بنبست انتخاباتی در مذاکرات کنترل تسلیحات
اعتماد/متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
محمدحسين لطفالهي/ مذاکرات مسکو و واشنگتن براي تمديد ۵ ساله توافق کاهش تسليحات راهبردي تهاجمي موسوم به «نيواستارت» متوقف شده است و رييسجمهور روسيه پيشنهاد داده براي مذاکره جهت توافقي جديد، تمديد يکساله توافق قبلي در دستور کار قرار گيرد. با اين وجود واکنش منفي کاخ سفيد به اين پيشنهاد نشان ميدهد که دولت دونالد ترامپ آماده است تا تير خلاص را به يکي از آخرين توافقهاي بازمانده از دوران رياستجمهوري باراک اوباما شليک کند. ولاديمير پوتين، رييسجمهور روسيه روز جمعه پيشنهاد داد که توافق «نيو استارت» ميان روسيه و امريکا براي حداقل يکسال ديگر بدون هيچ پيششرط و تغييري تمديد شود. به نوشته خبرگزاري تاس، او در جلسه شوراي امنيت روسيه اين پيشنهاد را مطرح کرد و گفت که اين اقدام، امکان انجام مذاکرات پرمحتواي درباره مسائل مربوط به اين توافقنامه را فراهم کرده و باعث ميشود که تمامي کشورهاي جهان علاقهمند به حفظ ثبات راهبردي، بدون اين توافقنامه اصولي باقي نمانند. پوتين همچنين هشدار داد که روسيه سلاحها و تجهيزاتي مدرن در اختيار دارد که نمونه آن در امريکا وجود ندارد، اما با اين وجود روسيه به دليل ضرورت کنترل گسترش تسليحات حاضر است پاي ميز مذاکره بنشيند. رييسجمهوري روسيه به سرگئي لاوروف وزير امور خارجه اين کشور دستور داد که در آينده نزديک مواضع مسکو در قبال پيمان کاهش تسليحات راهبردي تهاجمي را جمعبندي کرده و به اطلاع مقامات واشنگتن رسانده و سعي کند «حداقل پاسخ قابل فهمي» از ايالات متحده دريافت کند. اين پيشنهاد در حالي مطرح شد که کاخ کرملين دو روز پيش از آن پيشنهاد دولت امريکا مبني بر امضاي يک توافق آزمايشي و موقت براي نجات توافق «نيو استارت» را رد کرده و آن را «پيشنهادي بدون پشتوانه منطقي» خوانده بود. هر چند پيشنهاد ولاديمير پوتين، يک عقبنشيني مصلحتي از موضع پيشين مسکو مبني بر ضرورت تمديد ۵ ساله توافق قبلي بود، اما با اين حال کاخ سفيد آن را رد کرد. به نوشته روزنامه نيويورکتايمز، مسوولان ارشد دولت ترامپ اين اقدام پوتين را اقدامي مرتبط با انتخابات رياستجمهوري ايالات متحده ارزيابي ميکنند و معتقدند که او به دنبال توافق با رييسجمهور جديد است. به گفته اين مقامات، پوتين فکر ميکند ممکن است هنوز شانسي براي نجات اين توافق دوران اوباما پس از انتخابات نوامبر وجود داشته باشد و از همينرو او پيشنهاد تمديد يکساله را مطرح کرده است. رابرت اوبرايان، مشاور امنيت ملي رييسجمهور امريکا در پاسخ به اين پيشنهاد پوتين گفته است که «امريکا اين پيشنهاد را فاقد شانس لازم براي موفقيت ميداند. ايالات متحده براي کنترل تسليحات که دنيا را جايي امن نگه ميدارد جدي بوده و اميدوار است روسيه نيز با بازنگري در مواضع خود از شدت گرفتن رقابت تسليحاتي جلوگيري کند». به گفته اوبرايان، ايالات متحده پيشتر پيشنهاد تمديد يکساله در ازاي «انجماد کامل فعاليت زرادخانههاي هستهاي دو طرف» را مطرح کرده اما طرف روسي آن را نپذيرفته است.
پيمان کاهش تسليحات راهبردي تهاجمي موسوم به «نيو استارت» پس از مذاکرات گستردهاي که ميان ايالات متحده و روسيه در سال ۲۰۰۹ صورت گرفت، نهايي شد و سرانجام در ۸ آوريل ۲۰۱۰ از سوي باراک اوباما و ديميتري مدودف، روساي جمهور وقت دو کشور امضا شد. روسيه و ايالات متحده اجراي «نيو استارت» را از ۵ فوريه ۲۰۱۱ آغاز کردند و بر اساس توافق دو طرف اجراي آن تا ۵ فوريه ۲۰۲۱ ادامه مييابد. گزينه امکان تمديد ۵ ساله يکي از موارد مندرج در اين توافق است که ميتواند بدون هيچ تغييري اجراي توافق را تا ۵ فوريه ۲۰۲۶ تمديد کند.
سياست انتخاباتي
بر اساس گزارش نيويورکتايمز، روسها فکر ميکنند مساله انتخابات نوامبر در موضعگيريهاي دولت امريکا تاثيري جدي دارد. لئونيد اسلوتسکي، رييس کميته امور بين الملل دوماي دولتي روسيه معتقد است که تمديد پيمان کاهش تسليحات راهبردي تهاجمي به مدت يکسال و بدون هيچ شرطي، به پيشنهاد رييسجمهور ولاديمير پوتين، اين امکان ر ا به وجود خواهد آورد که روند مذاکرات بدون در نظر گرفتن مبارزات رياستجمهوري در ايالات متحده ادامه پيدا کند. به گفته او، «پيشنهاد رييسجمهور به اين معني است که روسيه مجددا راهي واقعي براي برونرفت از وضعيتي که به دليل مواضع طرف امريکايي تهديد به بنبست رسيدن است، نشان ميدهد». اسلوتسکي با اشاره به اينکه پيمان «نيو استارت» تقريبا آخرين سنگ بناي باقيمانده از توافقات مربوط به کنترل تسليحات و ثبات راهبردي است، تاکيد کرد: «مباحث درباره ثبات راهبري نيازمند يک رويکرد آگاهانه، حرفهاي و غيرسياسي است.» کنستانتين کاساچوف، رييس کميته امور بين الملل سناي روسيه نيز يادآور شد که بعد از پيشنهاد ولاديمير پوتين، اکنون پاسخ و مسووليت سرنوشت پيمان استارت، منحصرا بر عهده واشنگتن است. اين سناتور روس تاکيد کرد که پيشنهاد رييسجمهوري روسيه به امريکاييها «از لحاظ حقوقي، بينقص و از نظر سياسي کاملا مسووليتپذيرانه است» و اقدام درستي براي فراهم شدن زمان کافي براي ادامه مذاکرات براي رسيدن به توافقي قابل قبول دو طرف خواهد بود.
نگاهي به مواضع کاملا متفاوت دونالد ترامپ و رقيب انتخاباتياش جو بايدن نيز تاييد ميکند که انتخابات پيشرو توانسته تصميمهاي دولت امريکا را تحتتاثير قرار دهد. جو بايدن، معاون اول باراک اوباما که در مذاکرات انعقاد پيمان «نيو استارت» نيز نقش داشت در مناظرات درون حزبي انتخابات رياستجمهوري ۲۰۲۰ وعده داد که در صورت پيروزي، براي ۵ سال ديگر توافق «نيو استارت» را تمديد خواهد کرد. دونالد ترامپ اما معتقد است اين توافق شامل بسياري از مسائل اساسي نظامي ميان دو کشور نميشود و بايد گسترش يابد، از همينرو از تمديد توافق خودداري ميکند. يکي از دلايلي که ترامپ براي اين موضوع مطرح کرده، عدم مشارکت چين در پيمان کنترل تسليحات است اما پکن ميگويد تعداد تسليحات راهبردي و کلاهکهاي هستهاي اين کشور قابل مقايسه با داشتههاي روسيه و امريکا نيست و از همينرو حاضر به مشارکت در چنين پيماني نخواهد بود.
افزايش تهديد کلاهکهاي هستهاي در دوره ترامپ
روزنامه واشنگتنپست در تحليلي با اشاره به سياستهاي دولت دونالد ترامپ در قابل مساله کنترل تسليحات و منع اشاعه نوشته است که اين سياستها سبب شده تا تهديدهاي ناشي از آزمايش موشکهاي بالستيک جديد و افزايش توانايي هستهاي دشمنان امريکا بسيار بيشتر از گذشته شود. به نوشته پائول سون، تحليلگر امنيت ملي امريکا «در دوره اخير روسيه با ساخت زيردرياييهاي هستهاي مدرن، افزايش تعداد کلاهکهاي هستهاي و ديگر سلاحهاي مدرن و مخفي امنيت امريکا را تهديد ميکند. چين توانسته قدرت هستهاي خود را افزايش دهد و بخشي از ناوگان خود را به تسليحات هستهاي بسيار مدرن مجهز کند. کره شمالي و ايران نيز فعاليتهاي نظامي و هستهاي خود را به نسبت سابق بهطور چشمگيري افزايش دادهاند و با اين حال دولت ترامپ هنوز اقدام خاصي در اين زمينه نداشته است». شکست ديپلماسي امريکايي در اين حوزه در حالي رقم خورده است که دونالد ترامپ در رقابتهاي انتخاباتي سال ۲۰۱۶ در قامت يک مخالف تسليحات هستهاي ظاهر شد و از سياست دولتهاي مختلف امريکا از ۱۹۸۰ به اين سو انتقاد کرد. با اين حال اکنون و پس از گذشت قريب به ۴ سال از آغاز رياستجمهوري او، امريکا هنوز موفق نشده با هيچکدام از رقبا يا کشورهايي که از نگاه واشنگتن «تهديد» خوانده ميشوند، توافقي در راستاي جلوگيري از گسترش تسليحات هستهاي امضا کند.
جفري لويس، عضو انديشکده لونبري و تحليلگر کنترل تسليحات درباره وضعيت فعلي سياست خارجي امريکا ميگويد: «موافقتنامه کنترل تسليحات با روسيه در آستانه نابودي است، چين مشارکت در هيچ مذاکرهاي را نپذيرفته و سياست دولت ترامپ ايران و کره شمالي را وا داشته تا نگاهشان را از واشنگتن برگردانند. اين در حالي است که عربستان سعودي در پشت پرده در حال اقداماتي جالب توجه است». به گفته او، تداوم اين «وضعيت بد» در آينده به ضرر امريکا تمام خواهد شد.