منشاء اصلی کاهش سرانه مطالعه کتاب چیست؟

ميزان/ کتاب و کتابخواني، کاهش سرانه مطالعه کتاب، قيمت کاغذ، کاهش تيراژ آثار توسط ناشران، کاهش خريد کتاب، تعطيلي کتابفروشي‌هاي محلي، حذف کتاب از سبد کالاي خانوار عباراتي هستند که اين روزها به شدت در ميان اهالي کتاب شنيده مي‌شوند. در اين ميان محققان و پژوهشگران نظرات متفاوتي را درباره دليل کاهش سرانه مطالعه کتاب اعلام ميکنند. قيمت بالاي کتاب يکي از اصلي‌ترين دلايل خريد کم اين محصول فرهنگي از سوي مردم و حذف اين کالاي بنيادي از سبد خريد خانوار است. فرقي نمي کند که کاغذ کتاب داخلي باشد و يا وارداتي اما در هر صورت آنچه از سوي ناشرين بهانه اصلي بالا رفتن قيمت کتاب محسوب مي‌شود بدون شک افزايش قيمت کاغذ است. سرانه مطالعه کتاب در ساده‌ترين حالت، جمع ميزان مطالعه همه افراد يک جامعه تقسيم بر تعداد افراد آن جامعه است. در کل مي توان با تقسيم مقدار به دست آمده بر حسب روزهاي در نظر گرفته شده به آمار کلي سرانه مطالعه در هر کشور دست يافت. کتاب و کتابخواني مشکلات بسيار زيادي را در سالهاي اخير پشت سر مي گذارد. افزايش نرخ کتاب و همچنين گران بودن کاغذ دليل عمده اي است تا اکثريت مردم کتاب را در آخرين نيازهاي خود در سبد خريد خانوار قرار دهند. کتاب الکترونيک تا چه حد رواج داشته است از سويي فضاي مجازي بلاي جان کتاب و کتابخواني شده است. فضاي مجازي و استفاده بيش از حد و بي رويه از اين فضا عاملي شده تا مخاطبان کتاب کمتر از گذشته شود. نسل نوجوان نيز که مي تواند آينده کتابخواني کشور را تضمين کند بيشتر وقت خود را در فضاي مجازي به سر مي برد. به همين مناسبت خبرنگار گروه فرهنگي خبرگزاري ميزان، با تني چند از فعالان عرصه کتاب، همچنان سياست‌گذاران بخش کاغذ، نويسندگان، مترجمان و ناشران در خصوص دليل اصلي کاهش سرانه مطالعه در کشور به گفت‌وگو نشسته که به شرح زير است: ***حذف کتاب از سبد خريد خانواده‌ها بسيار خطرناک است حجت الاسلام احمد سالک کاشاني عضو کميسيون فرهنگي مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگي خبرگزاري ميزان، درخصوص وضعيت فعلي نرخ و موجودي کاغذ در کشور گفت: کاغذ يکي از کالاهاي اساسي کشور است. امروزه کارخانه‌هاي توليد کاغذ در کشور موجود هستند اما پاسخگوي نياز کاغذ در جامعه نيستند. وي در همين راستا ادامه داد: با توجه به عدم رفع نياز کاغذ بازار، نيازمند واردات کاغذ هستيم و لذا وزارت ارشاد بايد اين واردات را ساماندهي کرده و بر آن نظارتي درست داشته باشد و ببيند چگونه مي‌توان بازار واردات را کنترل کرد. عضو کميسيون فرهنگي مجلس درباره سخنان صالحي اميري وزير ارشاد درباره بازار کاغذ اظهار کرد: واقعيت امر من از اظهارات وزير ارشاد درباره وجود کاغذ در کشور اطلاع چنداني ندارم تا بتوانم ارزيابي درستي نسبت به آن داشته باشم اما اين را مي‌دانم امروز نيازمند تامين کاغذ در جامعه هستيم. وي قاچاق کاغذ را مشکلي جدي خواند و افزود: مثل اکثر کالاهايي که در بخش واردات درگير قاچاق و مشکلات مي‌شوند، کاغذ نياز فارغ از اين مشکلات نيست و نبايد از آن غافل شد. براي مشاهده ادامه اين گفت‌وگو اينجا کليک کنيد. ***ناشران به دليل گراني قيمت کاغذ رغبتي به چاپ کتاب ندارند وحيد دانا نويسنده، شاعر و مدرس عرصه ادبيات در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگي خبرگزاري ميزان، درخصوص سرانه مطالعه کتاب و آمار کتابخواني گفت: واقعاً در کشور چه کسي به فکر کتابخواني مردم است، با نگاهي جزئي به آمار تيراژ کتب به راحتي مي‌توان فهميد سرانه مطالعه تا چه اندازه پايين آمده است. وي در همين راستا ادامه داد: کافي‌ است که به سراغ ناشران برويم و بپرسيم چرا آمار تيراژ کتاب‌هايشان تا اين حد پايين آمده است؟. بدون شک اين کاهش تيراژ کتب رابطه مستقيم با خريد کم کتاب و کاهش کتابخواني خواهد داشت. مترجم کتاب "شب فردريش روکرت" درباره تجربه خود در عرصه چاپ کتاب اضافه کرد: روزگاري بود که ناشران با من تماس مي گرفتند و درخواست چاپ آثارم را داشتند و من گه گاه قبول نمي‌کردم اما حالا وضع به جايي رسيده که خودم به انتشارات مختلف مي‌روم و از آنها مي‌خواهم کتابم را چاپ کنند اما آنها قبول نمي‌کنند. وي گراني کتاب را عاملي براي کاهش چاپ آثار دانست و اذعان کرد: وقتي از ناشران مي‌پرسم چرا کتاب چاپ نمي‌کنند مي‌گويند که پول کاغذ بالا رفته و در کل هزينه چاپ کتاب بسيار گران تمام مي‌شود به همين دليل رغبتي به چاپ آثار جديد نداريم. البته ناشران حق دارند زيرا فروش کتاب کم شده و مجبور به انبار آثار مي‌شوند. ***دليل اصلي کاهش سرانه مطالعه کتاب چيست؟ عباس سجادي نويسنده و پژوهشگر عرصه ادبيات در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگي خبرگزاري ميزان، درخصوص کاهش سرانه مطالعه کتاب در سطح جامعه گفت: دلايل مختلفي را مي توان براي کاهش سرانه مطالعه کتاب تصور کرد اما پنج عامل اصلي وجود دارند که اين روزها باعث کمتر شدن آمار کتابخواني شده اند. وي در همين راستا افزود: افزايش استفاده بي رويه از فضاي مجازي، نرخ بالاي کاغذ و قيمت تمام شده کتاب براي خريداران، نبود تبليغات مناسب در عرضه کتاب، دستمزد کم نويسندگان و فروش آثار به صورت غيرمجاز و قاچاق از دلايل اصلي کاهش سرانه مطالعه در ميان مردم است. اين نويسنده قيمت بالاي کتاب را عاملي مهم در کاهش خريد کتاب عنوان کرد و ادامه داد: اين روزها کتاب نسبت به گذشته کالاي ارزاني نيست. در حال حاضر جامعه شرايط مالي براي خريد کتاب را ندارد. بالا بودن قيمت کتاب در اولين گام از گراني قيمت کاغذ نشات مي گيرد و باعث شده تا بهاي توليد کتاب توسط ناشر هم بالا برود و ناشر چاره اي جز افزايش قيمت نهايي ندارد. وي ادامه داد: ناشران با توجه به شرايط سخت چاپ و عرضه کتاب، تمايل چنداني براي انتشار آثار تازه ندارند زيرا مي دانند که کتابها با قيمتي که در بازار مي روند مخاطب و خريدار چنداني ندارند پس سعي مي کنند فعاليت هاي خود را محدود نمايند. نويسنده کتاب "در سايه غزل" حمايت و توجه بيشتر مسئولين به حزوه ادبيات را لازم دانست و اضافه کرد: اگر بخواهيم صادقانه و دقيق به مقوله کتابخواني و کلاً فرهنگ نگاه کنيم، مي‌بينيم که فرهنگ جزو اولويت‌هاي مسئولين فرهنگي ما نيست و برنامه ريزي درست فرهنگي، طي سالهاي گذشته نيفتاده است. با اين وجود طبيعتاً نمي‌توان در عرصه فرهنگ، هنر و ادبيات انتظار معجزه داشت. وي وظيفه نويسندگان در افزايش سرانه مطالعه کتاب را اينگونه شرح داد: نويسندگان هم عضوي از جامعه هستند. نويسنده در بطن جامعه است و وقتي مي بيند جامعه قدرت خريد کتاب را ندارد از ادامه راه و نوشتن دلسرد مي شود. ***وقتي قيمت کاغذ دو برابر شده چطور انتظار ارزاني کتاب داريم پرويز بيگي حبيب آبادي" شاعر و نويسنده عرصه ادبيات و همچنين مديرمسئول انتشارات فصل پنجم در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگي خبرگزاري ميزان، درباره تاثير افزايش قيمت کتاب در خريد از سوي علاقمندان گفت: در اصل قيمت کتاب بالا نمي‌رود. اگر ما سالانه شاهد افزايش بهاي کتب هستيم به دليل افزايش مواد و کاغذ و همچنين هزينه چاپ کتاب است. وقتي هزينه توليد بالا برود به طبع قيمت تمام شده کتاب نيز افزايش مي يابد. علاوه بر مواد مورد نياز براي چاپ هزينه نيروي انساني نيز بالا رفته و همه اينها در افزايش قيمت کتاب تاثيرگذار است. نويسنده کتاب "آينه در غبار" در ادامه با اشاره به افزايش سالانه قيمت کاغذ تاکيد کرد: وقتي قيمت بهاي کاغذ نسبت به سال گذشته دو برابر شده ما چطور مي توانيم توقع داشته باشيم که انتشارات کتاب را با همان قيمت قبلي به بازار عرضه کند؟. وي قيمت کتاب را نسبت به ساير کالاها پايين دانست و اشاره کرد: با اين وجود من اعتقاد دارم که قيمت کتاب نسبت به بسياري از کالاها و هزينه ها پايين است. به فرض مثال شما 10 هزار تومان را بابت خريد کتابي مي دهيد که همواره برايتان باقي مي ماند، در صورتي که براي يک خوراکي بهايي بسيار بيشتر مي پردازيد. يک خوراکي ممکن است صرفاً گرسنگي را به صورت مقطعي برطرف کند اما ماندگاري کتاب با آن به هيچ وجه قابل مقايسه نيست. اين فعال عرصه کتاب درباره دليل افزايش نرخ کاغذ افزود: واقعيت دليل اينکه چرا قيمت کاغذ افزايش مي يابد را بايد افرادي که در اين مساله تاثيرگذار هستند پاسخ دهند اما سوال من اين است که با گذشت سالهاي سال آيا در ايران کارخانه توليد کاغذ داريم؟. آيا آن تعداد اندک از کارخانه هاي کاغذ آن را مرغوب توليد مي کنند و يا اينکه در حد کافي مي توانند نياز نشر را برطرف کنند؟. ***سرانه مطالعه کتاب يک شبه افزايش نمي يابد بهناز ضرابي زاده در اين خصوص در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگي خبرگزاري ميزان،با اشاره به عدم تبليغات مناسب در عرصه کتاب و کتابخواني گفت: متاسفانه وضعيت عرضه بنا بر تقاضاي موجود خوب نيست. رسانه‌ها و مسئولين چندان توجهي به فضاي کتاب و انتشار آثار ندارند و اگر اثري هم چاپ شود براي آشنايي مخاطب با آن اثر هيچ تلاشي نمي‌شود. وي بهسازي کتابخانه هاي کشور را امري واجب دانست و ادامه داد: ما نيازمند آن هستيم که تمامي مناطق و بخش هاي کشور با فرهنگ خود آشنايي بيشتر پيدا کنند. اين آشنايي مي تواند از طريق چاپ آثاري مربوط به آن منطقه صورت گيرد. آثاري که علاوه بر مردم بومي ساير مردم و حتي گردشگران نيز بتوانند از آن بهره مند شوند. نويسنده "دختر شينا" ما نيازمند آن هستيم که تمامي مناطق و بخش هاي کشور با فرهنگ خود آشنايي بيشتر پيدا کنند. اين آشنايي مي تواند از طريق چاپ آثاري مربوط به آن منطقه صورت گيرد. آثاري که علاوه بر مردم بومي ساير مردم و حتي گردشگران نيز بتوانند از آن بهره مند شوند. ***اوضاع سرانه مطالعه کتاب در کشور خوب نيست اصغر قاضي زاده هاشمي عضو کميسيون فرهنگي مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار گروه فرهنگي خبرگزاري ميزان، درخصوص کاهش سرانه مطالعه کشور و دلايل آن گفت: بخشي از کاهش سرانه مطالعه کتاب در کشور به توسعه فضاي مجازي بر مي‌گردد. بحث فضاي مجازي به صورت جدي در کشور جا باز کرده و نه تنها در بخش کتاب بلکه در ساير رشته‌هاي فرهنگي نيز تاثيرگذار بوده است. وي در همين راستا ادامه داد: تاثير فضاي مجازي بر کاهش سرانه مطالعه کتاب واقعيتي عيني است. البته مطالعه کتاب تنها به کتاب کاغذي ختم نمي‌شود و مي‌توان به کتاب‌هاي صوتي و ديجيتال هم اشاره کرد اما با نگاهي ساده به وضعيت مطالعه عمومي و افت تيراژ کتاب‌ها در خواهيم يافت که اوضاع سرانه مطالعه کتاب در کشور خوب نيست. قاضي زاده هاشمي کاهش کيفي آثار ادبي را يکي ديگر از دلايل کاهش سرانه مطالعه در کشور خواند و اضافه کرد: مردم کتاب خوب و با کيفيت را قطعاً خواهند خواند. ما کمي در بخش تاليف کتاب و توليد آثار شاخص، بارز، فاخر و برجسته دچار افت و مشکل شده‌ايم. وي در همين رابطه اذعان کرد: البته طي ساليان گذشته کتاب‌هاي شاخصي نوشته شده و مخاطبان بسيار بالايي هم داشته‌اند اما واقعيت امر اين است که تعداد اين آثار هنوز هم کم است. خريد چهار جلد کتاب براي يک خانواده ۱۰۰ هزار تومان تمام مي‌شود/آيا کتاب در سبد کالاي خانوار جايي دارد؟ هر روزه مطالعات بسياري در باب دليل و چرايي کاهش سرانه مطالعه کتاب در کشور انجام مي شود اما هيچگاه راهکاري مناسب براي جلوگيري از هدر رفت کاغذ و همچنين هدف گذاري براي صنعت چاپ و نشر در نظر گرفته نشده است. ناشرين نيز در اين ميان به دليل عدم حمايت دولتي مجبور به خود اکتفايي و بالا بردن قيمت کتاب‌هايشان هستند. با اينکه مي دانند اين اتفاق به کاهش خريد منجر مي شود اما هزينه کاغذ چاره اي براي آنها نگذاشته است. اين روزها به صورت سالانه شاهد کاهش تيراژ بسياري از آثار برتر ادبيات ايران و جهان در کشور هستيم و شايد اين عدم رغبت جمعي تنها به قيمت کاغذ و کتاب ختم نشود. حال بايد ديد چه تصميمي براي صنعت نشر و چاپ گرفته مي شود تا بحران کاهش سرانه مطالعه کتاب بر طرف شود. همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در ايتا https://eitaa.com/joinchat/88211456C878f9966e5 آخرين خبر در بله https://bale.ai/invite/#/join/MTIwZmMyZT آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar