روسیه و جنجال بر سر ساخت واکسن کرونا
شرق/متن پيش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
احمد وخشيته. دانشيار دانشگاه ملي اوراسيا/ نزديک به شش ماه پيش بود که ويروسي ناشناخته آنقدر سروصدا کرد که آرامآرام به تيتر يک همه کشورهاي جهان تبديل شد؛ حتي آن کشورهايي که ورود کرونا را ممنوع اعلام کرده بودند و حتي آنها که وجودش را تکذيب ميکردند نيز ناگهان ميزبان اين ميهمان ناخوانده شدند؛ اگرچه برخي اميد داشتند تا در آخر هفتهاي اين ويروس نيز بار سفر ببندد و با آغاز هفتهاي جديد ديگر خبري از کرونا نباشد. از سوي ديگر از همان ابتدا رقابت ميان بيش از ۶۰ مرکز تحقيقاتي براي ساخت پادزهر آن آغاز شد که تاکنون روي ۲۰ مورد از آنها آزمايشهاي باليني آغاز شده است. در ميان هياهوي کشف واکسن کرونا، ساخت آن از سوي روسيه البته با حاشيهها و اماواگرهايي از سوي بريتانيا و ايالاتمتحده روبهرو شد. از يکسو مرکز امنيت ملي سايبري بريتانيا (N.C.S.C) مدعي شد که هکرهاي روسي از مراکز تحقيقاتي اين کشور جاسوسي کردهاند تا به اطلاعات توليد واکسن کرونا دست يابند و از سوي ديگر، آنتوني فااوچي، از مشاوران دولت دونالد ترامپ در حوزه مقابله با ويروس کرونا، ايمني و ميزان تأثيرگذاري واکسن ساخت روسيه را زير سؤال برد؛ اگرچه در اين ميان اين پرسش وجود دارد که اگر ادعاي بريتانيا مبني بر جاسوسي هکرهاي روسي از مؤسسات بريتانيايي، کانادايي و آمريکايي صحت داشته باشد، چگونه اين امکان وجود دارد که محصول توليدشده در روسيه اثرگذار نباشد، ولي نمونه انگليسي يا آمريکايي آن قالبليت بالايي داشته باشد؟
به هر حال بايد بپذيريم که قدرتهاي فرامنطقهاي از يکسو تلويحا و حتي بهطور مشخص اقدامات بيولوژيکي يکديگر را علت ظهور اين ويروس ناشناخته معرفي ميکنند و از سوي ديگر البته به رقابت براي کشف و توليد پادزهر آن با يکديگر پرداختهاند؛ موضوعي که نهتنها ميتواند به افزايش قدرت نرم يک کشور کمک کند، بلکه از طرفي ديگر حجم وسيعي از سرمايهگذاريهاي خارجي را براي مراحل توليد و صادرات آن فراهم ميکند.
در همين رابطه معاون مرکز پژوهشي روسپوتربنادژور که ساخت و آزمايش يکي از واکسنهاي کرونا در آن انجام ميشود، در گفتوگو با روزنامه راسيسکايا گازتا معتقد است که با توجه به همکاري شکلگرفته براي تبادل اطلاعات و دادههاي پزشکي ميان کشورها در رابطه با انتقال دادهها، ساخت نمونه اوليه واکسن کرونا در اين زمان کار دشواري نيست؛ اما موضوع مورد مناقشه و زمانبر آن در حوزه ايمني و اثربخشي اين دارو و انجام آزمايشهاي باليني است.
هفته دوم جولاي بود که ميخائيل موراشکو، وزير بهداشت روسيه، از موفقيتآميزبودن يک واکسن از چهار واکسن توليدي آنتيکرونا در کشورش خبر داد؛ واکسني که روي داوطلباني نيز آزمايش شده و گفته ميشود که عوارضي بهدنبال نداشته است. وزير بهداشت اعلام کرد آزمايشهاي باليني در مرکز ميکروبيولوژي گامالي به پايان رسيده است و انتظار ميرود که در يکماهونيم آينده آزمايشهاي باليني براي دو واکسن ديگر نيز آغاز شود.
چهارشنبه هفته گذشته بود که ولاديمير پوتين تأکيد کرد تصميم براي واکسيناسيون گسترده شهروندان تنها در صورت اطمينان مطلق به دارو رخ خواهد داد و سه روز پس از اين اظهارنظر، وزير بهداشت از مراحل اداري ثبت واکسن کرونا، ساخت روسيه، خبر داد. ميخائيل موراشکو از آغاز واکسيناسيون در ماه اکتبر براي معلمان و کادر درمان خبر داد و تأکيد کرد: من اولين کسي خواهم بود که گروهي از شهروندان را تزريق خواهم کرد. در همين رابطه رئيس مرکز سرمايهگذاريهاي مستقيم در روسيه تأکيد کرد که تاکنون ۲۰ کشور جهان براي خريد آن ابراز علاقهمندي کردهاند و پنج کشور ازجمله عربستان سعودي نيز قصد مشارکت در مراحل ساخت آن را دارند. در اين ميان سرگئي سوبيانين، شهردار مسکو نيز بر واکسيناسيون رايگان تأکيد کرد.
از سوي ديگر، وزارت بهداشت روسيه از دهم ماه آگوست واکسيناسيون عليه آنفلوانزا را آغاز ميکند تا بتواند ويروس کرونا را هرچه بيشتر مهار کند. آمارهاي رسمي نشان ميدهد که در اين کشور تعداد قربانيان روزانه به کمترين ميزان از اواسط ماه مي رسيده است و بيش از ۷۲ درصد مبتلايان بهبود مييابند؛ اگرچه همچنان ۱.۶۲ درصد افراد مبتلا به اين ويروس، جان خود را از دست ميدهند. همچنين بايد توجه داشت که به موازات مراحل ساخت واکسن، اقدامات مهمي براي شناسايي و پيشگيري نيز انجام ميشود که تأثير مستقيمي در کاهش مرگومير بر اثر اين ويروس ناشناخته دارد؛ ازجمله آنکه به گفته ستاد عملياتي پيشگيري و کنترل ويروس کرونا، تاکنون بيش از ۲۶ ميليون تست از شهروندان گرفته شده و همين موضوع سبب شده است تا رشد روزانه آلودگي از ۰.۷۴ بيشتر نشود.
بههرحال واکسن کرونا همانقدر براي مردم ناشناخته است که خود اين ويروس نوظهور غير قابل فهم بود و مردمي که زير سايه ترس در ماههاي اخير زيست ميکنند، با نگاه ترديد به انواع واکسنها نيز مينگرند.