تازه های نشر/ مرگ در سینمای جهان چه طور به تصویر کشیده شده است؟
مهر/ کتاب «سينما و مرگ» (درباره ناميرايي و تصوير) نوشته ميلاد روشنيپايان به تازگي توسط نشر ققنوس منتشر و راهي بازار نشر شده است. محور موضوعي اين کتاب، مساله مرگ است. اين محور نه فقط نقطه گرانش مطالب کتاب بلکه همزمان، نقطه گريز است. اين گريز ميتواند به هر سمت و سويي باشد و در بهترين حالت به يک جهندگي مدام تبديل شود؛ يعني يک واگرايي ناب. سينمايي هم که در اين کتاب حضور دارد، سينمايي است که در پايان قرن نوزدهم از دل اسباببازيهاي ويکتوريايي بيرون آمد و در تاريخ کوتاه رشد سرسامآورِ خود، نه فقط نگاههاي اکراهآميز انديشه را به سمت خود چرخاند بلکه به اسباب انديشيدن تبديل شد. مولف اين کتاب معتقد است اگر سينما تواني جديد در انديشيدن است، پس ميتوان در/با سينما به مفهومي مانند مرگ هم فکر کرد. و روشنيپايان سعي کرده چنين بهانهاي را از ابتدا تا پايان کتاب حفظ کند. نويسنده در اين کتاب به سراغ لحظات و تصاويري از تاريخ سينما رفته که مرگ حضور خود را نشان ميدهد. نمونه بارز اين حضور، دقايق ابتدايي فيلم مُهر هفتم به کارگرداني اينگمار برگمان است که مرگ خود را به شخصيت شواليه نشان ميدهد و سپس با او شطرنج بازي ميکند. عناوين فصلهاي اين کتاب به ترتيب عبارت است از: تجسد مرگ و جهانِ همپايگانِ تصويرها، مرگِ عاشق و پوئسيس حرکت، نامرده و ناميرايي تصوير، آفرينش زندگي و امکانات هيولا، کلمه مرگ و پيروزي تصوير، رستاخيز و بازگشت جاودان تصويرها. در قسمتي از اين کتاب ميخوانيم: صحنهاي که يوف، در اوايل فيلم، مريم عذرا و مسيح را ميبيند بهسرعت از ديد تماشاگران به مثابه نمايي ذهني تفسير ميشود. نمايي که نه در جهان واقعي فيلم توجيهپذير است و نه ارتباطي با محور اصلي روايت دارد. نمايي جداافتاده و پرت که بلافاصله زاويه ديد يوف را به عنوان زاويه ديد ذهني و منحصر به او، که با نوعي سادهلوحي بيمارگون همراه است، از روايت خارج ميکند. کانونهاي اين زاويه ديد بهسادگي تصاوير خيالپردازانه و روياگونه يوف تفسير ميشوند. منطق اين تفسير بيش از اندازه آشناست؛ يوف خيالبافي ميکند. پس او صرفا ميتواند وقفهاي کميک در روايت اصلي فيلم و زنگ تفريحي در جهان واقعي فيلم باشد. يوف تا اينجا آدم مسخرهاي است که زاويه ديد تفننياي را با خود وارد فيلم کرده است، اما در اواسط فيلم، در صحنهاي که او در جنگل کنار همسرش لم داده است و ناگهان شواليه و مرگ سياهپوش را در حالِ بازي شطرنج ميبيند؛ ورق برميگردد. آنچه او ميبيند ديگر نمايي ذهني و انحصاري و بخشي از روياپردازيهاي او نيست، او در حال ديدن چيزي است که روايت فيلم آن را تائيد ميکند. اين همان صحنهاي است که به زاويه ديد يوف مشروعيت ميدهد و يوف را از همه سبکسريهايي که تا اينجا متوجه او بوده است تبرئه ميکند. اين کتاب با ۲۱۶ صفحه، شمارگان ۷۷۰ نسخه و قيمت ۲۱ هزار تومان منتشر شده است.