تازه های نشر/ نگاهی به کتاب «این سه لیبرالیست»
کتابستان/ «اين سه ليبراليست»، هر چند طراحي جلد دلچسبي ندارد و در تيراژ نامناسبي (300 نسخه) منتشر شده است اما به دليل قوت محتوايي براي کساني که علاقه به آغاز راه شناخت نئوليبراليسم و انديشههاي بنيادين آن دارند ميتواند پيشنهاد خوبي براي مطالعه باشد. در سالهاي پاياني دهه هفتاد ميلادي و با ظهور بحران رکودي-تورمي در آمريکا و به دنبال آن ساير کشورهاي غربي، ديدگاه هايي در حاکميت اين کشورها داراي قدرت شدند که انگارههاي سودمحورانه را عريانتر و صريحتر از حتي ليبراليستهاي کلاسيک دنبال و پياده ميکردند؛ صاحبان اين ديدگاهها که گروههاي مختلفي از مسئولين تا انديشمندان و تئوريسينها بودند بعدها به عنوان صاحبان و حاميان يک ايدئولوژي متعلق به دوران پست مدرن به نام «نئوليبراليسم» شناخته شدند؛ ايدئولوژي که در دهههاي بعد توسط نهادهاي مختلف جهاني براي ساير کشورها از جمله ايران تجويز شد. شهريار زرشناس که سالهاست وجه اصلي همت خود را روي ايدئولوژيهاي مدرن اين بار در کتاب «اين سه ليبراليست» به واکاوي و بازخواني انتقادي اهم انديشههاي سه چهره مهم و ايدئولوگ در طرح و گسترش نئوليبراليسم يعني ريچارد رورتي، فرديش فونهايک و ميلتون فريدمن پرداخته است. کتاب از چهار فصل که هر يک مشتمل بر چند گفتار است تشکيل شده است. نويسنده در فصل اول کتاب به بررسي مفهوم نئوليبراليسم، تاريخچه و ويژگيهاي آن و نئوليبراليسم در ايران پرداخته است. فصل دوم به بررسي اجمالي آراي رورتي، فصل سوم فونهايک و فصل چهارم هم به فريدمن پرداخته شده است. زرشناس در بخشي از فصل اول خود که به بررسي افکار و آراء رورتي ميپردازد مينويسد: «ريچارد رورتي در مسير بسط و تفصيل نسبيانگاري پراگماتيستي و نفي فلسفه مدرن به اينجا ميرسد که مفاهيمي چون «ذهن» و «تجربه» را از کانون مباحث فلسفي خارج ساخته و مفهوم زبان را در کانون مباحث نئوپراگماتيسم قرار ميدهد. بدين سان، رورتي يکي از نويسندگان فلسفي و ايدئولوگهاي دوره پساهگلي و به تماميت رسيدن فلسفه در غرب مدرن است که به شيوه خود با ميراث به جايمانده از اومانيستي-که ديگر بيش از صد سال است به جسدي بيجان تبديل شده است-تسويه حساب ميکند. مرگ فلسفه مدرن در غرب اواخر قرن نوزدهم و پس از آن به معناي مرگ تفکر در عالم مدرن است؛ زيرا در عالم غرب از رنسانس تا امروز تفکر فلسفي مبتني بر عقل خودبنياد، يگانه صورت تفکر بوده است. ظهور آراي کساني چون رورتي، دريدا، فايرابند، فوکو، ليوتار، کريستوا و برخي ديگر در قرن بيستم، فارغ از ميزان صحت و سقم آنچه ميگويند و نيز فارغ از تفاوتهايي که در بسياري موارد با يک ديگر دارند، در کل حکايتگر مرگ تفکر در عالم مدرن و سيطره لفاظي و نسبي انگاري مطلق و شکيت و ترديد و اضطراب و فروريختن تمامي ستونهاي نظرياي است که تفکر غرب مدرن بر آن استوار است.» فصل سوم اين کتاب هم که شامل گفتارهايي با عناوين «فون هايک کيست؟»، «معرفتشناسي هايک»، «مدعايي به نام تقسيم معرفت»، «نظم خودانگيخته، روايتي ديگر از دست نامرئي آدام اسميت» و «دشمني با عدالت اجتماعي» است محوريت خود را روي بررسي افکار هايک که به عنوان نئوليبرالي تند شناخته ميشود قرار داده است. در بخشي از اين فصل پيرامون افکار هايک ميخوانيم: «هايک با دست زدن به مغالطهاي، مدعي ميشود مفهوم عدالت اجتماعي و بيعدالتي اجتماعي در اجتماع مبتني بر اقتصاد بازار ليبرال-سرمايهداري اصلا قابل طرح نيست؛ زيرا وي مدعي ميشود عدالت و بيعدالتي، نتيجه توزيع ثروت است و بر اساس ادعاي هايک در رژيمهاي سرمايهداري ليبرال و نئوليبرال که مبتني بر محوريت بازار آزاد سکولار-مدرن هستند، توزيع ثروت به معناي اين که حاصل عمل و برنامهريزي باشد وجود ندارد و به قول هايک در اين اجتماعات توزيع ثروت به هيچوجه «حاصل هيچ عملي» نيست و سر انجام کار به جايي ميرسد که هايک، هيچکس را مسئول نابرابريها و فقر و بيعدالتيهاي نظام بازار آزاد ليبرالي و نئوليبرالي نميداند و بخت و اقبال انسانها را مسئول اعلام ميکند. به مدعاي هايک هيچکسي مسئول به بار آمدن چنين نابرابرياي نبوده است، تنها برخي افراد بخت و اقبال بلندتري داشتهاند.» نويسنده فصل چهارم خود را با عنوان «ميلتون فريدمند و استبداد نئوليبرالي» و گفتارهاي «ميلتون فريدمند کيست»، «تئوري مقداري پول»، «فريدمن، مشاور و مراد ژنرال پينوشه و ريگان» و «نئوليبراليسم؛ استبداد تحت لواي آزادي» نگاهي به نظرات فريدمن داشته است. در صفحه 161 اين کتاب، زرشناس به ديدگاههاي فريدمن در خصوص کنترل تورم پرداخته و مينويسد: «ميلتون فريدمن با تکيه بر مدعاهاي تئوري مقداري پول و در چارچوب ايدئولوژي نئولبرالي به ترويج اين راي پرداخت که براي رفع بحران رکودي-تورمي نظام سرمايهداري مدرن بايد با کاستن از هزينه هاي حاميتي اي که دولت هاي سرمايه داري سوسيال دموکرات نسبت به برخي اقشار و گروه هاي محروم و تهيدست اعمال ميکردهاند، به قيمت اعمال فشار گسترده و تمامعيار اقتصادي-اجتماعي به کارگران و روستاييان فقير و اقشار تحتاني شهرنشين، بر نرخ سود نامشروع و استثماري طبقه قليل و کمشمار سرمايهدار بيفزايند وجه اصلي و ناگفته تئوري فريدمن اين است که با فقيرتر کردن اقشار محروم و تحتاني جوامع و له شدن آنان زيربار فشار فقر و محروميت و با تشديد عمق و ابعاد بيعدالتي اکثريت ستمديده و محروم جوامع سرمايهداري، به مدعاي او حجم پول در گردش کاهش مييابد و بدينسان بنا بر دعوي (بيپايه) فريدمند، تورم کاهش مييابد و رونق، جاي رکود را ميگيرد.» «اين سه ليبراليست» به دليل اين که از مجموعه کتابهاي کتاب انديشه مرکز پژوهشهاي جوان است از حجم نسبتا کمي (184 صفحه) برخوردار است اما ميتوان گفت در آشناسازي مخاطب جوان اين کتاب با امهات انديشه اين سه متفکر ليبرال آشنا سازد. مولف اين کتاب که عضو هيات علمي پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامي است تلاش کرده با بخشبندي هر فصل در قالب گفتارها، آراء و عقايد رورتي، فريدمن و هايک را به صورت اجمالي صورتبندي کرده آنها را به نقدي هر چنداجمالي بکشد. کتاب با استفاده از ارجاعات مکرر به آثار اين سه، متکفل ارائه شناخت اجمالي از آنان شده و به دليل آن که پس از هر نقل قول نقدي هم بر آن ذکر شده ميتواند مورد رجوع در مواجهه با منابع اصلي نيز باشد. «اين سه ليبراليست»، هر چند طراحي جلد دلچسبي ندارد و در تيراژ نامناسبي (300 نسخه) منتشر شده است اما به دليل قوت محتوايي براي کساني که علاقه به آغاز راه شناخت نئوليبراليسم و انديشههاي بنيادين آن دارند ميتواند پيشنهاد خوبي براي مطالعه باشد. اين کتاب توسط نشر کانون انديشه جوان و با قيمت 15 هزار تومان به چاپ رسيده است. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد