چرا باید نسبت به واکسن‌های کرونا محتاط بود؟

فرارو/ متن پيش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست  در سراسر جهان شرکت‌هاي داروسازي و موسسات پژوهشي روي بيش از ۱۰۰ واکسن کرونا کار مي‌کنند که از اين تعداد، ۱۲ واکسن به مرحله آزمايشات انساني رسيده اند. با اين حال، اين واکسن‌ها هم ممکن است در مراحل پاياني شکست بخورند. چندي پيش، هنگامي که شرکت داروسازي آمريکايي «مدرنا» از نتايج اوليه و اميدوارکننده واکسن کروناي خود خبر داد، موجي از شادماني در رسانه‌ها و شبکه‌هاي اجتماعي به راه افتاد که تاثيرات مثبت آن به بازار سهام رسيد. سهام مدرنا شاهد افزايش ۲۰ درصدي شد. همچنين، شرکت‌هايي مانند «نووا واکس» که با مدرنا همکاري مي‌کنند، ارزش آن‌ها بيش از ۳۰ درصد افزايش پيدا کرد. اين در حالي است که واکسن مدرنا هنوز در مراحل اوليه بود و تا توليد نهايي آن، راه دور و درازي باقي مانده است. ماجراي واکسن مدرنا شاهدي بود بر اينکه بشر چقدر بي‌تابانه منتظر راهي براي خلاص شدن از شر کرونا است. طبق آمار وبگاه «ورلد اُمتر»، تاکنون بيش از ۵.۷ ميليون نفر در سراسر جهان به ويروس جديد کرونا (کوويد-۱۹) مبتلا شده‌اند که از اين تعداد بيش از ۳۵۲ هزار نفر جان خود را از دست داده اند. کرونا علاوه بر مختل کردن زندگي عادي صد‌ها ميليون نفر در جهان، اقتصاد بسياري از کشور‌ها را با مشکلات جدي مواجه کرده است. منفورترين صنعت کارشناسان راه‌هاي مختلفي براي مهار کرونا پيشنهاد کرده اند که هيچ کدام از آن‌ها به اندازه يک واکسن قطعي و موثر نمي‌تواند کرونا را ريشه کن کند. اما ساخت واکسن، کار ساده‌اي نيست. تقريبا هر روز اخبار اميدوارکننده‌اي درباره انواع نتايج مثبت آزمايشات واکسن‌هاي کرونا در کشور‌هاي مختلف منتشر مي‌شود. برخي از کساني که اخبار واکسن‌ها را دنبال مي‌کنند ممکن است از تاخير ساخت اين واکسن‌ها کلافه و سرخورده شوند. جداي از اين، تاخير در ساخت واکسن مي‌تواند علاوه بر دامن زدن به نظريات توهم توطئه، اعتماد عمومي به شرکت‌هاي داروسازي را کمتر کند. در حوزه پزشکي، يک نظريه توهم توطئه تحت عنوان «بيگ فارما» (Big Pharma) وجود دارد که در آن ادعا مي‌شود نظام سلامت و درمان، خصوصا شرکت‌هاي داروسازي، اهداف پليدي عليه مردم عادي دنبال مي‌کنند و به بيماري‌ها دامن مي‌زنند. شايد به خاطر همين ديدگاه است که تا همين يک سال گذشته، صنعت داروسازي منفورترين صنعت آمريکا بود. در سوم سپتامبر ۲۰۱۹، موسسه نظرسنجي گالوپ، نتايج يک نظرسنجي جامعي درباره ديدگاه مردم آمريکا درباره صنايع مختلف منتشر کرد. در اين نظرسنجي، داروسازي، منفورترين صنعت از ديدگاه مردم بود. ۵۸ درصد پاسخ دهندگان، درباره صنعت داروسازي ديدگاه منفي داشته اند. حالا بحران کرونا فرصت بي‌نظيري در اختيار اين صنعت قرار داده است تا با ساخت واکسن کرونا، اين تصوير منفي را اصلاح کند. صنعت داروسازي مي‌تواند با توليد واکسن کرونا جايگاه خود را در افکار عمومي بهبود بخشد. اما سواي اين ديدگاه‌ها درباره شرکت‌هاي داروسازي که حالا در سايه کرونا طرفداراني پيدا کرده اند، ساخت واکسن مراحل مختلفي دارد و موفق شدن يک واکسن در يک مرحله نمي‌تواند موفقيت نهايي آن را تضمين کند. مرحله اوليه ساخت واکسن شامل انجام آزمايشات باليني روي حيوانات است. سپس، آزمايشات باليني انساني روي تعداد محدودي از داوطلبان آغاز مي‌شود. در مرحله بعدي، واکسن در مرحله آزمايشات باليني انساني، روي تعداد بيشتري از داوطلبان آزمايش مي‌شود. در مراحل اوليه، معمولا داوطلبان، جوان و سالم هستند. بعد از اينکه تاثيرات واکسن روي جوانان امتحان شد، روي گروه‌هاي سني آسيب‌پذير ديگر نيز آزمايش مي‌شود. مثلا واکسن آکسفورد، در مرحله اوليه روي ۱۶۰ داوطلب آزمايش شد، اما در مراحل بعدي قرار است روي بيش از ۱۰ هزار نفر آزمايش شود. هياهوي بي‌سابقه در شرايط عادي، اين مراحل ماه‌ها و شايد سال‌ها طول مي‌کشد، اما بحران کرونا، اين مراحل را تسريع کرده است. شرکت‌ها معمولا در توليد واکسن، دو نوع آزمايش کلي انجام مي‌دهند. يک آزمايش، مربوط به بررسي سالم بودن واکسن است و آزمايش دوم، به کارآمدي واکسن مربوط مي‌شود. کرونا، شرکت‌ها را مجبور کرده که اين دو آزمايش را همزمان انجام دهند. شرکت آمريکايي «نووا واکس» که به تازگي آزمايشات باليني واکسن خود را آغاز کرده است، اين دو آزمايش را همزمان انجام مي‌دهد. در شرايط عادي آزمايشات اوليه واکسن‌ها بازتاب زيادي پيدا نمي‌کنند و در برخي مواقع در محافل علمي باقي مي‌مانند. از اين رو آنچه در ماجراي واکسن مدرنا اتفاق افتاد، تقريبا بي‌سابقه بود. با اين حال، هياهو درباره واکسن‌هاي فعلي کرونا به اين معني نيست که اين واکسن‌ها ديگر به مرحله نهايي رسيده اند. طبق ارزيابي کارشناسان، ۷۷ درصد واکسن‌هاي بيماري‌هاي واگير از مراحل اوليه با موفقيت عبور مي‌کنند، اما فقط ۳۳ درصد آن‌ها همه مراحل را با موفقيت پشت سر مي‌گذارند. از اين رو، در بررسي احتمال موفقيت واکسن‌ها بايد جانب احتياط را رعايت کرد. چون در خلال ساخت واکسن ممکن است شرايط تغيير کند و احتمال موفقيت واکسن کمتر شود. مثلا، واکسن آکسفورد تا همين چند هفته پيش تقريبا ۸۰ درصد شانس موفقيت داشت، اما حالا کاهش تعداد بيماران کرونا در بريتانيا، باعث شد که شانس موفقيت اين واکسن به ۵۰ درصد کاهش يابد. چرا که کاهش تعداد بيماران، به اين معنا خواهد بود که پژوهشگران قادر نخواهند بود کارآمدي واکسن را بسنجند. جداي از اين، حتي اگر در ماه‌هاي آينده، واکسن کرونا ساخته شود، دانشمندان فرصت زيادي براي بررسي عوارض جانبي بلندمدت آن نخواهند داشت. پژوهشگران آکسفورد مي‌گويند واکسن اين دانشگاه در سپتامبر آينده توليد خواهد شد. بنابراين، چنانچه اين واکسن در سپتامبر ساخته شود، دولت بريتانيا و ساير کشور‌ها ممکن است منتظر بررسي عوارض جانبي بلندمدت آن نخواهند ماند و مجوز استفاده عمومي را صادر کنند.

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar