خانه‌تکانی پوتین

اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن در آخرین خبر به معنای تایید تمام یا بخشی از آن نیست

شهاب شهسواری/ چهار سال مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری برای تعیین رییس‌جمهور آینده روسیه، بعد از دو دهه سلطه ولادیمیر پوتین بر قدرت، رییس‌جمهور روسیه از برنامه خود برای اصلاحات اساسی در قانون اساسی روسیه و توازن قوا در این کشور خبر داد. ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه روز چهارشنبه در سخنرانی سالانه خود از پیشنهاد برای تغییر قانون اساسی روسیه و افزایش اختیارات پارلمان و نخست‌وزیر این کشور سخن گفت. بلافاصله، خبرگزاری ایتارتاس خبر داد که دیمیتری مدودف، نخست‌وزیر روسیه استعفای خود را به رییس‌جمهور تقدیم کرده و خواستار انتخاب نخست‌وزیر و کابینه جدید برای روسیه شده است. به نوشته خبرگزاری اینترفکس، ولادیمیر پوتین از دولت خواسته است تا معرفی دولت جدید به کار خود ادامه دهد. اینترفکس مدعی شده که قرار است دیمیتری مدودف، به جانشین رییس‌جمهور در شورای امنیت روسیه منصوب شود و شخص دیگر مقام نخست‌وزیری روسیه را در اختیار بگیرد. به‌رغم پیشنهاد پوتین برای افزایش اختیارات نخست‌وزیر و انتخاب کابینه توسط پارلمان، این پیشنهاد هنوز به قانون تبدیل نشده است و با استعفای مدودف، تصمیم‌گیری در مورد نخست‌وزیر و وزرای جدید کابینه همچنان بر عهده شخص ولادیمیر پوتین خواهد بود. به نوشته رسانه‌های روس قرار است برای تغییر قانون اساسی روسیه و افزایش اختیارات پارلمان، یک همه‌پرسی سراسری در این کشور برگزار شود. این اولین همه‌پرسی سراسری در روسیه از سال 1993 تاکنون است. از زمان فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تا سال 1993 سه همه‌پرسی سراسری در روسیه برگزار شد، اولین همه‌پرسی برای تایید ریاست‌جمهوری بوریس یلتسین در سال 1991، دومین همه‌پرسی برای اجرای برنامه اصلاحات اقتصادی یلتسین در سال 1993 و سومین همه‌پرسی همان سال برای تایید قانون اساسی جدید جمهوری فدراتیو روسیه برگزار شدند. قانون اساسی روسیه که با مشارکت نهادهای امریکایی نگاشته ‌شده در 26 سال گذشته دست نخورده باقی مانده است. به نوشته رسانه‌های روسیه، پیشنهادهای پوتین برای تغییر قانون اساسی روسیه به زودی به شکل رسمی ارایه می‌شوند و به سرعت در مورد همه‌پرسی جدید در این کشور تصمیم‌گیری خواهد شد.

مدودف، سخنرانی روز گذشته پوتین را دلیل اصلی استعفای خود اعلام کرده و نوشته است: «تغییرات اعلام شده، زمانی که به تصویب برسند نه تنها تغییرات عمده‌ای در مواد قانون اساسی ایجاد خواهند کرد، بلکه کل توازن قوا در روسیه را نیز تغییر خواهد داد. در چنین شرایطی قدرت در قوه مجریه، قوه مقننه و قوه قضاییه کاملا تحت تاثیر قرار می‌گیرد.» وی تاکید کرد که استعفا به معنای ایجاد زمینه و فرصت برای اجرای اصلاحات مدنظر رییس‌جمهور است و تاکید کرد: «بدیهی است با توجه به این تغییرات دولت در شکل کنونی آن باید استعفا دهد.»

به نوشته آسوشیتدپرس، ولادیمیر پوتین، روز چهارشنبه بعد از دریافت استعفای دیمیتری مدودف، ضمن تشکر از عملکرد او در مقام نخست‌وزیر از کابینه او به دلیل برآورده نکردن انتظارات در حوزه اقتصادی و توسعه انتقاد کرده است. پوتین در سخنرانی سالانه خود هم از نیاز به تغییرات اساسی در کشور سخن گفته و وعده داده بود که رشد اقتصادی کشور در سال 2020 سرعت بیشتری پیدا کند و از متوسط رشد اقتصادی جهانی پیشی بگیرد. پوتین در عین حال در این سخنرانی از کاهش نرخ زاد و ولد در کشور به‌ شدت اظهار نگرانی کرد. او یکی از اصلی‌ترین عوامل کند شدن نرخ رشد اقتصادی در روسیه را پیر شدن جمعیت و کاهش زاد و ولد توصیف کرد.

پوتین 20 سال است در مقام رییس‌جمهور و نخست‌وزیر، در دوره‌های مختلف قدرت کامل را در فدراسیون روسیه در اختیار دارد، در سخنرانی سالانه خود تاکید کرد که مطالبات زیادی در میان مردم برای تغییرات در کشور وجود دارد. پوتین هر چند تنها دو سال از دوره شش ساله ریاست‌جمهوری‌اش را پشت سر گذاشته است، اما بر اساس بند 3 ماده 81 قانون اساسی روسیه حق شرکت در انتخابات سال 2024 به عنوان نامزد ریاست‌جمهوری را نخواهد داشت. اظهارات پوتین در مورد تغییر قانون اساسی، گمانه‌زنی‌ها در مورد آینده سیاسی او بعد از پایان دوره اخیر ریاست‌جمهوری‌اش را احیا خواهد کرد.

پوتین پیش از این با شعبده‌های حقوقی و قانونی یک بار سال 2008 با معرفی دیمیتری مدودف، به عنوان نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری، بعد از دو دوره ریاست‌جمهوری متوالی خودش و انتصاب خودش توسط رییس‌جمهور منتخب به عنوان نخست‌وزیر، عملا محدودیت دوره‌های ریاست‌جمهوری را دور زده‌ بود. حالا بعد از گذشت 11 سال از آن انتخابات جنجالی، بار دیگر سال 2024، دوره دوم شش ساله ریاست‌جمهوری پوتین به پایان خواهد رسید و از حالا بسیاری از ناظران و تحلیلگران منتظر این هستند که ببینند برنامه او برای تحویل حکومت به جانشینانش یا استمرار نفوذش در حاکمیت چگونه است. پیشنهاد پوتین برای تغییر قانون اساسی، با تفسیرهای متفاوتی مواجه شده است. او در سخنرانی خود تاکید کرد که قصد دارد با تغییر قانون اساسی روسیه، شرایطی ایجاد کند که نقش پارلمان در تعیین نخست‌وزیر و وزرای کابینه بیشتر شود و پارلمان روسیه به صورت دست بسته مجبور به تایید گزینه‌های رییس‌جمهور برای نخست‌وزیری و وزرای کابینه نباشد. پوتین در عین حال تاکید کرد که این پیشنهاد به معنای تغییر نظام سیاسی روسیه از ریاستی به پارلمانی نیست و او قصد ندارد اختیارات ویژه رییس‌جمهور، از جمله اختیار برکناری نخست‌وزیر را در قانون اساسی جدید از او سلب کند.

منتقدان پوتین می‌گویند هدف او از این پیشنهادات این است تا بتواند بعد از کناره‌گیری‌اش از قدرت در سال 2024 تا سر حد امکان همچنان در حاکمیت کشور نفوذ داشته‌ باشد. رویترز می‌نویسد که منتقدان پوتین این پیشنهاد او را راهی برای دور زدن محدودیت دوره‌های ریاست‌جمهوری می‌دانند که به او اجازه می‌دهد بعد از پایان دوره اخیر ریاست‌جمهوری‌اش با افزایش اختیارات نخست‌وزیر به عنوان منتخب پارلمان بار دیگر قدرت را در اختیار بگیرد. در برابر گروه دیگر از تحلیلگران معتقدند که پوتین تلاش می‌کند تا اختیارات رییس‌جمهور بعدی را تا جایی که می‌تواند محدودتر بکند تا میراث‌دار حکومت او از قدرت کمتری برای تغییرات اساسی در چارچوب حکومت روسیه برخوردار باشد. گروهی از منتقدان هم معتقدند که پوتین آماده می‌شود تا بار دیگر سناریوی سال 2008 برای جابه‌جایی قدرت با مدودف را اجرا کند و از حالا مدودف را به عنوان نامزد مورد نظر خود برای انتخابات سال 2024 آماده کرده است.