تازه های نشر/ چقدر درباره پیچیدهترین بخش بدن خود میدانیم؟
خبرگزاري کتاب ايران/ مغز انسان بهعنوان مرکز سيستم عصبي، يکي از پيچيدهترين بخشهاي بدن انسان است که شايد به جرأت بتوان گفت اين اندام تاکنون بيشترين اسرار بيولوژيکي بدن انسان را در خود نهفته است. تا به حال فکر کردهايد که جراحان مغز چطور ميتوانند بيماران را عمل کنند، درحالي که آنها به هوش هستند؟ بث مک کوئيستون؛ متخصص اعصاب توضيح ميدهد که اگرچه مغز چندين لايه پوشش و عروق خوني دارد که گيرندههاي درد دارند، اما خود مغز فاقد آن است. مثلا وقتي کسي سردرد دارد، فکر ميکند که اين درد از مغزش نشأت ميگيرد، اما در واقع عضلات و پوست اطراف مغز است که درد را احساس ميکند. مغز تنها حدود سه درصد از وزن بدن را تشکيل ميدهد، اما حدود ۳۰ درصد از خوني که قلب پمپاژ ميکند را دريافت ميکند. اين نشان ميدهد مغز نسبت به ساير بخشهاي به ظاهر مهم بدن، به توجه و حفاظت بيشتري نياز دارد. مغز مثل يک کودک لوس و حريص بوده، اما بسيار باهوش و کارآمد هم هست. يک ده هزارم ثانيه طول ميکشد تا مغز به چيزي واکنش نشان دهد و يک عمل را ايجاد کند. کتاب «حقايقي درباره مغز» به همت انجمن علوم اعصاب آمريکا به زبان انگليسي تاليف شده و پريا آبرواني و سروش نصري آنرا به فارسي ترجمه کردهاند. اين اثر در پنج بخش ضمن بيان مقدماتي درباره مغز، به مواردي همچون احساس و ادراک، يادگيري و حافظه، حرکت، خواب، استرس، پيري، اختلالات کودکي، اعتياد، اختلالات روانپزشکي، آسيبها و بيماريهاي عصبي، درمان اختلالات مغزي، اخلاق در علوم اعصاب و انواع پژوهشهاي انجام شده در اين حوزه ميپردازد. مغز، پيچيدهترين ساختار زنده جهان مغز انسان، پيچيدهترين ساختار زنده جهان است، با ظرفيتي براي ايجاد شبکههاي ارتباطي به مراتب بيشتر از هر نوع شبکه اجتماعي و ذخيره اطلاعات بيشتر از هر اَبَرکامپيوتر. مغز، انسان را قادر ميسازد که بر روي کره ماه قدم بزند، نقشهبرداري ژنوم انجام دهد و شاهکارهاي ادبي، هنري و موسيقيايي خلق کند. در واقع دانشمندان هنوز ميزان آنچه که مغز ميتواند انجام دهد را کشف نکردهاند. اين عضو به تنهايي تمامي جنبههاي بدن ما را کنترل ميکند، از ضربان قلب و فعاليت جنسي گرفته تا هيجان، يادگيري و حافظه. مغز، پاسخ دستگاه ايمني بدن نسبت به بيماريها را کنترل و بخشي از چگونگي پاسخ افراد به درمانها را تعيين ميکند. در نهايت به افکار، آرزوها، اميدها و تخيل ما شکل ميدهد. اين توانايي مغز براي انجام تمامي اين فعاليتهاست که ما را انسان ميکند. فرايند پير شدن طبيعي مغز در حال حاضر ميدانيم که مغز در حدود 20 سالگي به بيشترين وزن خود ميرسد و تغييرات ظريفي در شيمي و ساختار مغز در ميانه زندگي براي اکثر فراد رخ ميدهد. در طول زندگي، مغز در خطر از دست دادن برخي از نورونهاي خود قرار دارد، اما سالخوردگي طبيعي منجر به از دست دادن وسيع نورونها نميشود. اين موضوع موجب تمايز سالخوردگي طبيعي از تغييرات نورودژنراتيو ميشود که بهعنوان بخشي از فرايند بيماري آلزايمر يا پارکينسون و يا بعد از يک ضربه رخ ميدهد. بافت مغز به آسيب يا از دست دادن نورونها به چند طريق پاسخ ميدهد. نورونهاي سالمِ باقيمانده، قادرند که دندريتهاي خود را گسترش داده و ارتباطات خود را با نورونهاي ديگر بهطور دقيق انجام دهند. اگر جسم سلولي نورون سالم باقي بماند، يک نورون مغزي آسيبديده ميتواند دوباره خود را تنظيم کند که شامل تغييراتي در اکسون و دندريتهايش ميشود. برخلاف پوست يا کبد آسيبديده، يک مغز آسيبديده نميتواند به نسل جديد نورونهاي ديگر، پاسخ دهد. ميزان نسبتا کمي از سلولهاي بنيادي در يک بزرگسال سالم باقي ميماند، اما دانش اخير ميگويد که آنها صرفا بخش کوچکي از انواع گوناگون نورونهايي است که يافت ميشوند و اين نوع از نورونها تنها در نواحي کمي از يک مغز طبيعي يافت ميشوند. مشکل اينجاست که حتي تعداد اين سلولهاي بنيادي نيز بهعنوان بخشي از فرايند سالخوردگي کاهش مييابند. نخستين چاپ کتاب «حقايقي درباره مغز» در 150 صفحه با شمارگان يکهزار نسخه به بهاي 25 هزار تومان از سوي انتشارات گنج حضور روانه بازار نشر شده است.