شبکه نفوذناپذیر فروش نفت
دنياي اقتصاد/ متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست در روزهاي پاياني هفته گذشته خزانهداري آمريکا از تحريم دو شخص و شش شرکت مستقر در دبي، شانگهاي و هنگکنگ خبر داد. چهار شرکت از اين شش شرکت و دو فرد تحريم شده با شرکت ملي نفت ايران در ارتباط بودهاند و آمريکا بهانه تحريم اين شرکتها و اشخاص را آنچه کمک به ايران براي صادرات صدها ميليون دلار نفتخام، محصولات پتروشيمي و فرآوردههاي نفتي است، عنوان کرده.
با اين حال آنطور که پلاتس به نقل از تعدادي از کارشناسان اقتصادي و سياسي اعلام ميکند، اين تحريمها نميتواند تاثير چنداني بر روابط تجاري ايران و چين داشته باشد و جريان صادرات نفت ايران ادامه خواهد يافت. ريچارد نفيو، معمار تحريم فروش نفت ايران در دوران رياستجمهور اوباما و همچنين نويسنده کتاب «هنر تحريم» يکي از اين دسته از کارشناسان بوده است. او بر اين باور است که کار فروش نفت ايران توسط شبکهاي از افراد و شرکتها انجام ميشود که با وجود فشارهاي آمريکا هستند و خواهند بود.
فشار براي قطع درآمدهاي ايران
يکي از مهمترين شرکتهايي که روز پنجشنبه مورد تحريم آمريکا قرار گرفت، ترليانس بود. آنطور که پلاتس گزارش ميدهد اين شرکت ضمن مخفي کردن منشأ ايراني محمولههاي نفتي، ترتيب انتقال ميليونها دلار به شرکتهاي پتروشيمي ايران را داده است. ترليانس همچنين به فروش ميليونها دلار نفت ايران به شرکتهاي چيني نيز کمک کرده است. يک فرد با مليت ايراني نيز که با ترليانس همکاري داشته است، در اين راستا تحريم شده. علاوه بر اين، يک شهروند چيني نيز در رابطه با نقض تحريمهاي ايران به ليست سياه وزارت خزانهداري آمريکا اضافه شده است. به غير از اين افراد و شرکت ترليانس، چهار شرکت چيني و هنگکنگي ديگر به همراه يک شرکت اماراتي در ليست سياه آمريکا قرار گرفتهاند. آمريکا مدعي شده که اين شرکتها نيز در پنهان کردن منشأ نفت صادراتي ايران و انتقال پول حاصل از آن کمک کردهاند. تحريمها تمام داراييهاي اين افراد و شرکتها در آمريکا را مسدود و شرکتها و افراد آمريکايي را از مبادله تجاري با آنها منع ميکند. موسسات مالي غيرآمريکايي هم که مبادلات قابلتوجهي با اين شرکتها داشته باشند براساس تحريمهاي ثانويه آمريکا با مجازات اين کشور روبهرو ميشوند.
اما اين اولين بار نيست که شرکتهاي خارجي به بهانه همکاري با ايران مورد تحريمهاي آمريکا قرار ميگيرند. در ماههاي گذشته ترامپ شرکتهاي ديگري را در ارتباط با صادرات نفتخام ايران تحريم کرده بود. در ماه سپتامبر، وزارت خزانهداري ايالاتمتحده شش نهاد چيني و مديران ارشد آنها از جمله دو زيرمجموعه غول حملونقل دريايي چين با نام کاسکو را بهدليل تجارت نفت با ايران تحريم کرد. ايالاتمتحده پيش از آن نيز شرکت بازرگاني دولتي چين Zhuhai Zhenrong و بالاترين مدير اجرايي اين کشور را براي تجارت نفت با ايران تحريم کرده بود. توجه به شرکتهاي فعال در صادرات محصولات پتروشيمي که هفته گذشته رخ داد، موضوع نسبتا جديدي بوده است. ايران سال گذشته از فروش محصولات پتروشيمي حدود ۱۴ ميليارد دلار درآمد کسب کرده بود، از اين رو دولت آمريکا در تلاش است که با تحتتاثير قرار دادن صادرات محصولات پتروشيمي ايران، فشارها را بيش از پيش افزايش دهد. با اين حال با توجه به اين نکته که با وجود همه فشارها جريان صادرات نفت ايران به چين ادامه داشته است، ميتوان مدعي بود که در صادرات محصولات پتروشيمي که ردگيري آن به مراتب دشوارتر از ردگيري محولههاي نفتخام است، دولت ترامپ به هدف خود نخواهد رسيد. در واقع آمار نشان ميدهد که جريان صادرات نفت ايران به چين هيچگاه قطع نشده است و اين کشور همچنان بزرگترين خريدار نفت ايران محسوب ميشود.
جريان نفت ادامه دارد
براساس گزارش پلاتس، ميزان صادرات نفتخام و ميعانات گازي ايران به چين در نيمه دوم سال ۲۰۱۹ حدود ۲۲۵ هزار بشکه در روز بوده است که هرچند نسبت به مقدار ۴۰۰ هزار بشکهاي برآورد شده در نيمه اول سال کاهش را نشان ميدهد، اما از تداوم صادرات نفت ايران با وجود تحريمهاي آمريکا خبر ميدهد. صادرات نفت ايران به چين در سال ۲۰۱۸ نيز حدود ۶۵۰ هزار بشکه در روز برآورد ميشود. پلاتس در اين گزارش مدعي شده که ايران اين ميزان صادرات نفتخام خود را با بهکار گرفتن راهکارهايي انجام داده است. از اينرو، ارقام گفته شده براي صادرات نفت ايران به چين از قطعيت لازم برخوردار نيست و ممکن است بسيار فراتر از حدود ۲۰۰ هزار بشکه مذکور باشد.
منبع اطلاعاتي و آماري پلاتس، ميزان صادرات نفتخام و ميعانات گازي ايران در ماه گذشته ميلادي را ۳۹۴ هزار بشکه در روز اعلام ميکنند و از آنجا که بخش اعظم اين مقدار به چين صادر شده، پکن همچنان بزرگترين خريدار نفت ايران محسوب ميشود. استيون منوچين، وزير خزانهداري ايالاتمتحده آمريکا هفته گذشته با بيان اينکه «شرکتهاي دولتي چيني خريد نفت ايران را متوقف کردهاند، گفت: «تنها پالايشگاههاي مستقل همچنان اقدام به خريد نفت ايران ميکنند. همکاري با چين براي اطمينان از توقف چنين فعاليتهايي ادامه دارد.»
در اين ميان برخي از منابع از احتمال افزايش صادرات نفت ايران در اولين ماه ۲۰۲۰ خبر دادهاند. تانکر ترکرز که حرکت نفتکشها را ردگيري ميکند در صفحه توييتر خود نوشته است: «ما شاهد رشد چشمگير صادرات نفتخام ايران در ماه جاري هستيم و بهنظر ميرسد توليد نفت نيز همزمان با آن افزايش يافته است. ما همچنين شاهد رکورد جديدي از حضور کشتيهاي خارجي هستيم که درحال پر کردن مخازن خود هستند.» تانکر ترکرز در انتها اعلام کرده که گزارش مفصلتر در اين خصوص را در هفتههاي آتي منتشر ميکند. اما فراتر از ارقام صادرات، کارشناسان بينالمللي بر اين باورند که افزايش فشارهاي آمريکا براي قطع صادرات نفت ايران نميتواند جريان صادرات نفت کشور را قطع کند.
تداوم جريان نفت ايران-چين
تحليلگران اقتصادي-سياسي به پلاتس گفتهاند که تحريمهاي جديد آمريکا با هدف خاموش کردن تجارت نفت و پتروشيمي بين ايران و چين، تاثيري در وضعيت چين بهعنوان واردکننده برتر نفتخام ايران نخواهد داشت و انتظار ميرود بيش از ۲۰۰ هزار بشکه در روز جريان پنهان نفت ايران به اين کشور ادامه يابد. هنري روم، تحليلگر ايران در اوراسيا گروپ تحريمهاي جديد وزارت خزانهداري آمريکا را به ماشين چمنزني تشبيه کرده که تنها قسمت خيلي کمي از چمن را کوتاه ميکند و بر اين باور است که براي اثرگذاري بايد مدام تحريمهاي جديدي وضع شود.
پل شالدون، تحليلگر سياسي پلاتس بر اين باور است که تحريمها در کوتاهمدت رفع نخواهد شد، با اين حال پيشبيني ميکند که ميزان صادرات نفتخام ايران در سال ۲۰۲۰ حدود ۴۰۰ هزار بشکه در روز، نزديک به سطح صادرات در ماه دسامبر ۲۰۱۹ باقي بماند.
ريچارد نفيو که به معمار تحريمهاي عليه ايران در دوران اوباما مشهور است، بر اين باور است که تحريمهاي هفته گذشته آمريکا اقدامات چنداني براي مختل کردن تجارت نفت ايران انجام نميدهد. مشاور سياسي رئيسجمهور قبلي آمريکا با تاکيد بر اينکه جريان صادرات نفت ايران ادامه خواهد داشت، گفته است: «به نظر من يک شبکه به هم پيوسته درحال انجام فروش نفت ايران است. (هرچند واشنگتن برخي شرکتها و افراد اين شبکه را تحريم کرده است) اما افراد و شرکتهاي ديگري وجود دارند و خواهند بود.»