تحرکات برایان هوک به چه معناست؟
ابتکار/متن پيش رو در ابتکار منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
تحرکات ديپلماتيک آمريکا براي تمديد تحريمهاي تسليحاتي سازمان ملل متحد عليه ايران شدت گرفته است. در راستاي تمديد اين تحريمها، برايان هوک، نماينده ويژه آمريکا، به چندين کشور در چند قاره سفره کرده تا براي تکاپوي آمريکا در زمينه تمديد تحريمهاي تسليحاتي حمايت ديپلماتيک جلب کند.
به گزارش فرارو، اين روزها برايان هوک به کشورهايي سفر ميکند که در ظاهر ارتباط چنداني با وظايف او به عنوان مسئول امور مرتبط با ايران در دولت آمريکا ندارد. به عنوان نمونه، او اخيرا سفر به کشور تونس داشته است. کشوري که کم و بيش مناسبات حسنهاي با ايران دارد و ارتباط چنداني با کارزار فشار حداکثري آمريکا عليه ايران ندارد.
با اين حال، هوک به يک دليل مهم به اين کشور سفر کرد؛ تونس عضو شوراي امنيت است و هوک براي جلب حمايت اين کشور از تمديد تحريمهاي تسليحاتي ايران براي نخستين بار عازم آنجا شد. همچنين، هوک براي همين منظور به کشور ديگري سفر کرد که آن هم عضو شوراي امنيت است. اين کشور، استوني است. در ماه مه گذشته، استوني براي اولين بار رياست شوراي امنيت را به عهده گرفت. هوک اميدوار است کشورهايي نظير تونس و استوني که در حال حاضر از عضويت در شوراي امنيت بهرهمند هستند، از طرح آمريکا براي تمديد تحريمهاي تسليحاتي عليه ايران حمايت کنند.
ترديد اروپا و اطمينان آمريکا
سفرهاي هوک با هدف تمديد تحريمهاي تسليحاتي، از آغاز ماه ژوئيه شدت گرفت. در روز اول اين ماه، هوک به اتريش رفت و طبق بيانيه وزارت خارجه آمريکا که در اين خصوص منتشر شد، درآنجا رايزنيهايي درباره ايران انجام داد. هوک در وين، علاوه بر ديدار با وزير خارجه اتريش و گفتوگو با وي درباره تمديد تحريمهاي تسليحاتي عليه ايران، با رافائل گروسي، مدير کل آژانس بينالمللي انرژي اتمي نيز ديدار کرد. اين ديدار در حالي اتفاق افتاد که روابط ايران به خاطر مسائل مرتبط با بازرسي از برخي سايتها در ايران تنشآلود شده است. آژانس با استناد به اسنادي که اسرائيل ادعا ميکند از ايران سرقت کرده است، خواستار دسترسي به دو سايت شده است. همچنين، آژانس سوالاتي از ايران پرسيده است. به خاطر همين مسائل، اخيرا سه کشور اروپايي عضو برجام - بريتانيا، فرانسه و آلمان - قطعنامهاي در محکوميت ايران به آژانس ارائه کردند که با اکثريت آرا تصويب شد.
طبق مفاد برجام، تحريمهاي تسليحاتي سازمان ملل عليه ايران قرار است در ۱۸ اکتبر آينده منقضي شوند. اما آمريکا با وجود اينکه به طور يکجانبه از برجام خارج شده است، براي تمديد نامحدود اين تحريمها تلاش ميکند. تور فعلي هوک براي همين منظور است.
هوک علاوه بر تونس، به کويت و قطر نيز سفر کرد. البته سفر وي به اين دو کشور از منظر ديگري با ايران ارتباط دارد. اين دو کشور عضو شوراي امنيت نيستند، اما نقش مهمي در بحران سياسي ميان قطر و چهار کشور عربي - امارات، عربستان، مصر و بحرين - دارند. آمريکا همواره گفته است که بحران شوراي همکاري خليج فارس مانع از تشديد فشارها عليه ايران شده است و درنتيجه با هدف ايجاد جبهه واحد عليه ايران خواستار حل و فصل سريع اين بحران شده است.
هوک در ادامه سفرهاي خود به اروپا رفت و در آنجا هم رايزنيهايي با محوريت ايران انجام داد. برنامه سفر او شامل انگليس و استوني ميشود. هر دو اين کشور عضو شوراي امنيت هستند. البته ميان اهداف هوک در سفر به اين دو کشور بايد کمي تفاوت قائل شد. چرا که دليل سفر هوک به استوني ميتواند صرفا به اين خاطر باشد که اين کشور عضو شوراي امنيت است. اما انگليس علاوه بر اين عضو دائمي شوراي امنيت است، عضو برجام نيز هست.
انگليس در کنار دو عضو ديگر برجام –فرانسه و آلمان – مواضع مبهمي درخصوص تمديد تحريمهاي تسليحاتي سازمان ملل عليه ايران گرفته است. اروپاييها در چند مناسبت ادعا کردهاند که رفع تحريمهاي تسليحاتي ايران براي منطقه «تبعات بزرگي» خواهد داشت. امري که به معناي نگراني آنها از احتمال رفع اين تحريمها است. با اين حال، اروپاييها به طور صريح از تمديد يا لغو تحريمهاي تسليحاتي حمايت نکرده اند. البته برخي محافل رسانهاي ادعا ميکنند که اروپاييها پيشنهاد تمديد محدود تحريمهاي تسليحاتي را به آمريکا ارائه کرده اند. اما چنين پيشنهادي به طور رسمي و علني مطرح نشده است. ظاهرا در پشت پرده ميان اروپا و آمريکا رايزنيهايي در خصوص تحريمهاي تسليحاتي در حال انجام است، اما هنوز به نتيجه نهايي نرسيده است. در سايه اين ابهامات، وزير خارجه آمريکا از تمديد تحريمهاي تسليحاتي ايران در اکتبر آينده ابراز اطمينان کرده است. به هر حال، سفرهاي هوک به تونس و استوني از يک طرف و قطر و کويت از طرف ديگر، نشان ميدهد که آمريکا در چند محور تحرکات خود عليه ايران را شدت بخشيده است.
روسيه؛ پيامرسان جديد ايران
از سوي ديگر ايران نيز تحرکات ديپلماتيک جديدي در زمينه مقابله با تمديد احتمالي تحريمهاي تسليحاتي شروع کرده است. هفته گذشته، محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه ايران، طي سفري به مسکو رايزنيهاي مهمي با مقامات بلندپايه روسيه، از جمله وزير امور خارجه و رئيس جمهور اين کشور، انجام داد. همچنين، ظريف پيام «ويژه» و «مهم» حسن روحاني در زمينه تحريمهاي تسليحاتي را به ولاديمير پوتين تحويل داد. ايران بارها گفته است که اگر تحريمهاي تسليحاتي تمديد شوند، برجام به مرگ ابدي دچار خواهد شد. بنابراين احتمالا پيام روحاني حاوي هشداري در اين خصوص است. چرا که دو روز بعد از سفر ظريف به روسيه، رئيس جمهوري اين کشور با دونالد ترامپ تماس گرفت و درباره ايران گفتگو کرد. نکته قابل توجه درباره اين تماس، اين است در بيانيه کاخ کرملين درباره اين تماس، هيچ اشارهاي به موضوع برجام نشده، ولي در عين حال اين بيانيه تاکيد ميکند که پوتين با ترامپ درباره برنامه هستهاي ايران صحبت کرده است. نکته ديگر آنکه، بيانيه کرملين، موضوع برنامه هستهاي ايران را در چارچوب گفتوگوهاي پوتين و ترامپ درباره کنترل تسليحات قرار داده است.
به هر حال، تکاپوهاي ديپلماتيک درباره برجام و ايران بار ديگر شدت گرفته است. بازيگران برجسته اين حوزه، هر کدام متناسب با اهداف و برنامههاي خود تلاشهايي انجام ميدهند. از آنجا که موعد رفع تحريمهاي تسليحاتي ايران در حال نزديک شدن است، پيشبيني ميشود که اين تلاشها شدت بيشتري بگيرد. بايد منتظر ماند و ديد که سرنوشت تحريمهاي تسليحاتي و به طور کلي توافق برجام چه ميشود.