چالش فعال شدن گسل مشا
صبح نو/ متن پيش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
زهرا اردشيري / زلزله تهران حرف امروز و ديروز نيست. سالهاست که کارشناسان در رابطه با آن هشدار ميدهند. اما مسوولان هم دسترويدست گذاشتهاند و ميگويند نميتوان براي آن کاري کرد. اما به گفته کارشناسان، مقاومسازي بافتهاي فرسوده و احداث پايگاههاي هرچه بيشتر در تهران شايد کمک کوچکي باشد براي خطري که سالهاست بيخ گوش تهرانيهاست. در اين روزها که حرف از فعال شدن گسل مشاء ميشود بهتر است سازمان پيشگيري و مديريت بحران فکري کند.
عدهاي ميگويند زلزلههاي ضعيف و با ريشتر پايين که در تهران رخ ميدهد ميتواند اين نويد را داشته باشند که انرژي گسل مشاء در حال آزاد شدن است و خطري ما را تهديد نميکند و عدهاي ديگر اعتقاد دارند با فعال شدن گسل مشاء اين خطر وجود دارد که در تهران زلزلهاي عجيب و غريب رخ دهد. اين روزها حرف و حديث در رابطه با فعال شدن گسل مشاء زياد است و استرس زيادي هم به جان مردم انداخته است. در حالي که صديف بدري، عضو کميسيون عمران مجلس شوراي اسلامي به «صبحنو» ميگويد: « تا به حال در رابطه با موضوع فعال شدن گسل مشاء و اقداماتي که بايد انجام دهيم در مجلس حرفي به ميان نيامده است. فعلاً درگير مسأله مسکن هستيم.»
عضو کميسيون عمران مجلس شوراي اسلامي که خودش هم بارها در مورد زلزله تهران در صحن علني مجلس هشدار داده است، ميگويد: «کارشناسان سالها در مورد زلزله تهران هشدار ميدهند اما بهطور قطع سازمان مديريت بحران با دستان خالي آمادگي لازم براي مقابله با زلزله احتمالي را ندارد.» صديف بدري به اخباري مبني بر فعال شدن گشل مشاء اشاره ميکند و ميگويد: «منطقه شرق استان تهران همچون گذشته شاهد چنين زلزلههايي به وفور بوده است. اين منطقه محل تلاقي دو گسل فيروزکوه و مشاء است و زلزلهها غالباً در اين منطقه رقم ميخورد.»
او ادامه ميدهد:«خيلي از اين زمين لرزهها در ساير نقاط کشور به علت کوچک بودن ثبت نميشوند. تحرک اين دو گسل بر روي گسلهاي تهران اثرگذار نيست. گسل مشاء گاهي اوقات روي تهران تاثيراتي ميگذارد که نمونه آن زمين لرزه ارديبهشتماه بود.» به گفته بدري اگر زلزلهاي بيش از 6ريشتر در اين منطقه به وقوع بپيوندد در وهله اول ساختمانهاي بلند تهران را تهديد ميکند و در وهله بعد خانههايي که روي مناطق با خاک نرم تأسيس شدهاند تحت خطر قرار ميدهد.
اين عضو کميسيون عمران مجلس شوراي اسلامي ميگويد: «خطر بيشتر مناطق جنوبي تهران که شامل مناطق16،12،18 و 19 است را تهديد ميکند. از بهارستان به سمت پايين تهران با پديده آبرفت نرم مواجه است و در اين مناطق نيز خطر جدي است.»
بدري با تاکيد بر اينکه بافت فرسوده پايتخت در زمان زلزله دردسرساز خواهد شد، ادامه داد: «دولت تاکنون عملکرد مناسبي در زمينه نوسازي و مقاومسازي بافت فرسوده نداشته، بيشک اگر بانک اطلاعاتي ايجاد و سازمان مديريت بحران بتواند عملکرد کاربردي مناسبي داشته باشد با جمعآوري اطلاعات مناسب و برنامه زمانبندي شده ميتوان به نوسازي بافتهاي فرسوده خوشبين بود اما اگر اقدام مناسبي در اين رابطه انجام نشود با وقوع زلزلهاي با ريشتر پايين ميليونها نفر جان خود را از دست ميدهند. در اين رابطه ميطلبد وزير راهوشهرسازي با حمايت رييسجمهوري تلاش مثمرثمري براي نوسازي بافتهاي فرسوده داشته باشند.»
فعال شدن گسل مشاء چه اثراتي روي تهران دارد؟
فعال شدن گسل مشاء تهران اتفاقي است که اين روزها مديريت بحران حسابي بر آن تاکيد دارد. اما متاسفانه مسوولان آن را زيادي جدي نميگيرند. زهرا صدراعظم نوري، رييس کميسيون سلامت و محيطزيست شوراي شهر تهران درباره وقوع زلزله در پايتخت و صحبتهاي اخير مديرعامل ستاد مديريت بحران تهران مبني بر فعال شدن گسل مشاء اظهار داشت: «گزارشي در اين زمينه براي شوراي شهر ارسال نشده است و من اين موضوع را پيگيري ميکنم.» وي با اشاره به اينکه در حال حاضر به صورت فوري اقدام خاص و ويژهاي نميتوان انجام داد،گفت: «بهطور کلي در پايتخت ساختمانهاي زيادي در بافت فرسوده وجود دارد که اکثراً ريزدانه و ناپايدار هستند.»
رييس کميسيون سلامت شوراي شهر تهران ادامه داد: «در صورت وقوع زمينلرزه آسيب به اين ساختمانها در بافت ناپايدار مخاطرات بيشتري براي شهروندان ايجاد ميکند.» نوري گفت: «همچنين ساختمانهايي که در مسير گسل ساخته شدهاند ضريب ريسک بالاتري در برابر زلزله دارند.» وي ادامه داد: «بايد تلاش کرد که ساختمانهاي ناايمن و فرسوده را بهسازي و ايمنسازي کرد؛ همچنين با نوسازي ساختمانها اقدامي جهت مقابله با حوادث انجام داد.» اين در حالي است که رضا کرمي، رييس سازمان پيشگيري و مديريت بحران شهر تهران نيز اعلام کرد: «بيش از يک ماه است که گسل مشاء فعال شده. البته اين گسل فعاليت داشت اما فعاليت آن بيشتر شده و نياز است که ما بدانيم وضعيت لرزهخيزي آن چقدر است. در همين راستا نيز کارهاي مختلفي در مورد زلزله انجام شده که يکي از آنها سامانه هشدار سريع زلزله است.»
علم رياضي ميگويد هنوز وقت داريم
« بهرام عکاشه» ، پدر علم زلزلهشناسي ايران و رييس سابق بخش زلزلهشناسي موسسه ژئوفيزيک دانشگاه تهران از جمله کساني است که از مدتها پيش نسبت به وقوع زلزله در تهران هشدار داده و حتي درباره دامنه خسارات آن برآوردهايي داشته است. به گفته او گسل مشاء ۱۹۰سال پيش زلزله ۷ريشتري را ايجاد کرده که معروف به زلزله دماوند است. نبايد فراموش کنيم که اين گسل همچنان ظرفيت ايجاد زلزله بزرگتري را هم دارد و يا با تلاقي با گسل شمالي تهران که ۲۰کيلومتر با اين گسل فاصله دارد، شمال شرقي تهران را تحت تأثير قرار دهد. او به «صبحنو» ميگويد: «محاسبات رياضي، ريتم ۲۰۰ساله را براي زلزله تهران نشان ميدهد و طبق محاسبات، از اين ۲۰۰سال، ۱۸۵سال گذشته و ۱۵سال باقي مانده است. البته رياضيات با رفتار زمين يکسان نيست. رفتار زمين فوقالعاده ناهمگن است؛ به اين شکل که ممکن است ۲۰۰سال به ۳۰۰سال برسد و خبري نشود، ممکن است همين فردا شاهد زلزله باشيم. اما محاسبات رياضي به تهران ۱۵سال ديگر فرصت ميدهد. تهران، استعداد زلزله ۷و نيم تا ۸ريشتر را دارد. اگر به تاريخ نگاه کنيم در منطقه تهران ۱۶۰سال قبل زلزله بيش از ۷ريشتر نيز اتفاق افتاده که بر اثر آن بخشي از سفارت انگليس و بخشي از کاخ گلستان و بازار ريخت و حدود ۴۵هزارنفر از بين رفتند. زلزله تهران، زلزله بزرگي خواهد بود اما مردم و مسوولان ما ملاحظه حوادث را نميکنند و کسي فکر نميکند که همين حالا اگر در تهران زلزله بيايد، براي مثال ماشين آتشنشاني چگونه ميخواهد خود را به مناطق ناامن برساند؟ در حال حاضر تهران پايگاههاي زيادي دارد اما با اين وضعيت در صورت وقوع زلزله، ۴۰۰پايگاه نيز فايده نخواهد داشت.
پنج ميليون نفر قرباني احتمالي زلزله در تهران
درجه قطعيت تخميني وقوع زلزله در تهران بنا به پيشبينيهاي منابع علمي دانشگاهي و منابع رسمي دولتي بسيار بالاست. مطالعهاي جديد در سال1397 نشان داده که امکان وقوع زلزلهاي شديد در تهران بين2024 تا 2030 (بين سالهاي1403 تا 1409شمسي)، يعني طي4 تا 10سال آينده وجود دارد. اين تخمينها سالهاست که به صورت هشدار اعلام ميشود. يک دهه پيش يک مقام «پژوهشکده زلزلهشناسي ايران» گفته بود: «در صورت وقوع زلزله در شهر تهران بيش از پنج ميليون نفر جان خود را از دست خواهند داد. » محمدرضا آريامنش در نشستي که تحت عنوان «زلزله پايتخت واقعيت يا سياست» در دانشگاه علامه طباطبايي برگزار شد، گفت: «زلزله در شهر تهران قطعي است و ميزان شدت آن بين 7 تا 8ريشتر خواهد بود.» او در ضمن يادآوري اينکه «زمان بازگشت زلزله در تهران هر 173سال است» در ادامه افزود: «گسلهاي مناطق شمالي و جنوبي تهران از جمله گسل داراباد، نياوران، نارمک، تجريش، قصرفيروزه در شرايط فعال قرار دارند.» او اضافه کرد: «در صورتي که مقاومت گسلها پايان پذيرد زلزله به وقوع ميپيوندند.» اين متخصص زلزلهنگاري يادآور شد: «اغلب بيمارستانها و سازمانهاي دولتي، مراکز آموزشي و مدارس تهران نيز در مناطق پرخطر قرار دارند. » به گفته آريامنش بايد تلاش کرد که ساختمانهاي ناايمن و فرسوده را بهسازي و ايمنسازي کرد. همچنين با نوسازي ساختمانها اقدامي براي مقابله با حوادث انجام داد.