امیدی به سطحی‌خوان‌ها هست؟

خبرگزاري کتاب ايران/ اينکه چطور برخي از نويسندگان با آثاري نه چندان ماندگار مي‌توانند در مدتي کوتاه ميان گروهي از افراد جامعه شناخته شوند، شايد به قدرت نفوذ فضاي مجازي ميان جوان‌ها بازگردد؛ قدرتي که در سال‌هاي اخير با افزايش کاربري گوشي‌هاي تلفن همراه توسط مردم افزايش يافته است. خيلي زود رواج يافتن استفاده از فضاي مجازي، کسب‌وکارهاي اينترنتي را موجب شد و کالاهاي فرهنگي هم بي‌نصيب نماند اما دامنه تاثيرات فضاي مجازي بر حوزه نشر، تنها به خريد و فروش‌هاي اينترنتي محدود نمي‌شود بلکه بعضا به عنوان معيار انتخاب و انتشار کتاب از سوي ناشران قرار مي‌گيرد؛ به‌طوري که برخي ناشران، نويسنده خود را براساس تعداد فالوئر(دنبال کننده) در شبکه‌هاي اجتماعي انتخاب مي‌کنند و اين مساله که به معناي ناديده‌گرفتن معيارهاي محتوايي آثار است، به‌عنوان يک آسيب جدي صنعت نشر و فرهنگ عمومي را تهديد مي‌کند. نويسندگان و ناشراني که پيشرفت نمي‌کنند عليرضا بهشتي، مدير انتشارات روزنه با بيان اينکه گاهي کتاب‌هاي عامه‌پسند موجب ترويج بي‌اخلاقي مي‌شوند، به ايبنا گفت: قطعا ترويج بي‌اخلاقي، امر قابل قبولي نيست و بايد با آن مقابله کرد. اما درباره آثار عامه‌پسند بايد در نظر داشت که چهره‌هاي برجسته‌اي مانند مرحوم عبدالحسين زرين‌کوب يا شخصيت‌هاي معاصر هم روز اول مطالعه را با اثري ساده شروع کرده‌اند و آهسته‌آهسته سطح سليقه‌شان بالا رفته است. مساله اساسي اين است که اين جريان وجود داشته باشد؛ نه اينکه کتاب‌خوان تا آخر عمر کتاب عامه‌پسند بخواند. به گفته مديرانتشارات روزنه، همچنين از اين ديدگاه مي‌توان به رواج کتاب‌هاي سطحي در جامعه انتقاد کرد که برخي از نويسنده‌ها تا آخر عمر آثاري ابتدايي مي‌نويسند. او ادامه داد: برخي از ناشران هم که تمام سرمايه خود را روي انتشار کتاب‌هاي سطحي مي‌گذارند و هيچ تلاشي براي رشد نمي‌کنند، مستوجب انتقادند. بهشتي: برخي از ناشران آشنايي خوبي با موضوع‌ها دارند و اين باعث مي‌شود در گردش اقتصاد نشر موفق باشند؛ در مقابل افرادي که بنيه لازم را ندارند ممکن است به سمت کارهاي سطحي بغلتند روند توضيح داد: برخي از انتشار آثاري که عميق نيستند، سود خوبي به‌دست مي‌آورند؛ البته در بسياري از موارد، افراد با انگيزه ميلياردر شدن وارد اين صنف نمي‌شود؛ بلکه به فرهنگ و نشر علاقه داشته‌اند، پول و ثروتي به آن‌ها رسيده و سعي در حفظ علايق خود دارند. او با تاکيد بر اينکه برخي ناشران بنيه فرهنگي قوي‌تري نسبت به ساير ناشران دارند، افزود: برخي از ناشران آشنايي خوبي با آثار ارزشمند دارند و اين باعث مي‌شود در گردش اقتصاد نشر موفق باشند؛ در مقابل افرادي که بنيه لازم را ندارند ممکن است به سمت کارهاي سطحي بغلتند. جاه‌طلبي فرهنگي و خلا نقد مدير انتشارات روزنه درباره رويکرد برخي از ناشران در استمرار انتشار آثار سطحي اظهار کرد: مشکلي که وجود دارد اين است که مي‌خواهيم همه چيز را با پول به‌دست آوريم، اما موفق نمي‌شويم و اين رفتار مشکل ايجاد خواهد کرد. وي افزود: براي يک نويسنده، در درجه اول جاه‌طلبي فرهنگي اهميت دارد اما اگر آثار او به صورت علمي مورد نقد و بررسي قرار گيرد، در توليد آثارش توجه بيشتري خواهد داشت و احساس مي‌کند که بايد به سمت موضوع‌هاي جدي‌تر رود. هيچ فاکتوري براي پرفروش شدن قطعي نيست بهشتي درباره قابل پيش‌بيني بودن فروش کتاب، پيش از انتشار بيان کرد: يک‌سري عوامل مانند تعداد فالوئرهاي نويسنده در فضاي مجازي تا حدي مشخص مي‌کند که کتاب تا چه اندازه‌اي فروش خواهد داشت، اما هيچ‌کدام از اين فاکتورها قطعي نيست. او با اشاره به موفقيت برخي از انتشارات در معرفي آثار خود به جامعه و بالابردن ميزان فروش، اظهار کرد: ممکن است من که ناشر موفقي نيستم، ناشر ديگر را براي موفقيت در بازار، به مسائل کليشه‌اي منتصب کنم. مخصوصا زماني که موانع زيادي در حوزه اطلاع‌رساني و تبليغ داريم. بهشتي ادامه داد: بيش از 100هزار عنوان کتاب در سال منتشر مي‌شود و خيلي از آثار خوب زير دست و پا مي‌ماند. ناشري که کتابش فروش دارد، فردي است که موفق بوده و مي‌تواند رشد کند. تبليغ براي فروش مساله‌اي است که من توانايي انجامش را ندارم. نمي‌دانم چگونه در فضاي مجازي فعاليت کنم. شايد ناشراني مانند من بايد کنار رويم تا جوانان بيايند و نشر روز را رشد دهند. براي برخي ناشران جنبه تجاري مهم‌تر است هرآنچه در سال‌هايي دورتر به عنوان ارزش مي‌شناختيم، تبديل به کالايي قابل داد و ستد شده است. چنانچه گفته شد، رواج يافتن شيوه‌هاي جديد کسب‌وکار، فقط به روش خريد و فروش محدود نمانده و در کيفيت محصولات فرهنگي و بازارهايي مانند بازار نشر تاثيرات واضحي داشته است. در اين شرايط؛ چرا برخي از ناشران به سمت کسب سود بيشتر مي‌روند و برخي همواره با مشکلات گراني کاغذ و زينک دست و پنجه نرم مي‌کنند اما از کيفيت آثار چاپي خود نمي‌کاهند؟ حسين حسينخاني، مدير انتشارات آگاه با اشاره به اينکه علايق ناشران در انجام فعاليت حرفه‌اي با يکديگر متفاوت حسينخاني: اميد داريم که افراد علاقه‌مند به رمان‌هاي عامه‌پسند هم رشد کنند است، به ايبنا گفت: طبيعتا براي برخي از ناشران جنبه‌هاي فرهنگي مهم است و براي برخي جنبه‌هاي تجاري از اهميت بالاتري برخوردار است. حسينخاني که معتقد است کار نشر از دو بخش صنعتي و فرهنگي تشکيل شده، ادامه داد: ويراستاران يا مديرمسئول موسسه کتابي را براي انتشار انتخاب مي‌کند، ويرايش و نمونه‌خواني شده، منابع و رسم‌الخط آن تنظيم مي‌شود و براي نشر مجوز مي‌گيرند. اينجا فعاليت فرهنگي به پايان مي‌رسد و فعاليت صنعتي يعني ليتوگرافي، چاپ و صحافي شروع مي‌شود. جامعه به رمان عامه‌پسند عادت نمي‌کند حسينخاني که بيش از 50 سال در حوزه نشر سابقه کاري دارد، سال‌هاي نخست کار حرفه‌اي خود را با انتشار رمان و آثار ادبي آغاز کرده است. او دراين‌باره توضيح داد: بعد از چند سال وارد حوزه علوم انساني و جامعه‌شناسي و نظريه‌ها شديم که مخاطبان خاص خود را دارند و خيلي عام نيست. اين پيشکسوت نشر گفت: در اين سال‌ها، اگر رمان هم منتشر کرديم رمان‌هايي بوده که حاوي ديدگاه‌هاي جامعه‌شناسي بوده‌اند؛ مانند رمان «جنگ آخرالزمان» نوشته ماريو بارگاس يوسا با ترجمه عبدالله کوثري که مي‌توان گفت جامعه‌شناسي آمريکاي لاتين است يا کتاب «سيماي زني در ميان جمع» نوشته هاينريش بل و ترجمه مرتضي کلانتريان به صورتي جامعه‌شناسي آلمان قبل و بعد از جنگ است. اين دو رمان‌هاي فوق‌العاده‌اي هستند که هر دو باعث شدند نويسندگان‌شان جايزه نوبل بگيرند. او ادامه داد: کتاب‌هاي ديگري هستند که رويکردي جامعه‌شناختي ندارند و عامه پسندند. به هرحال هر جامعه‌اي بايد کتاب عامه‌پسند داشته باشد تا افرادي که علاقه‌مند به مطالعه اين کتاب‌ها هستند، بتوانند از آن‌ها استفاده کنند. اميد داريم که افراد علاقه‌مند به رمان‌هاي عامه‌پسند هم رشد کنند. مدير انتشارات آگاه اضافه کرد: من معتقدم جامعه به رمان عامه‌پسند عادت نمي‌کند؛ بلکه افراد رشد مي‌کنند و عاقل‌تر مي‌شوند؛ وگرنه نمي‌توان به آينده اميدوار بود. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد