نویسندگان/ گفتگو با «مترجم وصیت نامه سیاسی - الهی» امام خمینی «ره»

فارس/ اسماعيل بندي‌داريان مترجم و مولف کتب ترکي استانبولي که تاکنون در طول بيش از 40 سال فعاليتش بيش از 240 عنوان کتاب را از فارسي به ترکي استانبولي ترجمه کرده که وصيت نامه سياسي الهي امام خميني (ره)، آثار شهيد مطهري و ... از جمله آنها است و به تازگي نيز کتاب «شهيد عشق» که در ارتباط با حضرت اباعبدالله الحسين است را از ترکي استانبولي به فارسي ترجمه کرده است. تجربيات وي شنيدني بود از همين رو با او به گفت‌وگو نشستيم تا از تجربياتش بگويد. او از دغدغه‌اش براي مخاطب گفت و اينکه سعي مي‌کند تخيل دروغي به خواننده منتقل نکند، وي همچنين در بحث ترجمه وصيت‌نامه امام نيز گفت فقط ترجمه اهميت نداشت زيرا بايد به روح واژگان نيز توجه مي‌شد که از ناحيه چه کسي صادر شده است. آنچه در ادامه مي‌آيد نتيجه گفت‌وگوي فارس با اسماعيل بندي‌داريان است. فارس: قبل از هر چيز لطفا به سابقه خود در ترجمه از فارسي به ترکي استانبولي اشاره کنيد. اولين ترجمه را دو سال پيش از انقلاب انجام دادم. زمينه آن نيز به واسطه آشنايي با آثار شهيد مطهري، دکتر شريعتي و امام خميني (ره) بود که اصلي‌ترين آن نيز يک سخنراني از امام بود. که در آن سخنراني توطئه‌هاي انگليس و آمريکا را افشا مي‌کرد و در‌ آن سخنراني امام کاپيتولاسيون را زير سوال برده بود و مانند اين را در کشورهاي ديگر نمي‌ديديم. وقتي ديدم که يک روحاني مجتهد با تقوا اين نکته را زير سوال برده ما جذب سخنان وي شديم و اين اولين گام براي ترجمه سخنان امام به ترکي استانبولي بود. در آن زمان در 15 سالگي قرار داشتم که چندان هم به ترجمه وارد نبودم. اين کار را نيز با کمک دوستانم ترجمه کردم، يعني آنها به آذري مي‌گفتند و من به استانبولي ترجمه مي‌کردم که به صورت جزوه منتشر شد. اين سخنراني امام خميني (ره) بر روي يک نوار کاست ضبط شده بود که يک طرف آن سخنان امام بود و طرف ديگرآن دو سخنراني از شهيد مطهري و دکتر شريعتي ضبط شده بود. وقتي افکار امام خميني (ره)، شهيد مطهري و دکتر شريعتي وارد ترکيه شد با اقبال گسترده‌اي روبرو شد زيرا مردم ترکيه مسلمان بودند و اين سخنان مورد پذيرش و استقبال آنان قرار گرفته بود. فارس: اين جزوه‌ها به چه صورت توزيع مي‌شد؟ اين آثار بيشتر در ميان دانشجوها طرفدار پيدا کرد. البته 3 قشر مخاطب آن بودند. اول از همه دانشجويان مخاطب آن بود، چون اهل فکر و تحقيق و مطالعه بودند. گروه‌هاي چپ و راست نيز مخاطب آنها شدند. مسلمانان بدون هرگونه تفکيک مذهبي نيز مخاطبين جزوه‌ها شدند که اهل سنت توجه خاصي نشان دادند. وقتي ديديم که اين ترجمه‌ها به فهميده شدن حقايق کمک مي‌کند و تبديل به منبع رجوع شده تصميم گرفتيم که در جلساتي به گسترش اين ترجمه‌ها بپردازيم. بعد از مدتي شاهد بوديم که بازارکتاب ترکيه از کتب امام خميني(ره)، شهيد بهشتي و شهيد مطهري سرشار شده است. اين دوره از سال 79 تا 85 ميلادي را در بر مي‌گيرد که اين کتاب‌ها در بازار ترکيه فراوان شد و ما تا سال 1990 شاهد بوديم که تمام کتب شريعتي در ترکيه منتشر شده بود يا 80 درصد کتب شهيد مطهري ترجمه و چاپ شده بود و اين نشان مي‌دهد که مردم ترکيه به اسلام علاقه دارند. با توجه به اينکه من تابعيت ايراني نيز دارم بعد از پيروزي انقلاب علاقه‌ام به زبان فارسي و حضرت امام (ره) بيشتر شد. همين که مي‌ديدم انقلاب ايران در برابر قدرت‌هاي جهاني ايستاده ما را بيشتر علاقه‌مند مي‌کرد. روند ترجمه آثار امام خميني ادامه پيدا کرد و در زمينه فلسطين، عاشورا، حضرت زهرا(س)، اسلام آثاري ترجمه شد حتي نامه امام به گورباچف نيز به استانبولي ترجمه شد که در مجموع 14 جلد از کتب امام خميني(ره) را ترجمه کرديم. حدود 17 جلد از آثار شهيد مطهري چون انسان کامل، حماسه حسيني و ... و همچنين از دکتر شريعتي آثاري را ترجمه کرديم. فارس: از نظر تيراژ اين ترجمه‌ها در چه عددي قرار داشتند؟ کسي نمي‌تواند اين را حدس بزند. چون ما يک چاپ رسمي داريم و براي مثال کتابي در عرض يک هفته هزار نسخه از آن به فروش مي‌رفت و در چاپ‌هاي بعدي 10 يا 20 هزار نسخه چاپ مي‌خورد ولي در کنار اين اعداد براي اينکه از ماليات فرار کنند يا حق ترجمه و حق چاپ را ندهند به صورت غير قانوني آنها را چاپ مي‌کردند لذا به نظرم اعداد تيراژ اين کتاب چيزي بالاتر از اعداد رسمي است. فارس: اکنون مشغول چه کاري هستيد؟ الان به صورت موضوعي سخنان رهبر انقلاب را به ترکي استانبولي ترجمه مي‌کنيم. براي مثال در حوزه زن سخنان ايشان را ترجمه مي‌کنيم چون تاکنون روي مباحث ايشان کار نشده است. تعابير رهبر انقلاب بسيار بکر است و کمتر هستند علمايي که روي آنها کار کرده باشند. علاوه بر اين ما از علما و دانشمندان تشيع نيز کارهايي را ترجمه کرده‌ايم، آيت‌الله مصباح، علامه عسکري و ... ازجمله اين علما هستند. فارس: پس بيشتر کارهاي ديني و اسلامي ترجمه مي‌کنيد؟ بله. تفسير نمونه يکي از اين طيف کتب است که ترجمه کرده‌ايم که تا جلد سوم آن چاپ شده است. فارس: يعني کتب سياسي را ترجمه نمي‌کنيد؟ چرا. کتاب نهضت‌هاي اسلامي در 100 سال اخير و ... نيز از جمله کتب سياسي است که به ترکي استانبولي ترجمه کرده‌ايم. فارس: با توجه به اينکه سيستم حکومت ترکيه لائيک است براي شما در مسير ترجمه آثارتان مشکلي درست نمي‌شد؟ از آنجا که مميزي در ترکيه پس از چاپ است واکنش رسمي به آنها نشان داده نشد، اما مطبوعات با توجه به ديدگاه‌هاي مختلفي که در بين آنها وجود دارد نسبت به کتاب‌ها واکنش نشان مي‌دادند. براي مثال نشريه و رسانه‌اي که حامي افکار لائيسيته بود از توجه به اين کتاب ها احساس خطر مي‌کرد و عليه کتاب تبليغات مي‌کرد. فارس: الان وضعيت نشر کتاب در ترکيه چگونه است و کدام کتاب‌هاي بيشتر طرفدار دارد؟ تا زماني که اينترنت به اين شکل گسترش پيدا نکرده بود ميزان رجوع مردم ترکيه به کتاب بسيار بالا بود. ولي در اين که مخاطبان ترک به چه موضوعي بيشتر توجه نشان مي‌دهند بايد گفت به کتبي که مباحث روز در آنها وجود دارد بيشتر در کانون توجه است که علاوه بر اين بايد توجه به کتاب‌هايي که بازتاب دهنده حالات انساني است نيز محل توجه است. همچنين رمان نيز يکي ديگر از آثاري است که مخاطبان به آن علاقه نشان مي‌دهند. فارس: با توجه به رقم 240 عنوان کتابي که تاکنون ترجمه کرده‌ايد و از آنجا که 2 سال پيش از انقلاب کار ترجمه را آغاز کرده‌ايد، سالي چند کتاب ترجمه مي‌کنيد؟ اين را خودم نيز درست نمي‌دانم که چطور توانسته‌ام در کمتر از 40 سال به اين رقم برسم. اين رقم يعني سالي 6 کتاب ترجمه کرده‌ام در حالي که برخي 6 کتاب در سال مطالعه نمي‌کنند ولي من گاهي براي ترجمه يک اثر به کتب متعددي رجوع مي‌کردم تا بتوانم به متن وفادار بمانم. وقتي وصيت‌نام امام خميني(ره) را به من براي ترجمه دادند پيش از من به چهار نفر داده بودند که نتوانسته بودند که در نهايت براي ترجمه به من سپردند. من در ترجمه وصيت‌نامه علاوه بر اينکه به واژه‌ها نگاه کردم، به اين توجه داشتم که اين کلمات را چه کسي گفته است، زيرا در انتقال برخي کلمات که مشابهي در آن زبان ندارد بايد علاوه بر ترجمه بار معنايي آن نيز منتقل شود. سپاه، بسيج و ... از اين کلمات است که در ترجمه بايد مورد توجه قرار گيرد. در جهان بيشترين ميزان ترجمه از فارسي به ترکي استانبولي را من انجام داده‌ام ولي براي ثبت در گينس رقمي معادل 7 هزار يورو نياز است که بايد علاوه بر هزينه 3 تا 7 نفري که گينس مي‌فرستد براي داوري و بررسي آثار آن مبلغ را نيز پرداخت مي‌کردم که خب من اين پول را نداشتم و موفق نشدم اين رکورد را ثبت کنم. البته ثبت در گينس سودي جز شهرت ندارد که تاکنون دنبال آن نبوديم. فارس: در ترجمه آثار چه نکته‌اي براي شما اهميت دارد؟ در ترجمه رمان‌ها سعي مي‌کنيم که بيشتر روي آثار واقعي تکيه کنيم و تخيل‌هاي دروغين را منتشر نکنيم. براي مثال دفاع مقدس يکي از حوزه‌هايي است که خوب است روي آن کار کنيم زيرا اين رويداد يک نکته مشترک در تمام انسان‌ها دارد و آن دفاع از حقوق بشريت است. «عباس دست طلا» و «دختر شينا» اتفات واقعي هستند که تخيل نيست و صادقانه روايت شده‌اند زيرا رزمندگان دفاع مقدس براي يک هدف و امر مقدس جلو رفتند و دنبال کسب منفعت نبودند. فارس: براي ترجمه يک اثر حتما بايد يک کتاب را خودتان مطالعه کرده باشيد يا به توصيه ديگران نيز عمل مي‌کنيد؟ از هر دو روش استفاده مي‌‌کنم. در ابتداي کار که آثار به دست ما مي‌رسيد ولي کم‌کم هم خودمان آثار را مطالعه کرديم و هم از طرف افراد مورد اطمينان به ما کتاب توصيه مي‌شد تا آنها را ترجمه کنيم. فارس: با توجه به اينکه بيشترين ميزان ترجمه از فارسي به ترکي استانبولي به شما اختصاص دارد، آيا در طول اين 40 سال فعاليت، حمايتي از شما از سوي دستگاه‌هاي موجود چون وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي و ... صورت گرفته است؟ خير. تاکنون چنين حمايتي را بنده نديده‌ام. من براي اينکه خودم را به شهرت برسانهم نمي‌توانم سمت اين نهادها بروم. کارهاي بنده همه موجود و روشن است و من نبايد دنبال دستگاه ها بروم. من 48 عنوان کتاب کودک ترجمه کرده‌ام و 20 عنوان نيز خودم تاليف کرده‌ام که تمام اينها بر پايه اخلاق اسلامي است و اين کارها موجود است.