روزی که جهان تغییر کرد
همشهري/متن پيش رو در همشهري منتشر شده و انتشار آن در اخرين خبر به معناي تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
شيوع کرونا در يکسال گذشته جنبههاي مختلف زندگي مردم جهان را متحول کرده است
سمانه معظمي/ يک سال است که زندگي در همه نقاط جهان زير سايه کرونا شکل جديدي پيدا کرده است. اين بيماري که تاکنون جان بيش از 1.4ميليون نفر را گرفته و بيش از 63ميليون نفر را مبتلا کرده، همه محاسبات زندگي مردم جهان را تغيير داده است. زندگي اين روزها هيچ شباهتي به گذشته ندارد؛ از اقتصاد و سياست تا محيطزيست و کار. مردم ماههاست که ديگر مانند گذشته کار نميکنند، خريد نميروند، تفريح نميکنند، سفر نميروند، تحصيل نميکنند و حتي ديگر مثل قبل رأي هم نميدهند. اين در شرايطي است که زندگي در چين، کشوري که اين ويروس براي نخستينبار در آنجا مشاهده شد، نهتنها به حالت عادي بازگشته، بلکه اقتصاد اين کشور هم به عنوان دومين اقتصاد بزرگ جهان، در تابستان امسال رشد 5درصدي را نسبت به سال گذشته تجربه کرد.
کوچک شدن اقتصاد
قرنطينه و تعطيليهاي سراسري در طول شيوع کرونا ضربه سنگيني به اقتصاد کشورهاي دنيا وارد کرد. براساس آمار بانک جهاني، اقتصاد جهان در پايان امسال 5.2درصد کوچکتر ميشود که ميتواند بزرگترين بحران اقتصادي بعد از جنگ جهاني دوم را بهدنبال داشته باشد. بهدليل بههمخوردن تعادل بين عرضه و تقاضا، پيشبيني ميشود اين کوچکشدن اقتصاد در کشورهاي پيشرفته 7درصد و در کشورهاي در حال توسعه 2.5درصد باشد. نرخ بيکاري نيز در ماههاي گذشته بهويژه در ماههاي ابتدايي شيوع کرونا روند رو به رشدي داشت و از زير يک درصد تا بالاي 5درصد نسبت به سال گذشته افزايش نشان داد. براساس گزارش سازمان جهاني کار، کاهش 17.3درصدي ساعت کاري در بهار امسال منجر به از بين رفتن 495ميليون شغل تماموقت در جهان شد. البته اين ميزان در تابستان به 12.1درصد کاهش ساعت کاري و 345ميليون شغل از دست رفته رسيد و پيشبيني ميشود تا پايان سال2020 يعني حدود يکماه ديگر باز هم بهبود پيدا کند و بهترتيب به 8.6درصد و 245ميليون شغل برسد.
درآمد نيروي کار در جهان نيز 10.7درصد در 3ماه نخست سال2020 نسبت بهمدت مشابه سال قبل کاهش داشته است. اين ميزان در کشورهاي کمدرآمد به بالاي 15درصد نيز رسيد. کاهش درآمد در اين مدت 3.5تريليون دلار به کشورهاي جهان خسارت وارد کرد.
تغيير ذائقه سياسي
جهان سياست نيز در ماههاي گذشته از بحران کرونا در امان نماند. اين بيماري بزرگترين ضربه را در عرصه سياسي به دونالد ترامپ وارد کرد. رئيسجمهور آمريکا از همان ابتداي شيوع بيماري با دستکم گرفتن آن، چين و سازمان بهداشت جهاني را سرزنش کرد و حالا بعد از 10ماه نهتنها کشورش بيشترين مبتلايان و کشتهشدگان ناشي از کرونا را دارد، بلکه خودش نيز در انتخابات رياستجمهوري از رقيبي شکست خورد که همه تمرکز کمپينش بر انتقاد از ناکارآمدي او در مديريت اين بيماري بود. در اين سوي اقيانوس اطلس، ديگر رهبر پوپوليست جهان، بوريس جانسون، نخستوزير انگليس که در اين روزهاي نخست شيوع کرونا مشغول به سرانجام رساندن برگزيت بود، خيلي دير يعني وقتي که ويروس همه اروپا را درنورديده بود، به فکر چاره افتاد.
اما در مقابل بودند رهبراني که ويروس کرونا بر محبوبيتشان افزود؛ از جاسيندا آردرن در نيوزلند تا آنگلا مرکل در آلمان و نيکولا استرجون در اسکاتلند. مرکل از همان اول، اين بيماري را جدي گرفت و با اينکه قرنطينه سختگيرانهاي مانند ايتاليا اجرا نکرد، کشورش يکي از موفقترين کشورهاي اروپايي در کنترل اين بيماري بوده است. آردرن نيز بهعنوان نخستوزير موفقترين کشور جهان در کنترل کرونا، زماني که نيوزلند فقط 6مبتلا داشت، با بستن مرزها و اجراي قرنطينه توانست بهخوبي شيوع ويروس را مهار کند. کرونا همچنين نشستهاي بينالمللي را نيز تحتتأثير قرار داد و ضرورت قرنطينه ۱۴روزه باعث شد بيشتر رهبران جهان قيد ديدارهاي رودررو را بزنند و نشستهاي خود را بهصورت غيرحضوري کنند. ازجمله هفتادوپنجمين مجمع عمومي سازمان ملل متحد بهعنوان عاليترين رويداد سالانه اين سازمان، اوايل پاييز امسال براي نخستينبار بعد از ۷۵ سال بهصورت مجازي برگزار شد.
تحول کار و زندگي شهري
شکل و نحوه کارکردن افراد در ماههاي گذشته به طور چشمگيري تغيير کرده است. شغلهاي مرتبط با گردشگري و سرگرمي در هتلها و رستورانها بهدليل کاهش چشمگير سفرها با رکود بيسابقهاي روبهرو شده، در مقابل برخي از مشاغل مانند پيکها يا فروشگاههاي آنلاين رونق فراواني پيدا کردهاند. طبق ارزيابيهاي شوراي جهاني سفر و گردشگري، دستکم 100ميليون نفر که در صنعت گردشگري فعاليت ميکردند، امسال شغل خود را از دست دادهاند.
از سوي ديگر، دورکاري افزايش پيدا کرد و افراد به جاي حضور در دفتر کار، در خانههاي خود ماندند. به گزارش گاردين، تحقيقي که از سوي يک مؤسسه کاريابي در 31کشور انجام شده، نشان ميدهد 77درصد کارفرمايان معتقد هستند راندمان کاري نيروهايشان مثل قبل يا بهتر از قبل بوده و 86درصد نيز گفتهاند که دورکاري را حتي بعد از کرونا نيز ادامه ميدهند.
اما همين دورکاري شکل زندگي شهري را نيز تغيير داده است. از آنجا که لازم نيست افراد هر روز به محل کار بروند، اين امکان را پيدا کردهاند که در جايي دورتر از شهري که دفتر کارشان مستقر است، زندگي کنند. آنها به جاي زندگي در يک آپارتمان کوچک و گران در شهرهاي بزرگ ميتوانند زندگي در خانه بزرگتر و ارزانتر در حومه شهر يا شهرهاي کوچک را تجربه کنند؛ تجربهاي که باعث شده اصطلاح جديدي به نام «شهرهاي ثانويه» شکل بگيرد. به اين ترتيب، اجاره خانه و ترافيک در شهرها کاهش مييابد و از سوي ديگر سرمايه و ثروت به مناطق حاشيهاي سرازير ميشود. اين موضوع بدون نياز به زيرساختهايي مانند سيمان و آجر ميتواند به ايجاد تعادل در بازار مسکن که مشکل اساسي قبل از کرونا در بسياري از شهرها بود، کمک کند.
تنفس محيطزيست
شيوع کرونا در شهرهاي مختلف دنيا، محيطزيست را نيز بينصيب نگذاشته است. از يکسو با اجراي قرنطينه، هواي پاک دوباره به آسمان شهرها بازگشت و کاهش ترددها و محدودشدن فعاليت صنايع، کاهش گازهاي گلخانهاي و خطرناک و کندشدن روند گرمشدن زمين را بهدنبال داشت.
همين کاهش ترددها باعث شد که رکورد کاهش انتشار دياکسيد کربن جهان در بهار امسال شکسته و 17درصد کمتر شود. در 22شهر هند، ميزان انتشار آلايندهها در بهار امسال بهطور متوسط 35درصد کاهش پيدا کرد. با وجود اين، سازمان ملل هشدار داده که تغييرات آبوهوايي با وجود کاهش فعاليتهاي انساني و انتشار دياکسيد کربن همچنان ادامه دارد.
با اينکه محدوديت رفتوآمدها، وضعيت هوا را در تابستان در خيلي از کشورها مساعد کرده بود، اما با ازسرگيري زندگي عادي در ماههاي گذشته دوباره شرايط به حالت قبل بازگشت. به گزارش مجله فوربس، تحقيقات در 15شهر بزرگ جهان نشان ميدهد بعد از قرنطينه، ميزان ذرات معلق 2.5پيپيام که اندازه آنها کمتر از 2.5ميکرون است و بهراحتي وارد ريه ميشوند، در 6شهر نيويورک، لسآنجلس، پکن، ملبورن، مادريد و کيپتاون، افزايش قابلتوجهي داشته است. اين ذرات از فعاليت خودروها، صنايع، کشاورزي و وسايل گرمايشي توليد ميشود.
اما از سوي ديگر، خانهنشيني و اشباع بيمارستانها، مصرف پلاستيک را تا 25درصد افزايش داده که نگراني دوستداران محيطزيست را بهدنبال داشته است. همچنين استفاده از دستکش، ماسک و مواد ضدعفونيکننده باعث گسترش انواع آلودگي شيميايي در شهرها شده است.
محوريت علم و پزشکي
با شيوع کرونا، دنياي علم و پزشکي نيز دچار تحول شد. تعداد بيشماري از پزشکان و دانشمندان در خط مقدم مبارزه با بيماري قرار گرفتند و تحقيقات در نقاط مختلف دنيا براي ساخت دارو و واکسن آغاز شد. بهويژه کشورهاي توسعهيافته بودجه زيادي را به اين بخش اختصاص دادند.
در طول ماههاي گذشته شرکتهاي مختلف در کشورهايي مانند چين، هند و روسيه از توليد واکسن خبر دادند، اما انتشار خبر توليد واکسن شرکتهاي آمريکايي، آلماني و انگليسي در چند هفته گذشته و امکان عرضه آنها در هفتههاي آينده، اميد تازهاي در دل مردم جهان ايجاد کرد.
حدود 20روز پيش، خبر موفقيت شرکت داروسازي «بايونتک- فايزر» در توليد واکسن کرونا با ۹۰درصد اثربخشي اعلام شد. «مُدرنا» ديگر شرکتي است که مدت کوتاهي بعد از فايزر موفق به توليد واکسن کرونا با اثربخشي 94.5درصد شد. چند روز پيش نيز شرکت «آسترازنکا» و دانشگاه آکسفورد از توليد واکسن جديد کرونا خبر دادند که تأثيرگذاري آن حدود 70درصد ارزيابي شده است. همه اين شرکتها اعلام کردهاند که تابهحال عوارض جانبي قابلتوجهي در کساني که اين واکسنها روي آنها آزمايش شده، مشاهده نشده است.