهنهايي رقابتها مسابقه خود را برگزار ميکند بنشينند، ممکن است متوجه نباشند کارگراني که اين استاديوم را ساختهاند، در چه محلهاي کثيف و پر ازدحامي زندگي ميکنند. به گزارش سازمان عفو بينالملل هيچ اطلاعاتي از نحوه زندگي کارگران مهاجر و ميزان دريافتي آنها وجود ندارد و اين بدان معناست که دستمزد اين افراد بسيار کمتر از آن چيزي است که در ابتدا به آنها وعده داده شده بود. گزارشها حاکي از آن است که گذرنامه اين افراد مصادره شده و آنها قادر به تغيير شغل يا ترک کشور نيستند. با نگاه کردن به طاقهاي استاديوم که مدام بزرگ و بزرگتر ميشوند، هيچ چيزي براي يادآوري آنهايي که در راه ساختن اين بنا درگذشتهاند، از جمله زاک کاکس که در سال 2017 از دنيا رفت، وجود ندارد. فيفا روز شنبه اعلام کرد که مکان اصلي بازي ليورپول در نيمه نهايي در تاريخ 18 دسامبر استاديوم تازهتاسيس و خيرهکننده «بنياد» نخواهد بود. اما همين استاديوم بنياد نيز داستاني از مرگ و بيتفاوتي در بالاترين سطح را در خود دارد. در ماه ژوئن يک کارگر 24 ساله نپالي، رويچاندرا رومبا، بر اثر مشکل تنفسي در يک اردوگاه کار اجباري در حومه دوحه درگذشت. او در استاديوم بنياد روي داربست مشغول به کار بود. نزديک به شش ماه پس از درگذشت او و دو ماه بعد از آنکه گاردين براي نخستينبار مرگ او را فاش کرد، همسر او به نام نيرمالا هنوز هيچ غرامتي از قطر دريافت نکرده است. نيرمالا پاکرين در حالي که در اتاق کوچک خود در حاشيه کاتماندو نشسته است و عکسهاي شوهرش روي ديوارها قرار دارد، ميگويد: «پسر 6 ساله آنها يعني نيراج در تلاش است تا بپذيرد که پدرش هرگز به خانه برنميگردد. او مرتبا ميپرسد پدر من کجاست؟ چرا او تماس نميگيرد؟ کي خواهد آمد؟» پاکرين ميگويد: مدير شرکتي که رومبا را استخدام کرده بود، وي را تحت فشار قرار داده است تا 7000 ريال قطري معادل 1460 پوند را بپذيرد و ماجرا تمام شود. وي ميگويد: «من نگران ايمني خود هستم. او از زبان تهديد استفاده ميکند. برادرم اين پيشنهاد را رد کرده است.» پردايپ پاکرين برادر زن رومبا ميگويد: «ما بايد براي آنچه حقيقت دارد، بجنگيم. اگر ما اين پول را قبول کنيم، خانوادههاي ديگر رنج ميبرند.» نيک مک گيهان، مدير پروژههاي نمايشگاهي و کارشناس کارگران مهاجر در خليجفارس ميگويد: «به نظر ميرسد ما اين وضعيت هولناک را داريم که خانوادههاي کارگراني که جان باختهاند يا مبلغ بسيار کمي به عنوان غرامت دريافت ميکنند يا اصلا چيزي گيرشان نميآيد. کميته عالي، ارگان برگزاري جامجهاني باشگاهها که از ديروز کارش را آغاز کرد، بايد مسووليت مرگ و ميرهاي ناگوار جواناني که استاديومهاي قطري را بنا کردند، بپذيرد و خسارت خانوادههاي آنها را جبران کند.» پيتر مور، مديرعامل ليورپول روز سهشنبه در نامهاي از مک گيهان حمايت کرد و گفت: «ما از ادعاي شما حمايت ميکنيم. بايد در مورد هر کشته شدهاي که به مرگي ناشايست دچار شده بررسي کامل انجام شود. خانوادههاي بيبضاعت آنها بايد با در نظر گرفتن عدالت مطالبات خود را دريافت کنند.» پرونده رومبا يک اتفاق نيست. طبق کميته عالي، در مجموع 11 کارگر مشغول در استاديوم در سال 2018 جان خودشان را از دست دادهاند. از ميان اين مرگوميرها 10 مورد «غيرمرتبط با کار» توصيف شدهاند که بيشتر مربوط به نارساييهاي ناگهاني قلبي و مشکل تنفسي بوده است. دادههاي مربوط به تعداد کارگران کشته شده در سال 2019 هنوز منتشر نشده است. در سال گذشته گاردين با خانوادههاي 5 نفر از کشتهشدگان در استاديومهاي قطر صحبت کرده است. دو نفر از اين تعداد ميگويند هيچ خسارتي از قطر دريافت نکردهاند. سه نفر باقيمانده نيز بعد از افشاي مرگ عزيزانشان در مطبوعات موفق شدند، غرامت دريافت کنند. جورهول ايسلام که برادرزادهاش منجورول، کارگر بنگلادشي 28 ساله ورزشگاه، در آگوست 2018 درگذشت، گفت: «افراد فقير مثل ما نميتوانند اميدوار به جبران خسارت باشند. دولت قطر ما را انسان نميداند.» سخنگوي کميته عالي در بيانيهاي گفت: «در بيشتر موارد غرامتها فقط در صورتي که يک کارگر بر اثر تصادف ناشي از کار بميرد، پرداخت ميشود. در مورد مرگومير ناشي از کار، کميته عالي تضمين ميکند که پيمانکاران ما حقوق نهايي و مزاياي خدمت را بپردازند.» يافتههاي مطبوعات فشار زيادي به ليورپول وارد کرده است که شرکت در مسابقات جامجهاني باشگاهها تحت نظر گروههاي مدافع حقوق بشر و هواداران قرار گرفته است. مينکي وردن، ديدبان حقوق بشر معتقد است که بازيکنان و مديريت ليورپول بايد خبررساني در مورد اين سوءاستفادهها را افزايش بدهند و خواستار اصلاحات شوند. وي ميگويد: «ليورپول و ساير تيمهايي که در قطر بازي ميکنند بايد آگاه باشند که کارگران مهاجر براي درست کردن استاديومهايي که آنها قرار است در آن بازي کنند، جان خود را از دست دادهاند. ليورپوليها بايد از هر فرصتي استفاده کنند و در صحبتهايشان اصرار داشته باشند که بايد از اين کارگران محافظت شود.» ماه گذشته مور در مصاحبهاي با کانال باشگاه گفت: «باشگاه براي رسيدگي به مشکلات در قطر عازم اين کشور ميشود. البته ما يک سازمان سياسي نيستيم و اين نه در جايگاه ماست و نه خودمان چنين جاهطلبياي داريم که از کشوري به کشور ديگر برويم و ديگران را براي پيروي از عقايدمان مجبور کنيم.» اين ممکن است خبر بدي براي خانواده ايسلام باشد. جوهورول ميگويد: «برادرزاده وي براي تامين امنيت شغل خود در قطر مبلغ 500 هزار تاگ بنگلادشي معادل 4470 پوند را به عنوان ضمانت پرداخت کرده است. او اين هزينه را از طريق فروش زمين خود و گرفتن وام به دست آورده بود. کسي که براي جذب کارگر به اينجا آمده بود به برادرزادهام قول دستمزد بسيار زيادي را داد، اما دستمزد کارگران در قطر فقط 600 ريال در ماه معادل 125 پوند است. اين بسيار پايينتر از حداقل دستمزدي است که بايد پرداخت شود.» او ادعا ميکند کارفرماي برادرزادهام يکي از بزرگترين شرکتهاي ساختماني قطر است، اما هيچگونه جبران خسارتي نداشته است. آنها حتي تمام حقوق و مزايايي که بدهکار بودند نيز پرداخت نکردند.» استوارت هاميلتون يک آسيبشناس پزشکي قانوني ميگويد: «در گواهينامههاي مرگ اين افراد مشکل تنفسي يا نارسايي قلبي علت مرگ ذکر شده که به معناي «دلايل طبيعي» است، اما چنين توضيحاتي بيمعني است. اگر من آنجا بودم حتما دستور ميدادم که علت مرگ با بررسي دقيق انجام شود.» گاردين دريافته است که دليل مرگ بسياري از کارگران به خاطر کار در گرماي شديد و دماي بالاي 45 درجه به مدت طولاني است. تعداد کارگران استاديومهاي جهاني 2022 که هر ساله ميميرند فقط بخشي از کل کارگران مهاجر است. کمتر از 2 درصد نيروي کار مهاجر در استاديومها و بقيه در ساخت هتلها و راهآهن و جادهسازي مشغولند. دادههاي دولتهاي هند و نپال و بنگلادش نشان ميدهد که ميزان واقعي تلفات در قطر چقدر زياد است. حداقل 1025 کارگر نپالي در بين سالهاي 2012 تا 2017 جان خود را از دست دادهاند. در سال 2018، 149 کارگر بنگلادشي درگذشتند. در بين سالهاي 2012 تا 2018، 1687 کارگر هندي جان باختهاند که از اين تعداد 1345 مورد مرگ طبيعي تشخيص داده شده است!