از ادلب تا طرابلس؛ جاه طلبی های ترکیه در خاورمیانه

ايسنا/ متن پيش رو در ايسنا منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست ماجراجويي‌هاي اخير رجب طيب اردوغان در ليبي و پشتيباني از دولت حاکم در طرابلس با به کارگيري مزدوران سوري و امضاي توافق‌ دريايي، تنها بخشي از طرح بلندپروازانه ترکيه براي برتري طلبي در حوزه شرق مديترانه هستند.  روزنامه گاردين در تحليلي درباره برنامه‌هاي ترکيه براي گسترش نفوذ در حوزه خاورميانه و مديترانه نوشته است: وائل عمر، اولين باري که سوار يک هواپيما شد با تجربه‌اي متفاوت از آن چيزي که فکرش را مي‌کرد مواجه شد. ديدن سفر با هواپيما در فيلم‌ها باعث شده بود او تصور کند که قرار است از استان ادلب سوريه با يک سفر هوايي شگفت‌انگيز به تعطيلاتي در سرزمين ديگري برود. او که ۲۲ سال سن دارد به عنوان مزدور جذب ارتش ترکيه شده و در مناطق نزديک به مرز ترکيه خدمت کرد اما در ماه مارس در اولين سفر عمرش با هواپيما از ترکيه به ليبي رفت. او اکنون در آنجا در حال جنگيدن در خط مقدم خطرناک و شرکت در جنگ کساني ديگر است. او گفت: آنها به من گفتند که من قرار است در واحد پشتيباني و واحدهاي پزشکي و براي درآمدي خوب کار کنم اما جنگيدن در اينجا بدتر از هر آن چيزي که من در سوريه تجربه کردم است. جنگ در اين جا تماماً نبردهاي نزديک در خيابان‌هاي باريک است. او خاطرنشان کرد: برخي از سوري‌ها در اينجا صرفاً براي پول هستند و برخي نيز مي‌گويند از ليبيايي‌ها در برابر استبداد حمايت مي‌کنند اما من شخصا واقعا نميدانم چرا ترکيه از مخالفان سوري خواست در ليبي بجنگند. من هيچ چيز درباره اين کشور به جز انقلابش عليه حکومت معمر قذافي نمي‌دانستم. وائل عمر به همراه هشت تا ده هزار تن ديگر از هموطنانش در حال حاضر در فاصله دو هزار کيلومتري از خانه خود و مشغول به خدمت به عنوان مزدور در ليبي تحت پوشش طرح بلندپروازانه ترکيه موسوم به "ماوي وطن" است؛ طرحي که اين کشور براي برتري ژئوپلتيکي خود در حوزه شرق مديترانه در نظر گرفته است. اين پروژه ۱۴ ساله دربردارنده نزاع ديرينه با يونان بر سر قبرس دو تکه شده و رقابت با آتن و همسايگاني نظير مصر، اسرائيل و لبنان بر سر اکتشاف نفت و گاز بوده است. با اين حال اين طرح در جنگ داخلي ليبي که حتي قبل از آغاز شدنش در ۲۰۱۴ پاي چندين قدرت خارجي را به خود باز کرده بود به اوج خود رسيده است. جنگ‌هاي نيابتي در سوريه و يمن همچنان شعله ور هستند اما در جهاني که قدرت آمريکا در آن رو به افول است، ليبي تبديل به يک "زمين بازي جذاب" براي بازيگران منطقه‌اي در راستاي استخراج منافع از ويرانه‌هاي بهار عربي شده است. اسلامگرايان سياسي و نئو عثماني‌ها در يک طرف صف کشيدند و در مقابل ملي گرايان عرب و سلطنت طلب‌ها قرار دارند و "معجوني قابل اشتعال" از نفت، مزدوران، ايدئولوژي و بلند پروازي‌هاي عريان ژئوپليتيکي به وجود آمده است. همانطور که شهروندان رنجديده ليبيايي اکنون به خوبي فهميده‌اند، ديگر تحريم تسليحاتي سازمان ملل در کشورشان عملا موجوديت ندارد. گروه‌هاي مسلح وفادار به طرف‌هاي مختلف که بعضاً به دنبال باج گيري با آدم‌ربايي هستند در ۹ سال گذشته فعاليت شان را گسترش دادند. دولت توافق ملي در غرب ليبي مورد حمايت سازمان ملل قرار دارد اما هم‌پيمانان اصلي آن ترکيه، قطر و تا حدي ايتاليا هستند. اين دولت قدرت کمي در عرصه ميداني داشته و برخي به سياست‌هاي اسلامگرايانه آن بي اعتماد هستند. ماه آوريل سال گذشته ميلادي ژنرال خليفه حفتر رقيب دولت توافق ملي و رهبر ارتش ملي ليبي حملات جديدي را به مواضع اين دولت به جريان انداخت که در پي آن نبردهاي چشمگيري بر سر نفت ليبي به راه افتاد. انس الجوماتي، مدير انستيتوي "صادق" واقع در طرابلس گفت: دولت توافق ملي ليبي با کمبود حمايت ديپلماتيک و نظامي مواجه است اما قطعاً از لحاظ پول نفت هنوز به کمبود نخورده است پشتيباني آنکارا از دولت حاکم در طرابلس يک "اقدام هوشمندانه" است و ترکيه به دنبال جذب ميلياردها پول نهفته در پروژه‌هاي ساخت و ساز ناتمام متعلق به دوران حکومت معمر قذافي بوده و مي‌خواهد بعد از فروکش کردن اين درگيري‌ها اولين کسي باشد که در بازسازي ليبي مشارکت مي‌کند. به‌ رغم اين حقيقت که آنکارا در عرصه جهاني هرچه بيشتر منزوي مي‌شود و همچنين به‌رغم اين حقيقت که مداخله ترکيه در ليبي محبوبيتي نزد راي دهندگان ترکيه‌اي ندارد اما اين ماجراجويي اخير رجب طيب اردوغان، رئيس جمهور ترکيه ظاهراً دارد، جواب مي‌دهد؛ تکنولوژي‌هاي پهپادي و شناسايي مدرن ترکيه به همراه اقدامات نظاميان ترکيه‌اي و شبه نظاميان سوري مستقر در عرصه ميداني از ماه ژانويه تاکنون هرچه بيشتر اقدامات ارتش ملي ليبي را خنثي کردند و اوج اين مسئله در روزهاي اخير با تصرف يک پايگاه هوايي کليدي (الوطيه) و همچنين شهري مهم از نيروهاي خليفه حفتر اتفاق افتاد. اين ژنرال از آن زمان تاکنون خبر از عقب نشيني مقطعي خود از خطوط مقدم طرابلس داده است. در همين حال بخش دريايي توافق ترکيه با دولت توافق ملي ليبي باعث خشم کشورهاي حوزه مديترانه شده است؛ کشورهايي که مي‌گويند منطقه جديد ترسيم شده از سوي ليبي و ترکيه به آبهاي يونان دست درازي کرده است. اتحاديه اروپا تهديد به اعمال تحريم‌هاي بيشتر عليه ترکيه از بابت عمليات‌هاي اکتشافي اخير اين کشور در اطراف سواحل قبرس کرده است. مصطفي کاراهان، مدير شرکت مشاوره‌اي دراگون انرژي گفت: تلاش براي کسب کنترل نفت و گاز در حوزه مديترانه واقعاً يک پروژه اقتصادي نيست. براي ترکيه هنوز توليد گاز يک نياز مبرم يا الزام مالي نيست بلکه مسئله درباره نشان دادن قدرت سياسي است. هزينه کردن براي پروژه هاي انرژي در مديترانه چيزي شبيه به بودجه‌هاي نظامي ملي است، شبيه به رقابتي تسليحاتي است که در آن شما بايد جلوتر از رقباي خود باشيد. با اين حال ترکيه با کشيده شدن هرچه بيشتر به عرصه جنگ در ليبي ممکن است شاهد متزلزل شدن پروژه ماوي وطن خود شود. اين کشور هم اکنون با نيروهاي حکومتي سوريه و شبه نظاميان کُرد اين کشور درحال درگيري بوده و با نفوذ امارات در سومالي و شاخ آفريقا نيز مقابله مي کند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar