کمربند جنوبی مشهد؛ کوهخواری برای بزرگراهسازی
روزنامه شهروند/ متن پيش رو در شهروند منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست اين پروژه مطالعات ارزيابي زيستمحيطي ندارد اين همان ارتفاعاتي است که مقام معظم رهبري در سال ٩٣ نسبت به تخريب آن تذکر داده بودند
مهتاب جودکي/ بلنديهاي جنوبي مشهد از ١٠ سال پيش يکي يکي کم شدند و شمار گمشدهها به ٥ کوه رسيد. سه سال پيش دادستاني جلوي اين پروژه را که از ابتدا مطالعات ارزيابي زيستمحيطي نداشت و بنا بود به ساخت يک بزرگراه منجر شود، گرفت اما درست در روزهاي اسفند که ويروس کرونا همه را خانهنشين کرد، دوباره بولدوزرها به ارتفاعات رفتند و مشغول کار شدند؛ باز هم بدون ارزيابي زيستمحيطي. از همان وقت شهر پر از بيلبوردهاي تبليغاتي شده که ساخت يک «کوه-پارک» را تبليغ ميکند اما صبح ديروز ١٥٠ نفر از دانشجويان، محيط زيستيها و کوهنوردان انتهاي بلوار دلاوران -جايي که کوه آغاز ميشود- قرار گذاشتند، جاده را بستند و گفتند که به بهانه ساخت کوهپارک، پيست دوچرخهسواري يا پارکينگ و بزرگراه به صافکردن کوهها راضي نميشوند. فعالان محيط زيست ميگويند پروژه کمربند جنوبي که با نامهاي مختلف معرفي ميشود، تا امروز بيش از ٥٤ آبراهه و چشمه را تخريب کرده است و اگر جلوي آن گرفته نشود، به ساختوسازهاي بيشتر و درنهايت بستهشدن راه نفس شهر خواهد انجاميد.
آنها روز بيستودوم اسفند به اين ساختوساز بار ديگر اعتراض کرده و شهردار مشهد را به ارتفاعات فراخوانده بودند تا آن را از نزديک ببيند. محمدرضا کلايي همان وقت تخريبها را تخلف خوانده و گفته بود: «هدف ما اين تخريبها نبوده و بايد متوقف شود.» و درنهايت اعلام کرد که کار به مدت يک هفته متوقف ميشود. دو روز بعد از اين نصراله پژمانفر، نماينده مردم مشهد در مجلس که در اين بازديد و تجمع ديروز مردم هم حاضر بود، گفت: «ماهيت مافياي پشت پرده و سوداگران پروژه را افشا ميکنم.» (ويژهنامه قدس رضوي، بيستوچهارم اسفند ٩٨) او ديروز در حضور مردم گفت که با شکلگيري کميسيونها بنا دارد طرح تحقيق و تفحص از کمربند جنوبي را به مجلس ببرد.اين همان ارتفاعاتي است که مقام معظم رهبري در سال ٩٣ نسبت به تخريب آن تذکر داده بودند.
بيستودوم فروردين ٩٥ ابراهيم مظفري، رئيسکل دادگستري خراسان رضوي، در ديدار از اراضي و ارتفاعات جنوبي شهر مشهد گفته بود: «برخي ارگانهاي دولتي به بهانههاي قانوني يا غيرقانوني تاکنون اقدام به تصرف اراضي ملي کردهاند که با پيگيريهايي که در اين زمينه صورت گرفته، تصرفات فاقد مجوز مرتفع و اراضي به مردم بازميگردد.» در همين بازديد قاضي غلامعلي صادقي، دادستان عمومي و انقلاب مشهد، هم گفته بود: «برخي اشخاص حقوقي اعم از دستگاههاي اجرايي، نظامي و انتظامي در ارتفاعات جنوب مشهد تصرفات عمدهاي دارند که اين تصرفات بر اساس مستنداتي است و تلاش ميکنيم که مجوزهاي منجر به اين تصرفات را اصلاح کنيم.» فعالان محيط زيست و معترضان به اين ساختوساز ميگويند زمينهاي ارتفاعات جنوبي مشهد متعلق به نهادهاي مختلف دولتي است و اصرار به ادامه فعاليت عمراني در آن در حالي است که پيش از اين به دستور شوراي حفظ حقوق بيتالمال به دليل نداشتن پيوست زيست محيطي و مطالعات مورد نياز متوقف شده بود. مسأله اينجاست که شروع جديد اين فعاليت از طريق مصوبه جلسه ستاد تدبير استان خراسان رضوي و با امضاي رسمي استاندار، شهردار، رياست دادگستري خراسان و برخي ديگر از نهادهاي متنفذ صورت گرفته است.
پشت پرده جادهسازي
فرشته تقيزاده، عضو هيأت مديره شبکه سمنهاي محيط زيستي خراسان رضوي و مديرعامل انجمن ديدهبان آب، هوا و زمين خراسان رضوي به «شهروند» ميگويد: «وقتي پيگير اين پروژه شديم که پنجره خانه ساکنان مناطق جنوبي مشهد، از انفجارهاي تسطيح کوهها شکسته بود. سالهاي ٩٣ و ٩٤. مردم انتهاي هاشميه و انتهاي سرافرازان از انفجارها ترسيده بودند. فهميديم که در حال ساخت بزرگراه هستند. بارها اعتراضات ميداني برگزار و اعلام کرديم که اين پروژه با از بين بردن منابع طبيعي و سرمايههاي غيرقابل بازگشت، اصل ٥٠ قانون اساسي را زير پا ميگذارد. خرداد ٩٥ توانستيم دستور توقف انفجارات را از دادستاني بگيريم و در نهايت اسفند ٩٦ به طور کامل متوقف شد چون پيوست زيست محيطي نداشت.» اينطور که او ميگويد، اين پروژه ٥٤ آبراهه و چشمه را کور و بخش عظيمي از ارتفاعات را ويران کرده و ادامه آن يعني بستن راه تنفس شهر: «اين ارتفاعات تنفسگاههاي شهرند و نميگذارند آلودگي در سطح شهر متمرکز شود. اگر تخريب شوند و جادهاي ساخته شود، ساخت و ساز گستردهتر ميشود و جلوي ورود بادها را ميگيرد.» اين فعال محيطزيست ميگويد: «پشت اين جادهسازي که بدون مطالعات انجام شده، برنامههاي کوهخواري و زمينخواري است و دادستاني و شهرداري اطلاعات موثق آن را در اختيار دارند.»
اکنون که دوباره کار از سر گرفته شده، «قرارگاه دانشجويي صيانت از ارتفاعات جنوبي» هم در نامهاي به رئيس دادگستري استان خراسان رضوي، از او خواسته با حضور در جلسهاي با نخبگان و نمايندگان تشکلهاي دانشجويي در دانشگاه فردوسي، به سوالاتشان پاسخ دهد: «با توجه به تخريبات صورت گرفته در ارتفاعات شهر مشهد، از بين رفتن منابع طبيعي و ورود بنگاههاي قدرت و ثروت در ارتفاعات و همچنين نبود عکسالعمل مبني بر جلوگيري از اين فرآيند از سوي مديران ارشد استاني، دانشجويان دانشگاههاي مشهد را مجبور به ورود به اين مسأله و تلاش براي حفظ منافع مجاوران و زائران کرد.» آنها در نامهشان همچنين گفتهاند که «به نکاتي برخورديم که ناشي از نبود شفافسازي در اظهار نظر مسئولان شهري و استاني است. اين شروع کار دوباره هم در سايه مجوز ستاد تدبير انجام شده که خود اين مجوز هم به طور رسمي منتشر نشده است تا نخبگان و عموم مردم جامعه بدانند که به طور دقيق چه کساني و با چه استدلالهاي علمي اجازه ادامه فعاليت را دادهاند.»
اين پروژه زير نظر شهرداري و بنياد مسکن پيمانکار آن است و استانداري هم آن را پشتيباني مي کند. تقي زاده ميگويد شنيدهها حاکي از آن است که خود استانداري ميخواهد آنجا از بخشي از زمينها استفاده کند و يک عده هم قرار است ساختوسازهايي براي تعاوني مسکن انجام دهند: «اين بود که بيستم اسفند ٩٨ از طرف شبکه سمنها نامه زديم به رئيس شوراي حفظ حقوق بيتالمال که مطلع شدهايم تحت عنوان پارکينگ و خط دوچرخه، مجوز کار گرفتهاند اما دارند در تمام کمربندي کار ميکنند. بعد اطلاع دادند که اين مصوبه ستاد تدبير است و معاون قضائي بايد بررسي کند. معاون هم توضيح داد که کار با نظر ستاد تدبير انجام ميشود و به سمنها اعلام کنيد که پيروي کنند.»
مهلت يک ماهه به شهرداري
در روزهاي گذشته تورج همتي، مدير کل محيط زيست خراسان رضوي از مکاتبهاش با شهردار مشهد در نيمه اول فروردين ماه خبر داد: «طي اين مکاتبه به شهردار مشهد مهلت يک ماهه دادم تا گزارش مطالعات زيست محيطي را در اختيار ما قرار دهد، در غيراين صورت اداره کل محيط زيست متناسب با اختيارات و وظايفي که دارد، اقدام ميکند.»علي کشميري، از فعالان محيطزيست مشهد به «شهروند» ميگويد: «اين پروژه دستکم پنجکوه را از بين برده است؛ بلنديهايي در حد فاصل انتهاي دلاوران و بلوار صياد شيرازي. ٢٦ماه از توقف کار گذشته و تکليف ارزيابي زيست محيطي روشن نيست اما دوباره فعاليت را شروع کردهاند. آنها ميدانند که نتايج ارزيابي به نفعشان نيست. نام پروژهشان را عوض کردهاند و ميگويند ميخواهيم اينجا را تبديل به کوهپارک کنيم اما اين کليدواژهاي براي تسطيح زمينهاست.»
٢هزار ميليارد تومانِ ديگر
محمدرضا حيدري، رئيس شوراي شهر مشهد هم سيزدهم ارديبهشت با دفاع از اجراي اين طرح در اينستاگرامش نوشته بود: «٨٠هکتار از ارتفاعات جنوبي توسط برخي دستگاهها محصور شده و شهرداري نميتواند در آن اراضي درختکاري داشته باشد. » او گفته بود که تا امروز ٢٠٠ ميليارد تومان خرج اين پروژه شده و قابل برگشت نيست. کشميري در پاسخ ميگويد: «ميگويند ٨٠درصد هزينههاي پروژه را تا الان انجام دادهايم و ديگر توقفش ممکن نيست؛ اين دروغي بزرگ است. کل پروژه ٢٧کيلومتر است و آنها شايد ٦٠ درصد از ٤ کيلومترش را کار کردهاند. حداقل ٢هزار ميليارد ديگر هم بايد هزينه کنند تا کار تمام شود.»