آیا جنگ نفتی با پوتین باعث سقوط بن سلمان خواهد شد؟

مشرق/ متن پيش رو در مشرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست محمد بن سلمان در خصوص وضعيت کنوني دچار محاسبه اشتباه شده است و اگر سياست‌هاي خود را تغيير ‌ندهد نه تنها قادر به اداره «جنگ بر سر قيمت نفت» با روسيه نيست، بلکه حتي نمي‌تواند تاج‌وتخت را حفظ ‌کند.  انديشکده مطالعات خاور زمين آکادمي علوم روسيه در مقاله‌اي به قلم ولاديمير کوليکوف کارشناس ارشد اين مؤسسه به بررسي جنگ قيمت نفت ميان روسيه، عربستان و آمريکا پرداخت و نوشت: محمد بن سلمان وليعهد عربستان شايد در خصوص جنگ با پوتين بر سر قيمت نفت لقمه‌اي بزرگ‌تر از دهانش برداشته باشد. هرچه باشد، روسيه کشوري است با يک اقتصاد واقعي که در آنجا مردم واقعاً کار مي‌کنند و نيازي به نيروي کار مهاجر و خارجي ندارد. يکي از بازيگران کليدي در بازار جهاني سوخت‌هاي فسيلي عربستان است که از ثروت و نفوذ برخوردار است و در حال حاضر بحران شديدي را تجربه مي‌کند. در پسِ ثبات ظاهري عربستان، اختلافات و شکاف‌هاي عميق، نارضايتي خواص، و تنش‌هاي اجتماعي مشاهده مي‌شود. نرخ بالاي بيکاري در ميان جوانان، فقر گسترده، و تنش نه تنها در ميان خانواده سلطنتي بلکه همچنين ميان مسلمانان سني و شيعه همگي موجب شده‌اند تا توانايي حاکمان سعودي جهت حفظ ثبات در درون کشور و حفظ قدرت در بلندمدت زير سؤال برود. محمد بن سلمان آل سعود وليعهد عربستان با تکيه بر برنامه‌هايي نظير چشم‌انداز ۲۰۳۰ عربستان وعده نوآوري و اصلاحات بنيادين به مردم داد. با اين حال، ايجاد تغيير در درون يک جامعه مذهبي محافظه‌کار ساده و آساني نيست و گام‌هاي سؤال‌برانگيز ديگري که محمد سلمان برداشته است صرفاً وضعيت را بدتر مي‌کنند. تنش‌هايي که از ديرباز در درون جامعه بسته عربستان شکل گرفته‌اند هرلحظه ممکن است به دلايل بسياري فوران کنند. برخي از مردم از شتاب تغييرات پيشنهادي محمد بن سلمان ناراضي‌اند و برخي نيز از روند کُند اين تغييرات ناخرسندند. - عربستان در مقطعي سرنوشت‌ساز قرار دارد اين انديشکده در ادامه مقاله خود آورده است: در حال حاضر، عربستان در مقطعي سرنوشت‌ساز قرار دارد، زيرا وضعيت اقتصاد و استاندارد زندگي در اين کشور بواسطه قيمت پايين نفت خام رو به وخامت گذاشته است؛ جنگ يمن و محاصره قطر به شکست انجاميده‌اند و نفوذ ايران در لبنان، سوريه، و عراق در حال گسترش است. جانشيني تاج‌وتخت در عربستان نيز همچنان جاي سؤال دارد. علاوه بر اين، مشکلات شخصي وليعهد نيز تأثير منفي بر روابط وي با واشنگتن گذاشته‌اند. مؤلف اين سطور معتقد است محمد بن سلمان در جريان انتخابات رياست جمهوري آمريکا «بر روي اسب بازنده شرط‌بندي کرد» و عليرغم آنکه وي به مهارت و چيره‌دستي در خصوص سياست‌ورزي پنهان معروف است، پس از شکست دموکرات‌ها در انتخابات سال ۲۰۱۶، رابطه وي با اصلي‌ترين حامي خود، يعني آمريکا، رو به وخامت گذاشت. به باور مؤلف، دونالد ترامپ حمايت فعالانه وليعهد عربستان از رقيبش را فراموش نکرده و ظاهراً حتي تلاش کرد در پاييز سال ۲۰۱۷ به کودتا در عربستان دامن بزند. هدف از کودتا اين بود که يک وليعهد وفادارتر به ترامپ قدرت را در دست گيرد. اين گام اول دونالد ترامپ در خصوص زيرورو کردن تاج‌وتخت در عربستان در ماه نوامبر ۲۰۱۷ اتفاق افتاد. محمد بن سلمان که به تازگي وليعهد شده بود ۱۱ نفر از شاهزادگان، ۴ نفر از وزراي دولت وقت، و ده‌ها نفر از وزراي سابق، کارآفرينان، و ديگر افراد قدرتمند را در آن مقطع بازداشت نمود. آنها رسماً به اتهام فساد بازداشت شدند، اما اتهام آنها در واقع توطئه جهت کودتا بود. رسانه‌هاي عربستان فوراً گزارش دادند که يک کميته جديد مبارزه با فساد دست به تحقيقاتي زده که به دستگيري‌هاي فوق انجاميدند. اکثر بازداشتي‌ها به مدت ۱۰۰ روز در هتل ريتز کلايتون، مجلل‌ترين هتل پايتخت، تحت حصر بودند. اين افراد صرفاً پس از آنکه پذيرفتند هرگونه زيان وارده به دولت را جبران کنند، از حبس آزاد شدند. اين رقم بالغ بر ۱۰۰ ميليارد دلار بود. با اين حال، ناآرامي‌هاي بيشتري روز ۶ مارس ۲۰۲۰ اتفاق افتادند (عملاً همان روزي که الکساندر نواک وزير انرژي روسيه و شاهزاده عبدالعزيز بن سلمان همتاي عربستاني وي نتوانستند بر سر توليد نفت به توافق برسند). طي آن روز، تعدادي از شاهزادگان و افراد قدرتمند (مجموعاً ۳۰۰ نفر) بار ديگر به اتهام «فساد» بازداشت شدند. بازداشتي‌ها از جمله محمد بن نايف آل سعود (برادرزاده ملک سلمان و پسرعموي وليعهد) و احمد بن عبدالعزيز آل سعود (وزير کشور سابق) تنها برادر تني باقيمانده شاه کنوني که طبق قواعد جانشيني در عربستان قبل از محمد بن سلمان وارث تاج‌وتخت بود را شامل مي‌شدند. روزنامه نيويورک‌تايمز گزارش داد که سومين بازداشتي نيز شاهزاده نواف بن نايف بوده است. احمد بن عبدالعزيز آل سعود ۷۸ ساله يکي از سه عضو خاندان سلطنتي انگاشته مي‌شود که در ماه ژوئيه ۲۰۱۷ با وليعهدي محمد بن سلمان مخالفت کرد. از ميان ۳۴ عضو شوراي بيعت که بازمانده فرزندان ابن سعود (بنيانگذار و اولين پادشاه عربستان) يا وارثان درجه‌يک آنها را شامل مي‌شود، تنها ۳۱ نفر به وليعهدي محمد بن سلمان رأي دادند. اين احمد بن عبدالعزيز آل سعود است که همچنان از سياست‌هاي وليعهد انتقاد مي‌کند. دو منبع به روزنامه گاردين گفته‌اند که دستگيرشدگان به «تلاش جهت انتصاب شاهزاده احمد به پست رياست شوراي بيعت که در حال حاضر خالي است» متهم شده‌اند. محمد بن نايف آل سعود يکي از پرنفوذترين افراد و همچنين وليعهد سابق عربستان است. او به مدت ۱۳ سال رئيس برنامه مقابله با تروريسم بود و حتي لقب «شاهزاده ضدتروريسم» به وي داده شده بود. محمد بن نايف آل سعود از ديد دولت آمريکا و سياستمداران اروپايي يک شريک معتمد قلمداد مي‌شد. در مقايسه با اينها اما فرزند پادشاه کنوني جوان خام و بي‌تجربه‌اي است و به همين خاطر بود که ملک سلمان بن عبدالعزيز آل سعود قادر نبود وي را بي‌درنگ جانشين خود کند. محمد بن نايف آل سعود بخش اعظم اوقات خود را مشغول سفرهاي کاري بود و به همين خاطر به حاشيه رانده شد. با اين وجود، به نظر مي‌رسد وليعهد سابق همچنان به تاج‌وتخت نظر دارد. - ترامپ در حال انتقام گرفتن از محمد بن سلمان است بايد خاطرنشان ساخت که همه بازداشتي‌ها به داشتنِ روابط حسنه با آمريکا معروفند. از اين رو، عجيب نيست که در درون گروه‌هاي مخالف سعودي بحث و گفتگوهايي در خصوص دليل اصلي بازداشت‌ها بلافاصله درگرفت. به گفته منابع غيررسمي، دليل اصلي در واقع توطئه کودتا از طرف بازداشتي‌ها بوده است. اين افراد حتي «عوامل آمريکا» خوانده مي‌شوند. به باور مؤلف، تلاش قبلي واشنگتن (در سال ۲۰۱۷) در راستاي انتقام گرفتن از محمد بن سلمان به خاطر «کوته‌انديشي» در قبال عرصه سياست داخلي آمريکا کاملاً قابل درک بود. اما اين روزها دليل اصلي جديدترين اقدام عليه وليعهد در واقع وضعيت نفت شيل آمريکا در بازارهاي جهاني و راهبرد آشکار دونالد ترامپ مبني بر ارتقاي منافع توليدکنندگان نفت آمريکايي در سرتاسر دنياست. مرحله اول توافق تجاري ميان آمريکا و چين که در ماه ژانويه منعقد شد، به وضوح شاهدي بر اين مدعاست. از اين رو، در حال حاضر ساده‌ترين راه‌حل براي مشکلات آمريکا دامن زدن به ناآرامي در عربستان است. اين امر، طبق نقشه آمريکا، عربستان را از مخالفت با واشنگتن فوراً منصرف مي‌سازد و رياض را در خصوص گام‌هاي بعدي در قالب «رويارويي نفتي» انعطاف‌پذيرتر مي‌کند. آمريکا مطمئناً نمي‌تواند وقت را هدر بدهد، زيرا با توجه به رفتار بازار، نفت شيل آمريکا خيلي زود «ذخايرش اشباع مي‌شوند» و بايد فوراً آن را از وضعيت کنوني نجات داد. احساسات در ميان نخبگان عربستان در حال حاضر به گونه‌اي است که محمد بن سلمان را به يک جنگ خارجي ديگر بر سر نفت ترغيب مي‌کند. - وليعهد سعودي توانايي مقابله با پوتين را ندارد در پايان اين مقاله آمده است: وليعهد اکنون ظاهراً در موقعيت کاملاً متفاوتي قرار دارد، زيرا جاي مانور زيادي در منطقه ندارد و کشمکش‌هاي بي‌سابقه در داخل نيز همچنان ادامه دارند. از اين رو، محمد بن سلمان بايد خيلي بي‌فکر باشد که بخواهد آغازگر يک رويارويي با ولاديمير پوتين باشد که پيروزي در آن کاري بس سخت و دشوار است. پوتين براي اين رويارويي بسيار آماده‌تر است و به يک سياستمدار بسيار پرنفوذ در خاورميانه تبديل شده است. محمد بن سلمان در خصوص وضعيت کنوني دچار محاسبه اشتباه شده است. وليعهد سعودي اگر سياست‌هاي خود در قبال آمريکا و روسيه را بطور جدي تغيير ندهد نه تنها قادر به اداره «جنگ بر سر قيمت نفت» با روسيه نيست، بلکه حتي نمي‌تواند تاج‌وتخت را حفظ کند. #باهم_شکستش_مي‌دهيم ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد