یک کتاب خوب/ «شوهر آهو خانم»کتابی درباره قشر بیپشتوانه
نوار/ شوهر آهو خانم اثري زيبا و تاثيرگذار از عليمحمد افغاني است. اين کتاب بين سالهاي 1333 تا 1337، درست زماني که نويسنده به علت عضويت در سازمان افسران حزب توده دستگير شده و به زندان افتاده بود، نوشته شد. عليمحمد افغاني پس از آن که از زندان آزاد شد، در سال 1340 با هزينهي شخصي خود اقدام به چاپ اين اثر کرد. پس از گذشت تنها سه ماه از انتشار اين کتاب و استقبال بينظير مردم، انجمن کتاب از ميان داستانهاي ايراني که در طول سال 1340 منتشر شده بود، «شوهر آهو خانم» را به عنوان بهترين کتاب برگزيده سال انتخاب کرد و روزنامه کيهان دربارهي آن چنين نوشت: «تنها يکى دو ماه پس از انتشار کتاب بود که منتقدان و کتابشناسان متوجه شدند شاهکارى در ادبيات فارسى به وجود آمده است. «شوهر آهوخانم» نخستين رمان ايرانى است که در نزديک به ۹۰۰ صفحه منتشر شده است و خواننده با خواندن چند صفحه از کتاب احساس مىکند که دريچه دنياى تازهاى به رويش گشوده مىشود. قهرمانان اين کتاب همه سيماهاى آشنا و مردم کوچه و بازارند، که خواننده به ناچار خود را با غمها و شادىهايشان شريک مىبيند.» شوهر آهو خانم، پيش از انقلاب بارها تجديد چاپ و پس از انقلاب نيز بارها در تيراژهاي بيش از 10 هزار نسخهاي منتشر شد. خلاصه کتاب شوهر آهو خانم: داستان کتاب صوتي شوهر آهو خانم در يک روز زمستاني در سال 1313 در کرمانشاه آغاز ميشود. «سيد ميران سرابي» شوهر آهو خانم، نانوا و رئيس صنف نانوايان کرمانشاه است. او در برههاي از زمان و در حاليکه داراي چهار فرزند و زني وفادار و زحمتکش است، عاشق زني جوان و زيبا به نام «هما» ميشود. هما که داراي دو فرزند و زني مطلقه است، به خانه حسين خان ضربي که يک مطرب است، پناه ميبرد و در مراسم عيش و نوش به رقاصي ميپردازد. سيد ميران که مردي مذهبي است و از قبل با هما آشنا و همکلام شده است، شيفته زيبايي و دلبريهاي او ميشود و در نهايت تصميم ميگيرد او را به خانه خود بياورد و به طور رسمي با او ازدواج کند. از طرف ديگر آهو خانم که زني بزرگوار و نمونه، اما از قشر بيپشتوانه و بيحق و حقوق جامعه است، براي حفظ کانون زندگي خود تلاش ميکند اما نه تنها به هيچ نتيجهاي نميرسد، بلکه سيد ميران با کتک زدن او جلوي چشم ديگران، هما را زن خانه و زندگياش ميداند. هما زني بالهوس، سرکش و متجدد است و ميخواهد خارج از عرف جامعه و سنتهاي دور و برش رفتار کند، اما در نهايت به دلايل گوناگون به گمراهي و تباهي کشيده ميشود. در خانه سيد ميران که اعضاي آن با يکديگر دچار تنش شده و اوضاعي متشنج بر آن حاکم است، سيد ميران رفتارهايي بدتر از قبل از خود بروز ميدهد. هر لحظه به خشم و شهوت او افزوده ميشود و رفتاري زننده با آهو خانم دارد. از طرف ديگر در دوره کشف حجاب به هما اجازه ميدهد که در محيط خارج از خانه لباسهايي غيرموجه و هوسانگيز بپوشد، براي اولين بار صورت خود را با تيغ ميتراشد و با هما شراب مينوشد. هما نيز که به تساوي حقوق زنان و مردان ميانديشد، از «اصلاحات» رضاشاه حمايت ميکند، اما چه سود که اتفاقات بعدي داستان طوري پيش ميروند که از هما چيزي جز دنياي مبتذلي که زمينهي سقوط او را فراهم کرده است، چيز ديگري باقي نميماند. حرکت او به جلو کورکورانه و از روي ناداني و بدون آگاهي است. سيد ميران نيز که در تحولات اجتماعي درگير شده است، به مرور تمام ثروتش را از دست ميدهد و به سمت قاچاق ميرود. او ثروت و زن دومش را به شکل فاجعهباري از دست ميدهد و نقطه عطف داستان، پناه بردن سيد ميران به همسر اول خود، آهو خانم است. آهو خانم شخصيت بارز و ستمکشدهي داستان پس از گذشت تمام ماجراها و تلخيها براي دومين بار زندگي مشترکش را از سر ميگيرد و براي حفظ آن بيش از پيش تلاش ميکند. افغاني در اين کتاب هفت سال از زندگي سيد ميران، آهو خانم و هوويش را به نمايش ميگذارد و بدون اينکه هيچ ريزهکاري از قلمش افتاده باشد، به ساخت صحنههايي دقيق، باورپذير و به شدت واقعي ميپردازد. در نتيجه مجموعهاي از تمام اتفاقات درستي که در اين کتاب رخ داده، آن را پرکشش، جذاب و همواره براي مخاطب شنيدني کرده است. تم کتاب شوهر آهو خانم: کتاب شوهر آهو خانم شاهکاري بينظير و يکي از مهمترين رمانهاي فارسي در 50 سال اخير ايران است. اين کتاب محتوايي کاملا عيني و اجتماعي دارد که در آن به مسائل زنان، فرهنگ چندهمسري در دوره خاصي از تاريخ و نشان دادن تصوير آدمهاي واقعي پرداخته ميشود. جالب است بدانيد اين کتاب ميتواند گنجينهاي بزرگ از ضربالمثلهاي جذاب ايراني براي شما باشد! فيلمي نيز با اقتباس از اين اثر و با همين نام، به کارگرداني «داوود ملاپور» در سال 1347 ساخته شده است. درباره عليمحمد افغاني: عليمحمد افغاني، در دي ماه سال 1303 در کرمانشاه متولد شد. او از پيشکسوتان ادبيات داستاني به شمار ميرود که تحصيلات خود را ابتدا در کرمانشاه و سپس در تهران گذراند. پس از آن به دليل ممتاز بودن در دوره دانشگاهي، توانست در آمريکا به ادامه تحصيل بپردازد. افغاني پس از بازگشت از آمريکا، به دليل عضويت در سازمان افسران حزب توده، در سال 1333 دستگير و به زندان قصر فرستاده شد. او در طول مدتي که در زندان بود (حدود 4 سال) توانست اولين رمان خود، شوهر آهو خانم را که حدود سه سال به طول انجاميد، به صورت کاملا مخفيانه بنويسد؛ چرا که نگهبانها اجازه نوشتن را به او نميدادند. بنابراين او طوري وانمود ميکرد که مشغول ترجمهي اثري انگليسي است، در حاليکه به طور پنهاني کتاب خود را مينوشت. او مدام به شخصيتها و اتفاقات رمان فکر ميکرد و گاهي به صورت رمزي روي ديوار کدهايي مينوشت که آنها را براي نگارش از ياد نبرد. از ديگر آثار او ميتوان به «شادکامان دره قرهسو»، «شلغم ميوه بهشته»، «سيندخت»، «بافتههاى رنج»، «دختردايى پروين»، «صوفي صحنه»، «دزد کنگاور»، «دنياي پدران و دنياي فرزندان»، «حاج الله باشي»، «خداحافظ دخترم»، «تراژدي نادر شاه (به انگليسي)» و «سنگي بر روي بافه» اشاره کرد. عليمحد افغاني در حال حاضر در آمريکا زندگي ميکند و چندي پيش زندگينامه خود را به زبان انگليسي نوشت.