استقبال ایرانیها از «حرفهایی با دخترم درباره اقتصاد»
مهر/ در دي ماه گذشته (۱۳۹۷) کتاب «حرفهايي با دخترم درباره اقتصاد» نوشته يانيس واروفاکيس و ترجمه فرهاد اکبرزاده با شمارگان هزار و ۱۰۰ نسخه، ۱۷۶ صفحه و بهاي ۲۲ هزار تومان از سوي نشر بان روانه کتابفروشيها شد. واروفاکيس اقتصاددان جنجالي يوناني است که پس از سالها تدريس در معتبرترين دانشگاههاي انگلستان، استراليا و آمريکا، در سال ۲۰۱۵ نيز مدتي به عنوان وزير اقتصاد دولت چپگراي يونان انتخاب شد، اما فشارهاي اتحاديه اروپا باعث شد تا از سمت خود استعفا دهد. در سال ۲۰۱۷ او خاطراتش از تجربهي حضور در دولت را، در کتابي بهعنوان «بزرگسالان در اتاق: نبرد من با دستگاهِ حاکم اروپا» منتشر کرد که در صدر جدول پرفروشترين کتابهاي سال ۲۰۱۷ قرار گرفت. جالب اينکه کتاب قبلياش هم يعني «و آنچه بر سر ضعيفان ميآيد حقشان است؟: اروپا، رياضت و تهديد ثبات جهاني» در سال ۲۰۱۶ همين وضع را داشت. واروفاکيس در حال حاظر استاد اقتصاد دانشگاه آتن است و براي مخاطبان گسترده در سرتاسر جهان بهعنوان يکي از بنيانگذاران جنبش دموکراسي در اروپا (DiEM۲۵) سخنراني ميکند. کتاب «حرفهايي با دخترم درباره اقتصاد: تاريخ مختصري از سرمايهداري» در سال ۲۰۱۳ و به درخواست ناشر يوناني و به قول خود نويسنده در ۹ روز و به زبان يوناني نوشته شد. ترجمه انگليسي اين کتاب نيز در سال ۲۰۱۸ در دسترس مخاطبان جهاني قرار گرفت. شيوه نگارش اين کتاب که حرفهاي يک اقتصاددان با دختر نوجوانش درباره اقتصاد است و در آن سعي شده با استفاده از قصهها، افسانهها، مثالها و اشارات به ادبيات و سينما فهم اقتصاد را براي يک مخاطب غيرحرفهاي اقتصاد ساده، جذاب و قابلفهم کند، باعث شد تا اين کتاب به سرعت به زبانهاي مختلف ترجمه شده و مورد استقبال مخاطبان قرار بگيرد. چاپ نخست ترجمه فارسي اين کتاب نيز به سرعت تمام شد و ناشر چاپ دوم آن را در بهمن ماه منتشر کرد. نشر بان اکنون چاپ سوم اين کتاب را با اصلاح چند غلط تايپي، آماده انتشار کرده است. شمارگان اين کتاب در چاپ سوم هزار و ۱۰۰ نسخه و بهاي آن ۲۶ هزار تومان است. يانيس واروفاکيس اين کتاب را اساساً با دو ادعاي اصلي نوشته شده است. نخست اين که اقتصاد بسيار مهمتر از آن است که به دست اقتصاددانها سپرده شود و دوم اين که اقتصاد اساساً علم به معنايي که ما ميشناسيم مثل فيزيک، شيمي و غيره نيست. با اين که اقتصاددانها از آمار و رياضيات استفاده ميکنند اما به گفته نويسنده نميشود آنرا در رديف علم قرار داد. ديگر اينکه نويسنده در همان مقدمه توضيح ميدهد که اگر نتوانيم اقتصاد را به زباني که ديگران ميفهمند توضيح دهيم خودمان هم نميدانيم اوضاع از چه قرار است؟ پس هدف اين کتاب سادهکردن صرف مسائل نيست، مثل بعضي کتابها که مثلا فيزيک کوانتوم را براي نوجوانان توضيح ميدهند. هدف اين کتاب بيشتر به دستدادن روايتي قابل فهم از اقتصاد است که اهميت آن در زندگي شهروندان به هيچ وجه بر کسي پوشيده نيست. نويسنده همچنين در اين کتاب به شدت نئوليبراليسم و بانکداري عصر فعلي را مورد نقادي قرار ميدهد. نقد او به کارکرد نظام بانکي يک علت ساده دارد: افزايش سطح نابرابري و فاصلهي طبقاتي. همانطور که او در مقدمه توضيح ميدهد، که در اين کتاب از اصطلاحات تخصصي اقتصاد خبري نيست، او در سرتاسر اين کتاب هيچ اشارهاي به نئوليبراليسم نميکند، اما در فصل چهارم کتاب که عنوان «جادوي سياه بانکداري» را بر آن گذاشته روندي را نشان ميدهد که ميتوان عبارت تخصصي ماليسازي (Financialization) را در آن شناسايي کرد که در قلب اقتصاد نئوليبراليسمي قرار دارد. عنوان «جادوي سياه بانکداري» هم دقيقاً ناظر به همين بخش از فرايند بانکداري است که با انتقاد شديد او روبهروست.