دنياي اقتصاد/ متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
ويروس کرونا که امان جهان را بريده و بدون توجه به ويژگيهاي سياسي و اقتصادي کشورها، مرزها را درنورديده است، اکنون جان مردم ايران را تهديد ميکند. اما هنگامه بروز اين بحران جهاني، دولت ترامپ بهرغم درخواستهاي مکرر دهها رهبر سياسي جهان، ديپلماتها و موسسات بينالمللي هنوز تمايلي به لغو تحريمهاي ايران حتي بهطور موقتي نشان نداده است.
انديشکده آمريکايي شوراي آتلانتيک در مطلبي با تاکيد بر اينکه تداوم تحريمها نشان ميدهد که ظلم نه محصول جانبي نظام تحريمي آمريکا، بلکه هدف اصلي آن است، نوشت: «برداشتن تحريمها تنها به سود ۸۰ ميليون شهروند ايراني نيست، بلکه کمک به مهار کرونا در ايران موج کاهش تهديد آن براي کشورهاي همسايهاي ميشود که سالها جنگ داخلي چيزي از سيستم سلامت آنها باقي نگذاشته است و در صورت شيوع کرونا در اين مناطق، فاجعهاي انساني رخ خواهد داد. جامعه بينالملل بايد يکصدا از ترامپ بخواهد تا تحريمهاي ايران را بردارد.»
انديشکده شوراي آتلانتيک در اين گزارش مينويسد: اعضاي کنگره، رهبران جهاني، سازمانهاي بينالمللي و فعالان مدني از دولت ترامپ درخواست کردهاند تا تحريمها عليه ايران را حداقل در زماني که اين کشور در مبارزه عليه ويروس کرونا قرار دارد، بهطور موقت بردارد دولتهاي پيشين آمريکا تحت رهبري جورج دبليو بوش و باراک اوباما هر دو تحريمهاي خود عليه ايران را در زمانهاي بحراني نظير زمينلرزههاي سالهاي ۲۰۰۲ و ۲۰۱۲ کاهش دادند. اکنون از دولت ترامپ نيز همين انتظار ميرود؛ چراکه تحريمهاي گسترده موجب شده است تا توانايي ايران براي تامين تدارکات پزشکي لازم براي مبارزه عليه ويروس کوويد-۱۹ کاهش يابد و از سويي نتواند کمکهاي مالي را به جمعيتي که در قرنطينه هستند، پرداخت کند.
ظرف دو ماه گذشته، ايران به محلي براي تاختوتاز ويروس کرونا بدل شده است؛ بهطوري که اکنون حدود ۵۰ هزار مبتلا و سه هزار و ۲۰۰ قرباني در اين کشور برجاي مانده است. اين در حالي است که برخي در ايران مدعي شدهاند که آمار اصلي بسيار بيشتر از آمار رسمي وزارت بهداشت است. محققان دانشگاه شريف به اين نتيجه رسيدهاند که در بدترين سناريوي احتمالي و در نبود اقدامات سختگيرانه دولت براي اعمال محدوديتهاي گسترده، ممکن است هزاران ايراني ديگر جان خود را تا اواخر ماه مه از دست بدهند. اين مطلب مدعي است که در ابتداي شيوع ويروس کرونا در ايران اقدامات سريعي براي مقابله با آن صورت نگرفته است و با توجه بهوجود اندازهاي از بياعتمادي به اخبار رسمي، اکنون اطلاعات نادرست در بين مردم دستبهدست ميشوند. برخي از افراد نيز در ابتدا با تعطيلي مکانهاي زيارتي در شهرهايي نظير قم و مشهد مخالفت کرده بودند. اکنون دولت ايران تلاش ميکند تا با اجراي اقدامات سختگيرانهتر و اطلاعرساني جدي، مبارزه خود را با سرعت شيوع کرونا وفق دهد.
در اواسط ماه مارس، رئيس بانک مرکزي ايران درخواست اخذ وام اضطراري پنج ميليارد دلاري را از محل ابزار تامين مالي فوري براي مقابله با شيوع بيماريهاي واگيردار به صندوق بينالمللي پول ارائه کرد. محمدجواد ظريف، وزير امورخارجه ايران نيز همچنين فهرستي از اقلام ضروري پزشکي و تجهيزات موردنياز کارکنان حوزه سلامت ايران منتشر کرد.
در ايالاتمتحده نيز بيش از ۲۰ نفر از اعضاي کنگره تحت رهبري سناتور برني سندرز، عضو برجسته ترقيخواهان، سناتور اليزابت وارن و چند عضو مجلس نمايندگان نامهاي را به امضا رساندند و در آن از ترامپ درخواست کردهاند تا تحريمها عليه ايران را به حالت تعليق درآورد تا اين کشور بتواند به مبارزه عليه ويروس کرونا ادامه دهد.
جو بايدن، معاون باراک اوباما بخت نخست دموکراتها براي رقابت با ترامپ نيز از دولت خواسته است تا کانالهاي بشردوستانه را براي ايران فراهم سازد و به شرکتها تضمين دهد که در صورت کمک به ايران در زمينه کرونا، هدف تحريمهاي آمريکا قرار نخواهند گرفت.
رهبران سياسي و ديپلماتهاي کشورهاي ديگر نيز از دولت ترامپ خواستهاند تحريمهاي ايران را بردارد. عمرانخان، نخستوزير پاکستان، همسايه ايران از طريق يک پيام توييتري از ترامپ اين درخواست را داشت و چند دولت اروپايي ديگر نيز خواستهاند تا فشارهاي اقتصادي عليه ايران کاهش يابد. آنتونيو گوترش، دبيرکل سازمان ملل و ميشل باشله کميسر حقوق بشر اين سازمان از ايالاتمتحده خواستهاند تا در شرايطي که جهان با کرونا دستوپنجه نرم ميکند، تحريمهاي ضدايراني را بردارد.
گزارشهاي متعددي از رسانههاي آمريکايي آثار مخرب تحريمها بر توانايي ايران براي مقابله با کرونا را مستند کردهاند و دهها رسانه ديگر از ترامپ خواستهاند تا راه روسايجمهوري پيش از خود را در تعليق تحريمهاي ايران ادامه دهد. نيويورکتايمز در گزارشي تصريح کرده است که کاهش فشارهاي اقتصادي عليه ايران در برهه کنوني يک اقدام عاقلانه ديپلماتيک از سوي واشنگتن خواهد بود. يک عضو سابق دولت اوباما نيز در نشريه هيل توضيح داده است که دولت ترامپ ميتواند با برداشتن چه گامهايي بدون از بين رفتن اهداف کلي اين تحريمها، بار آنها را براي ايران کاهش دهد.
برخي از فعالان مقيم ايالاتمتحده نيز يک کمپين ديجيتال را براي اعتراض به تحريمهاي ضدايراني با هشتگ تحريمهاي کوويد را پايان دهيد، به راه انداختهاند. ايراني-آمريکاييها نيز تصاويري را از خود در فضاي مجازي منتشر کردهاند و توضيح ميدهند که چگونه تحريمها بر خانواده آنها در ايران تاثير ميگذارند.
دهها شخصيت علمي برجسته نيز در سراسر ايالاتمتحده و کانادا نظير نوام چامسکي، عريضهاي را تنظيم کردهاند و تنها گذاشتن ايرانيها در چنين بحران جهاني را ناعادلانه خواندهاند و آن را تهديدي براي سلامت مردم اين کشور ميدانند. بااينحال، دولت ترامپ کماکان هيچ نشانهاي از تمايل خود براي سبک کردن بار تحريمها براي ايران نشان نداده است. درواقع از زماني که شيوع کرونا در ايران آغاز شده است، ترامپ تحريمهاي جديدي را نيز عليه اين کشور اعمال کرده است.
ديدگاه دولت ترامپ مانند جنگطلبان واشنگتن است که سالها است به دنبال تغيير رژيم در ايران بودهاند و حتي ممکن است اين بحران را بهعنوان فرصتي براي اجراي برنامه خود ببينند. آنطور که بن فريدمن، استاد دانشگاه جورج تاون به شوراي آتلانتيک توضيح ميدهد: «اصرار ترامپ به حفظ تحريمهاي ايران در حالي که کرونا اين کشور را فراگرفته و نيز با توجه به شکست واضح تحريمهاي ايران تا به امروز، نشان ميدهد که ظلم محصول جانبي نظام تحريمي آمريکا نيست، بلکه هدف اصلي آن است.»
اگرچه واقعيت بسيار دور از روياي سرنگوني نظام ايران رخ داده است. در عوض، چهار دهه اخير در سياستگذاري آمريکا پيرامون ايران نشان داده است که فشار و تحريم بيشتر تنها منجر به تضعيف نيروهاي ميانهروي ايران شده است و فضاي مانور نيروهاي تندروتر را در ساختار سياسي ايران فراهم کرده است. ويروس کرونا هيچ مرز يا سياستي را نميشناسد. اين ويروس بهسرعت مرزها را درمينوردد. کمک به ايران براي مهار کرونا تنها به سود ۸۰ ميليون ايراني در معرض تهديد نيست، بلکه ميليونها نفر از ساکنان کشورهاي همسايه را نيز منتفع ميسازد؛ کشورهايي نظير عراق، يمن و سوريه که سالها جنگ و ويراني چيزي از سيستم سلامت براي آنها باقي نگذاشته است. برخي از همسايگان ايران اين مهم را درک کردند و کشورهايي نظير قطر، کويت و امارات به کمک ايران شتافتند. اما اين تلاشها کافي نيست و جامعه بينالملل و همينطور کشورهاي منطقه بايد در يک اقدام هماهنگ از دولت ترامپ بخواهند که تحريمها را حداقل بهطور موقت لغو کند تا ايران بتواند به منابع ضروري براي کنترل اين بيماري دسترسي يابد و کشورها بتوانند بدون محدوديت به اين کشور کمک کنند.
جمهوري اسلامي ايران نيز ميتواند خود ابتکار را به دست بگيرد و با آزاد ساختن اتباع خارجي که به جرم امنيتي و جاسوسي در ايران بازداشت هستند، حسننيت خود را در زمينه حقوق بشر به آمريکا و جهان اثبات کند. برخي از اين زندانيها البته بهدليل پروتکلهاي مقابله با کرونا بهطور موقت در مرخصي هستند. ايران ميتواند با بازگرداندن آنها نزد خانوادههاي خود در چنين شرايطي، از خطر ابتلاي آنها به کرونا در زندان نيز بکاهد. درک مشترک از بحراني جهاني توسط تهران و واشنگتن و نشان دادن حس نيت به طرف مقابل ممکن است پنجرهاي را براي ديپلماسي بين دو کشور در آينده بگشايد.
بازار