پلاسکوی دوم

اعتماد/ متن پیش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معنی تایید تمام یا بخشی از آن نیست

حتی «گزارش ملی پلاسکو» هم نتوانست سپر بلا شود. فرشته مرگ باردیگر از غفلت ما بهره برد تا نگذارد «احسان» و «رها» که فقط 16 روز از شروع زندگی مشترک‌شان می‌گذشت طعم ماه‌عسل را بچشند. فرشته مرگ کار خودش را به دقت انجام می‌دهد ولی ما هیچ‌کدام کارمان را به درستی انجام نمی‌دهیم. برای همین است که 2هزار و 355 روز بعد از آنکه آن 2 زن کارگر تولیدی پوشاک در خیابان جمهوری جان باختند هنوز هم نمی‌توانیم شهروندان‌مان را در برابر ناایمن‌بودن محافظت کنیم. برای همین است که هزار و 259 روز بعد از آنکه ساختمان پلاسکو فروریخت و 16 آتش‌نشان و 5 شهروند در آن قربانی شدند هنوز نمی‌توانیم برای اخطارهای ناایمن‌بودن ساختمان‌ها آن‌هم مراکز خدماتی ضمانت اجرا در نظر بگیریم. جالب است مسوولی که دو حادثه خیابان جمهوری و پلاسکو در زمان مدیریت او روی داد و خیلی خوب از خلأ قانونی در اجرای ایمنی خبر دارد و روزی پلمب‌نکردن پلاسکو را ناشی از فشار اقتصادی توصیف می‌کرد امروز که بر صندلی ریاست قوه قانونگذاری کشور تکیه زده است بیش از آنکه علاقه‌مند به سخن گفتن درباره این تجربه خود را داشته باشد دوست دارد درباره «برجام» و «فضای مجازی» نطق کند. شاید نتوان در کار فرشته مرگ خللی وارد کرد ولی می‌توان کیفیت ایمنی در شهر را بالا برد تا آنچه در غروب دهمین روز تابستان در منطقه‌ای از بالاشهر پایتخت آن‌هم در یک مرکز درمانی روی داد به حداقل برسد. به ویژه آنکه سال‌ها طول می‌کشد تا کادر متخصص و باتجربه کشور چه آتش‌نشان چه پزشک یا تکنسین تربیت شده و جایگزین شود.

وقتی سرخی غروب درخشید
تازه آفتاب دهمین روز تابستان غروب کرده بود که دود سیاهی توجه مردم خیابان شریعتی در محدوده میدان قدس را به خود جلب کرد. دقایق زیادی سپری نشده بود که سرخی آتش چنان برافروخت که پیش از موج انفجار لرزه بر اندام آنها که از این لحظات با گوشی تلفن همراه‌شان فیلم می‌گرفتند، انداخت. هنوز از انفجار شرق تهران در پارچین 4 روز بیشتر نگذشته بود که شبکه‌های اجتماعی دوباره این خبر را دست به دست کردند؛ «انفجار در میدان قدس تهران». ساعت هنوز به 9 شب نرسیده بود که صدای انفجار همه را به خود خواند. 20 و پنجاه و چند دقیقه. بلافاصله بعد از آن بود که نام «سینا اطهر» در جمله‌های کوتاه توییتری دست به دست شد تا مردم از آتش‌سوزی و انفجار در یک مرکز درمانی با خدمات محدود به همین نام خبردار شوند. حدس‌هایی که از همان ابتدا مطرح شد تا ساعتی بعد تایید شد؛ کپسول‌های اکسیژن در طبقه منفی2 نگهداری می‌شده و در پی آتش‌سوزی منفجر شده بودند. دهم تیر به پایان رسید. خبر غروب 18 زندگی تایید شد. صبح دیروز نیز یکی از مصدومان جان باخت تا امروز من و شما از داشتن 19 هم‌وطن و هم‌شهری‌مان محروم شویم. براساس اعلام مدیر کل پزشکی قانونی استان تهران از 19 قربانی کلینیک «سینااطهر» فقط 2 نفر مراجعه‌کننده بوده‌اند. 17 تن دیگر از کادر و پرسنل این مرکز درمانی بوده‌اند. نام‌های‌شان را روی کاغذ نوشتند، داغ حادثه تازه شد. آتش گل زندگی زوجی تازه به خانه بخت رفته را سوزانده بود. «احسان گنج خانلو» و «رها نیک‌روش» ۲۵ خرداد امسال ازدواج کرده بودند، یعنی کمتر از یکماه پیش و هر دو تکنسین اتاق عمل کلینیک سینااطهر بودند.

داستان آن زن باردار چه بود؟
یکی از مصدومان این حادثه در توصیف آنچه در این مرکز درمانی روی داده بود به خبرنگار تلویزیون گفت: صدای انفجاری شدیدی آمد و دود همه جا را گرفت. ما فقط تنها کاری که کردیم پناه گرفتن در دستشویی بود و دیگه فکرش را نمی‌کردیم زنده بمانیم. دود غلیظی همه جا بود و چشم‌هامون توانایی دیدن نداشت.» این زن جوان در تشریح لحظاتی که منتظر رسیدن کمک بوده، توضیح داد: «بعد از این انفجار‌ها ما دو ساعت در داخل دستشویی بودیم و فقط به در ضربه می‌زدیم و جیغ می‌کشیدیم. من از امام رضا عیدی خودم رو می‌خواستم و امام رضا امروز عیدی من رو بهم داد که سلامتی هست و اینکه بتونم برگردم پسرم رو ببینم و خداروشکر می‌کنم که سالم هستم و زنده اما گویا یک زن حامله در اتاق عمل فوت کرد.»
با وجود این ادعا هیچ‌یک از مقامات مسوول به ویژه در گزارش رییس سازمان پزشکی قانونی اشاره‌ای به وجود این زن باردار و سرنوشت خود و فرزندش نشد.

حتی بازیکنان 2 اخطاره هم اخراج می‌شوند!
حتی بازیکنان دو اخطاره در یک بازی هم کارت قرمز دریافت می‌کنند و از زمین اخراج می‌شوند. اگر در دو بازی پیاپی هم کارت زرد بگیرند یک بازی محروم می‌شوند ولی اینجا در دیار ما اخطارها اثری ندارد. حالا می‌شنویم که سخنگوی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی از اعلام چهار اخطار به کلینیک سینا اطهر از سال ٩۴ تاکنون خبر داده است.
طی سال‌های ٩۶، ٩٧ و ٩٨ نیز از این ساختمان بازدید شده بود که متاسفانه ترتیب اثر خاصی داده نشد. به گفته سیدجلال ملکی نگهداری غیر اصولی مواد و تجهیزات خطرناک، توجه به راه‌های خروج، سیستم برق و... از مواردی بوده که در دستور‌العمل‌های ابلاغ شده ذکر شده بود.
از شامگاه دهم تیر تا دیروز بحث‌هایی در شبکه‌های اجتماعی مطرح شده بود که گویا آتش‌نشانی با تاخیر به محل وقوع حادثه رسیده است. سید جلال ملکی در این باره به ایسنا گفته است: برابر مستندات موجود نخستین تیم آتش‌نشانی حدود پنج دقیقه بعد به محل رسیده و عملیات خود را آغاز کرده است، گروه‌های دیگر نیز به فاصله زمانی بسیار کوتاه در محل حاضر شده‌اند. در همین حال دیروز محسن هاشمی رییس شورای شهر تهران از محل حادثه بازدید کرد و به خبرنگاران گفت: متاسفانه تعدادی از همشهریان‌مان در طبقات فوقانی این ساختمان گرفتار شدند و شعله‌های آتش از طریق پله‌ها که ما و آتش‌نشانی به آن حساس هستیم سبب انتقال دود و آتش به طبقات بالا شده است. با اینکه ما روی مساله پله حساس هستیم اما متاسفانه پیمانکاران و کارفرمایان به این موضوع بی توجه هستند و سعی می‌کنند با روابط این مساله را حل کنند و مجوز ساخت یا پایان کار را بگیرند.

همسایه‌هایی که لرزیدند
صدای انفجار و موج آن شیشه‌های بسیاری را شکست. یکی از همسایه‌ها به خبرنگار اعتماد در این باره گفت: «شدت آتش به حدی بود که وقتی انفجار رخ داد میخواستم بیام بیرون، شعله و دود خورد توی صورتم و نتونستم از خونه بیام بیرون.»
شیشه‌های کلینیک «سینااطهر» همه در حیاط و محل ساختمان نیمه‌کاره هم‌جوار ریخته بود. یکی دیگر از همسایگان به خبرنگار اعتماد گفت: «خیابون از بالا و پایین بسته شد ولی بازهم مردم زیادی جمع شدن برای دیدن این صحنه که برای تیم امداد و نجات کار رو خیلی سخت کرده بود».مرتضی یکی از ساکنان این محل نیز به موضوع دپوی کپسول‌ها اشاره و این ادعا را مطرح کرد که تعداد زیادی کپسول اکسیژن در این ساختمان دپو شده بود. شدت انفجار هم به همین دلیل بوده است. مرتضی گفت: حدود 40 تا کپسول وارد شده که حدود30 تا از اون‌ها منفجر شده ولی بقیه میگفتن دوبار صدای انفجار اومده که اولی تقریبا آروم بوده و دومی خیلی مهیب بوده درحدی که تا چندتا کوچه اون طرف‌تر خونه‌ها و مغازه‌ها لرزیده. برق منطقه همون دیشب قطع میشه و نزدیک صبح برق میاد و گاز هم قطع بوده. مهندس ساختمان پشت محل حادثه که در حال ساخت بود نیز به «اعتماد» گفت: بعد از وارد شدن آتش‌نشانی کلی آدم دیگه هم وارد ساختمون شدن و احتمالا از خونه بغلی چندتا وسیله دزدیده شده. ساختمون تا حدود ساعت 4 درحال سوختن بوده تا نزدیک ساعت9صبح هم دود از ساختمون بلند می‌شد.

اشکال در سیستم برق سیلندرهای اکسیژن
زهرا صدراعظم نوری رییس کمیته ایمنی شورای شهر تهران در گفت‌وگو با ایسنا گفت: طبق گزارش اولیه آتش‌نشانی اشکال در سیستم برق نگهداری سیلندرهای اکسیژن علت وقوع حادثه کلینیک سینا اطهر بوده است. این حادثه بر اثر رعایت نکردن ایمنی و عدم توجه به دستورالعمل و استانداردها رخ داده است و می‌بینیم خودخواهی و منفعت‌طلبی ذینفعان چگونه به جان همشهریان‌مان پایان می‌دهد. نوری با بیان اینکه این ساختمان از جمله ساختمان‌های ناایمنی بوده که وضعیت نامناسب شبکه برق داخلی ساختمان را در آن شاهد بودیم، گفت: اتاقک انباری غیراصولی برای نگهداری سیلندرهای اکسیژن در مجاورت ورودی و محل دسترسی به ساختمان استفاده می‌شده است و این در حالی است که لوازم قابل اشتعال در پلکان دسترسی به پشت‌بام دپو شده بود که این مساله امکان تردد مناسب را سلب کرده و موجب توسعه حریق شده بود. او با بیان اینکه در پشت‌بام فضایی را با کاربری انباری ایجاد کرده بودند، گفت: پلکان دوربند کافی نداشت و این مساله باعث انتقال سریع دود به طبقات از طریق راه‌پله شده بود. نوری با تاکید بر اینکه این ساختمان پنج طبقه هزار و 400 مترمربع زیربنا داشت، گفت: این ساختمان ایمنی لازم را نداشته است به گونه‌ای که آتش‌نشانان در سال ۹۴ اخطاریه‌ای را برای این واحد صادر کرده و دستورالعمل‌هایی را نیز در راستای ایمن‌سازی به آن اعلام می‌کنند اما مورد توجه مالک قرار نمی‌گیرد. حدود ۳۳ هزار واحد پرخطر در تهران شناسایی شده است که تعدادی از آنها مراکز آموزشی، اداری، مذهبی و درمانی هستند.

زنگ خطر برای مراکز پزشکی هسته‌ای
در همین حال علی ماهر مشاور رییس دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به وضعیت ایمنی سازه‌ای بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کشور به ایسنا گفت: هیچگاه در بیمارستان شاهد نگهداری سیلندرها و کپسول‌های گاز زیر اتاق عمل نیستیم زیرا این موضوع یکی از مغایرت‌های ایمنی ما در بیمارستان‌ها محسوب می‌شود، اما می‌بینیم که در مرکز سینا اطهر دقیقا این اتفاق افتاده و کپسول‌های اکسیژن زیر قسمت جراحی نگهداری می‌شدند.
او همچنین تاکید کرد: به‌طور کلی در کشور وضعیت مناسبی از نظر سازه‌ای و ایمنی ساختمان‌ها در بخش سلامت نداریم. باید توجه کرد که بیش از ۵۰ درصد ساختمان‌های بیمارستان‌های کل کشور بیش از ۴۰ سال عمر دارند که اصلا برای بیمارستان وضعیت مناسبی نیست. حال وقتی این شرایط به سایر مراکز درمانی و مراکز جراحی محدود هم تعمیم می‌یابد، شرایط بدتر هم می‌شود. ماهر گفت: البته به دلیل انجام اعتباربخشی در بیمارستان‌ها مغایرت‌های آیین‌نامه‌ای احتمالی در حوزه ایمنی رفع می‌شود. به عنوان مثال هیچگاه در بیمارستان شاهد نگهداری سیلندرها و کپسول‌های گاز زیر اتاق عمل نیستیم زیرا این موضوع یکی از مغایرت‌های ایمنی ما در بیمارستان‌ها محسوب می‌شود، اما می‌بینیم که در مرکز سینا اطهر دقیقا این اتفاق افتاده و کپسول‌های اکسیژن زیر قسمت جراحی نگهداری می‌شدند. ماهر درباره راهکار پیشگیری از بروز حوادث مشابه گفت: راهکار اصلی این است که مراکز جراحی محدود و مراکز تصویربرداری باید حتما مورد اعتباربخشی قرار گیرند. در عین حال ما مراکز طب هسته‌ای هم داریم که زیر نظر دانشگاه‌ها قرار دارند و از آنجایی که این مراکز چشمه رادیواکتیو دارند، اگر در آنها اتفاقی بیفتد، ممکن است نشر رادیواکتیو اتفاق بیفتد که بسیار خطرناک‌تر است و باید این مراکز هم مورد اعتباربخشی قرار گیرند.

چرا گزارش ملی پلاسکو اثری نداشت؟
از روز ۱۵ فروردین ۱۳۹۶ که حسام‌الدین آشنا مشاور رییس‌جمهور از آماده شدن گزارش کمیته ملی حقیقت‌یاب حادثه پلاسکو خبر داد تاکنون 3 سال و 3 ماه سپری شده است اما به نظر می‌رسد آن گزارش ملی هم نتوانسته است مرهمی بر زخم عمیق ناایمن‌بودن سازه‌های دیار ما بگذارد. درست در روزهایی که دوباره تاختن لشکر ناپیدای ویروس کرونا بر شهروندان ما سرعت گرفته و ما به کادرپزشکی و درمان نیاز داریم از دست دادن 17 تن از کادر درمانی ولو به‌طور مستقیم با درمان کرونا ارتباطی نداشتند، ضایعه بزرگی است. رهبر معظم انقلاب و حسن روحانی به عنوان رییس‌جمهور وقوع این حادثه و جان‌باختن هم‌وطنان‌مان را تسلیت گفته‌اند. اما پرسش این است که آیا زمان آن نرسیده که قوه قانونگذاری ضمانت اجرای موثری برای توقیف سازه‌های ناایمن تعیین کند؟ 3 سال و 3 ماه قبل وقتی محمدتقی احمدی در نشست تشریح گزارش ملی پلاسکو سخن گفت، تاکید کرد: فروریختن ساختمان پلاسکو نمادی از قصور و ناکارآمدی بسیاری از دستگاه‌ها بود؛ قصور و کاستی‌هایی که چندین دهه بر یکدیگر انباشته شده بود. در این نشست اعضای هیات ویژه گزارش ملی بررسی حادثه ساختمان پلاسکو، تشکیل نشدن تیم ایمنی در ساختار فرماندهی حادثه را به عنوان ضعف اساسی در فرماندهی حادثه در مقطع قبل از ریزش عنوان کردند. همچنین اعلام کردند که شهرداری تهران در اجرای کامل و به موقع بند ۱۴ ماده ۵۵ قانون شهرداری و تبصره آن کوتاهی داشته است. حالا باید منتظر ماند و دید آیا دهم تیر99 نقطه عطفی در تاریخ ایمنی کشور ما می‌شود؟