رفع ابهام در یک روز تصویب در ۲ ساعت!
اعتماد/متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
رييسجمهوري از مخالفت دولت و معاون اول رييسجمهوري از ارسال نامه به شوراي نگهبان در مورد مصوبه ضدبرجامي مجلس خبر دادند. روابط دولت اعتدالگراي دوازدهم و مجلس انقلابي يازدهم به نقطه قرمز رسيده است. رييسجمهوري که با همراهي نکردن با وزير پيشنهادي صمت تا مدتها مورد انتقاد پارلماننشينان بود، اينبار حتي با لايحه بودجه سال ۱۴۰۰ هم بر صحن «بهارستان» قدم نگذاشت و اگرچه در خلال سخنراني روز چهارشنبه هيات دولت علت را مصوبه ستاد ملي مديريت کرونا و رعايت پروتکلهاي بهداشتي اعلام کرد، برخي بر اين باورند که حسن روحاني نيز چندان ميلي به حضور در ساختمان هرميشکل ميدان بهارستان نداشته، همانطورکه محمدباقر قاليباف، رييس مجلس يازدهم ديروز تمايلي به حضور در مراسم تقديم بودجه ازسوي دولت به مجلس از خود نشان نداد و اين رسم هرساله را متفاوت از هميشه و از ساختمان مشروطه دنبال کرد. اگر از اختلافات مبنايي دولتيها با نمايندگان اين دوره مجلس در رويکرد سياسي بهويژه سياست خارجي و روابط بينالملل بگذريم، آنچه اين بار و يک روز پيش از تقديم لايحه بودجه به مجلس اختلافات دو قوه مجريه و مقننه را بيش از پيش علني و عيني کرد، طرح «اقدام راهبردي براي لغو تحريمها و صيانت از حقوق ملت ايران» است که روز سهشنبه به تصويب رسيد. ابتدا خبر آمد که شوراي نگهبان اين طرح را رد کرده اما سخنگوي اين نهاد اعلام کرد که به دليل ابهام در يکي از مواد آن طرح را عودت داده است. هنوز نامه دولت در مخالفت با اين مصوبه مجلس باز و خوانده نشدهبود و ساعاتي از اظهارنظر کدخدايي در مورد ابهام ماده ۶ اين مصوبه نگذشته بود که خبر آمد مصوبه مجلس مورد تاييد شوراي نگهبان است. گويا که رفع ابهام يکروزه و تغيير خبر در کمتر از ۲ ساعت اتفاق افتاد تا خيال مخالفان برجام که در چند سال گذشته از تصويب ۲۰ دقيقهاي آن گلايه ميکردند، راحت شود.
طرح مجلس برخلاف نامش که نشان ميدهد در پي اقدامات راهبردي براي لغو تحريمهاست، بعيد دنيست تحکيم و افزايش تحريمها را به دنبال داشتهباشد. طرحي که تندروها تصور ميکردند با حضور مجدد دونالد ترامپ در جايگاه رياستجمهوري ايالات متحده و مشي سياسي او نسبت به ايران احتمالا لازم نميشود، بلکه با تداوم حضور ترامپ فاصله گرفتن جمهوري اسلامي از تعهدات برجامي و تحريمهاي امريکايي و شايد حتي بينالمللي به صورت خودکار افزايش پيدا ميکند اما پيروزي جو بايدن معادلات آنها را برهم زد. پس از آن نيز ترور محسن فخريزاده که گفته ميشود از سوي اسراييل انجام شده، بهانهاي شد تا بهارستاننشينان مقدمات از بين بردن برجام را هرچه سريعتر فراهم کرده و ديگر منتظر انتخابات سال ۱۴۰۰ هم نمانند. البته مجلس از دوازدهم آبان کليات طرح اقدام راهبردي براي لغو تحريمها را تصويب کردهبود اما ترور روز جمعه کار را جلو انداخت و در اولين جلسه مجلس بعد از ترور اين طرح با امضاي اکثريت نمايندگان دوفوريتي شده، خيلي زود در صحن مجلس مورد بررسي قرار گرفت و درنهايت تصويب شد. اين طرح که توليد اورانيوم با غناي ۲۰درصد و ذخيره ۱۲۰ کيلوگرمي آن در کشور، تامين اورانيوم با غناي بالاي ۲۰ درصد، بهينهسازي و راهاندازي عامل واکنش (رآکتور) ۴۰ مگاواتي آب سنگين اراک، طراحي يک عامل واکنش (رآکتور) آب سنگين ۴۰ مگاواتي جديد، توقف نظارتهاي فراتر از پادمان از جمله اجراي داوطلبانه پروتکل الحاقي و البته الزام دولت و تمامي دستگاهها به اجراي همه اين مفاد بخشي از آن است، ميتواند بار ديگر اجماع بينالمللي عليه جمهوري اسلامي را باز گرداند. از همين روي دولت و مشخصا وزارتخارجه مخالف آن است. دولت نهتنها بهدليل اشکال و ايرادهاي حقوقي و مالي با اين مصوبه مخالفت کرده بلکه معتقد است که اساسا موضوعاتي چون برجام که امنيت ملي کشور را تحتتاثير قرار ميدهد، در حيطه تصميمگيري يک قوه نبوده و فراقوهاي است بنابراين مجلس به تنهايي نميتواند در مورد موضوعي از اين دست قانونگذاري کند اما به نظر ميرسد حتي برخلاف خواست دولت نزديکي جرياني مجلس و شوراي نگهبان به اجرايي شدن اين مصوبه ميانجامد.
واکنش تلويحي، انذار انتخاباتي
رييسجمهوري البته صبح ديروز در جلسه هيات دولت نسبت به مصوبه اخير مجلس واکنش نشان داد. او طبق عادت يکي دو سال گذشته که در هر جلسه هيات دولت مروري بر اقدامات چند سال دولتداري پيش از سال ۹۷ و پس از آن دارد، اين بار هم در زمينههاي مختلف از نقش تحريمها در ايجاد شرايط امروز گفت اما اين بار به دستاوردهاي هستهاي نيز بيش از پيش اشاره کرد؛ دستاوردهايي که مخالفان دولت او پس از تصويب برجام آنها را زيرسوال ميبردند. روحاني گفت که در زمينه هستهاي از هر زمان قدرتمندتر و توانمندتريم و به لحاظ امکانات شرايط ما از هر زمان ديگر بهتر است. او همچنين تشريح کرد شرايطي که «امروز در زمينه هستهاي داريم به مراتب بالاتر از 8 سال پيش است. قدرتي که امروز در زمينه هستهاي داريم، از يک IR1 و IR2 که بخشي از IR2 ناقص بود امروز به IR8 و IR9 رسيديم. امروز قادريم IR2M را در زنجيرههاي متعدد غنيسازي کنيم. امروز قادريم در IR6 زنجيره غنيسازي داشته باشيم، يک چنين قدرتي هيچوقت نه در 8 سال و نه در هيچ زمان ديگر در تاريخ ايران نبوده است» و با تکيه بر اين آمار تاکيد کرد که نبايد به خاطر رقابتهاي سياسي يا رقابتهاي انتخاباتي - که هنوز زود است که براي انتخابات سال1400 شروع شود- باعث شود که اخلاق يا حقايق را زير پا بگذاريم. در واقع واکنش روحاني به مصوبه اخير مجلس واکنشي تلويحي و با برشمردن دستاوردهاي هستهاي بود و ترجيح داد از طريق معاون اول، رييسدفتر و سخنگو نظر دولت و اختلافنظر موجود را رسانهاي کند. اما روحاني تنها به بيان اين جمله که «دولت با مصوبه موافق نيست» اکتفا و تاکيد کرد اين شائبه که عدم حضورش در مجلس به دليل مخالفت با مصوبه روز سهشنبه مجلس است، واقعيت ندارد بلکه او به دليل مصوبات ستاد کرونا و رعايت پروتکلهاي بهداشتي لايحه بودجه را شخصا به پارلمان نبرده است.
هم بار مالي، هم دخالت در اجرا و امنيت
دولت ديروز تنها به اظهارنظر روحاني و برشمردن دستاوردهاي هستهاي اکتفا نکرد. اسحاق جهانگيري، معاون اول رييسجمهوري هم ديروز در حاشيه جلسه هيات دولت خبر داد که نامهاي از طرف دولت براي احمد جنتي، دبير شوراي نگهبان تهيه شده تا نظرات دولت را در مورد مصوبه روز سهشنبه شرح دهد. البته تاييد سريع مصوبه مجلس نشان داد که احتمالا نامه دولت حتي در جمع اعضاي شوراي نگهبان باز و خوانده هم نشده است. به هر روي جهانگيري در حاشيه جلسه دولت ديروز با يادآوري اينکه موضوع هستهاي بيش از ۲ دهه است که در دستور کار جمهوري اسلامي قرار دارد و مديريت آن به شوراي عالي امنيت ملي واگذار شده است تاکيد کرد که لازم است اين پرونده مديريت واحد داشتهباشد. جهانگيري گفت که حتي اعضاي دولت نيز در حد گزارشهايي که دولتيهاي عضو شوراي عالي امنيت ملي ارايه ميکنند از تصميمات و گفتوشنودهاي اين نهاد خبر دارند و دولت هم در تصميمگيريهاي شوراي عالي امنيت ملي دخالتي ندارد و اين مصوبات نيز به بعد از تاييد رهبري لازمالاجراست. معاون اول رييسجمهوري که برخلاف معمول براي اعلام اين خبر در حاشيه جلسه هيات دولت در جمع خبرنگاران حاضر شد، تاکيد کرد که در شرايطي که فشار حداکثري به جمهوري اسلامي شکست خورده است نبايد مديريت هستهاي را تغيير داد چرا که فشار زيادي به کشور وارد خواهد آورد. جهانگيري از دخالت مجلس در امور اجرايي هم گلايه کرد و گفت براساس قانون اساسي مجلس حق قانونگذاري و دولت حق اجرا دارد و مجلس نبايد در امور اجرايي دخالت کند. همچنين قانون اساسي متذکر شده که رييسجمهوري به عنوان کسي که از طرف مردم انتخاب ميشود، اختياراتي دارد.
او در بخش ديگري از سخنانش اشاره کرد که معاونت حقوقي رييسجمهوري در مورد ايرادات مصوبه مجلس گزارشي ارايه کرده که نشان ميدهد اين مصوبه هم بار مالي دارد، هم دخالت در قوه مجريه و شوراي عالي امنيت ملي است. جهانگيري در ادامه متذکر شد که نبايد با موضوع مهم امنيت ملي در کشور برخورد لحظهاي و احساسي کرد و اين موضوع نيازمند تدابير زيادي است در همين راستا نيز دولت با مصوبه مجلس مخالف است و اين مخالفت را در قالب نامهاي به شوراي نگهبان انتقال داده است که البته ناديده گرفتهشد.
نقد تصميمات فراقوهاي
محمود واعظي، رييس دفتر رييسجمهوري نيز نگراني دولت از مصوبه روز سهشنبه مجلس يازدهم را ابراز کرد. او ديروز در حاشيه جلسه هيات دولت توضيح داد که يکي از مهمترين مباحث روز چهارشنبه هيات دولت مصوبه مجلس بوده است. رييس دفتر رييسجمهوري گفت اکثر اعضاي دولت نگرانيهايي در اين زمينه داشتهاند چرا که در اين طرح با وزارتخانهها و بخشهاي ذيربط مشورت نشدهبود و طرح پختگي لازم را ندارد، بنابراين احتمالا در نحوه اجرا مشکل ايجاد ميکند. به گفته واعظي برخي اعضاي دولت هم نگران بودند که ممکن است با اين طرح در روابط خارجي مشکلاتي به وجود بيايد. علي ربيعي، سخنگوي دولت نيز روز سهشنبه در جريان نشست خبري هفتگي خود از تصويب اين طرح مجلس ابراز نگراني و تاکيد کردهبود که تصميم در مورد برجام و برنامه هستهاي فراقوهاي است. او گفتهبود موضوع برجام و برنامههاي هستهاي از اختيارات شوراي عالي امنيت ملي است، مسووليت هر گونه تصميم درباره برجام و برنامههاي هستهاي براساس اصل ۱۷۶ قانون اساسي فراقوهاي بوده و هيچ نهاد و قوهاي به تنهايي نميتواند خارج از اين چارچوب اقدام کند. همچنين ديروز کيوان خسروي، سخنگوي دبيرخانه شوراي عالي امنيت ملي ادعايي مبني بر موافقت و همراهي اين شورا با مجلس در خصوص مصوبه ضدبرجامي را تکذيب کرد و گفت که مصوبات شوراي عالي امنيت ملي و مواضع دبيرخانه شورا صرفا از سوي سخنگوي اين نهاد اعلام ميشود و مطالبي که به عنوان مصوبات شورا و تصميمات دبيرخانه آن در برخي رسانهها منتشر شد غيردقيق است. خسروي همچنين يادآور شد که مصوبات شوراي عالي امنيت ملي و تصميمات دبيرخانه آن در حکم اطلاعات محرمانه بوده و اعلام آن خارج از چارچوب ذکر شده مجاز نيست. به گفته سخنگوي دبيرخانه شوراي عالي امنيت ملي، مجلس شوراي اسلامي طرح اقدام راهبردي براي لغو تحريمها را به دبيرخانه شوراي عالي امنيت ملي ارايه کرده و دبيرخانه ملاحظات مد نظر را در اين خصوص به مجلس اعلام کرده است. محمد حسين فرهنگي عضو هيات رييسه مجلس در واکنش به انتقاد سخنگوي دولت از مصوبه مجلس درباره برجام گفتهبود با توجه به اينکه دولت روزهاي پاياني خود را سپري ميکند، بيان چنين اظهاراتي اهميتي ندارد و مجلس براي اين طرح هماهنگيهاي لازم را به عمل آورده و بيش از ۲ ماه با دبيرخانه شوراي عالي امنيت ملي مذاکره شده است. پيش از اين گفته شدهبود که شوراي نگهبان مصوبه دولت با عنوان «اقدام راهبردي براي لغو تحريمها و صيانت از حقوق ملت ايران» را رد کرده است.
عباسعلي کدخدايي، سخنگوي شوراي نگهبان اما ديروز در توييتر خود اعلام کرد که اين طرح دو فوريتي در جلسه صبح روز چهارشنبه شوراي نگهبان مورد بررسي قرار گرفته و تنها به دليل وجود يک ابهام براي اصلاح به مجلس عودت داده شده است. او همچنين تصويري از نامه شوراي نگهبان به مجلس را منتشر کرد که در آن مکتوب شدهبود ماده ۶ از جهت روشن نبودن نسبت آن با مصوبه شوراي عالي امنيت ملي ابهام دارد و پس از رفع ابهام اظهارنظر خواهد شد. ابهامي که نه در جزييات کيفي اين ماده، بلکه صرفا دريک نکته کمي، يعني بازه زماني ذکر شده در اين ماده براي خروج ايران از پادمان، درصورت عدم اجراي تعهدات 1+4 بود. بازهاي که مجلسيها با اصرار ميخواستند «يک ماه» باشد و شورايعالي امنيت ملي، شايد با درنظر گيري مناسبات بينالمللي و بهخصوص آنچه در جريان تغييردولت ايالات متحده بر نحوه پيشبرد برجام اثرگذار خواهد بود، تاکيد داشت که اين فرجه «دو ماه» قيد شود و بهجاي کلمه «تصويب» از تعبير «لازمالجرا شدن» اين طرح تاکيد شود. درنهايت اما مجلس براي دريافت تاييديه شوراي نگهبان، چارهاي جز پذيرش ملاحظه شورايعالي امنيت نداشت و بارفع اين ابهام، مهلت ذکرشده در ماده 6 را همان 2 ماه لحاظ کرد. نامه شوراي نگهبان در مورد ابهام اين ماده خطاب به مجلس روز ۱۲ آذرماه ارسال مرقوم و ارسال و مصوبه عودت داده شد کدخدايي نيز حدود ساعت ۳ بعدازظهر ديروز تصوير اين نامه را در توييتر خود منتشر کرد و از عودت آن خبر داد اما به فاصله کمتر از ۲ ساعت خبر آمد که شوراي نگهبان اين مصوبه را تاييد کرده است.