کتابهایم را برای مبادله کجا ببرم؟
روزنامه شهروند/ در يکي از روزهاي شلوغ پايتخت از فروشگاه بزرگ کامپيوتري حواشي چهارراه وليعصر (عج) بيرون آمدم و ديوارهاي ديدم منقش به عطفهاي کتاب؛ سردر آن نوشته بود «مرکز تبادل کتاب». پيشتر اخبارش را شنيده بودم و کارشان را ميدانستم، اما اينبار رفتم داخل ببينم چه خبر است. بازديدکنندگان حدود ٢٠ نفري بودند؛ در محوطهاي مثلا فرض کنيد به اندازه نصف يک استاديوم. کتابهايم را براي مبادله کجا ببرم؟ قفسههاي تودرتو البته راه ديد را ميبندد و ممکن است در طول و عرض آن اشتباه کرده باشم. اما خب سالني نسبتا بزرگ بود با کتابخانههاي چوبي که دور تا دور را پوشانده بود. وسطهاي سالن هم کتابخانه چيده بودند. بالاي هر بخش هم موضوع کتابها طبقهبندي شده بود؛ طبيعتا براي اينکه بازديدکنندگان بدانند با چه کتابهايي مواجه هستند. هر چند شکل و شمايل يک کتابفروشي نو را نداشت؛ طبيعي هم هست. به هر حال اينجا «مرکز تبادل کتاب» است و قرار است مردم کتابهايشان را با هم معاوضه کنند. با اين حال يکي دو قفسه از بين چند ده قفسه هم اختصاص دارد به کتابهاي نو. در اين قفسهها چند جلد کتاب «دنياي سوفي» را ديدم نوشته يوستين گردر. کارشناسان تعيين قيمت، چند کتاب را هم روي هم چيده بودند که نشان ميداد تازه رسيده. يکي از آنها کتاب «سياهچالهها» بود که در اولين سال چاپ هم از سوي انتشارات «مازيار» به نظرم گران رسيد. در واقع در حال تصويرسازي مرکزي هستم که قطعا اگر پا به آنجا بگذاريد، کتابهايي خواهيد يافت. خودمان هم هميشه کتابهايي در خانه داريم که ميخواهيم براي مبادله آنها اقدام کنيم. با اين مقدمه «مرکز تبادل کتاب» راه مناسبي به نظر ميرسد. اين مرکز تابستان ١٣٩٤ در چهارراه وليعصر، ابتداي خيابان شهيد مظفر شمالي تأسيس شد، اما تبليغات چنداني نداشت. براي همين هم ممکن است خيلي از علاقهمندان کتاب با اين مرکز و سازوکار تبادلاتي آن آشنا نباشند؛ هر چند که اين روزها به خاطر بالارفتن قيمت کتاب رونق بيشتري گرفته. افزايش قيمت طبيعتا باعث شده علاقهمندان بخواهند به جاي خريد دوباره، کتابهايشان را با کتابهاي ديگري جايگزين کنند؛ جاي اينکه هزينه کنند و کتابهايي ديگر بخرند. براي همين داخل «مرکز تبادل کتاب» رفتم و با مسئول فرهنگي اين مرکز، محمدعلي حبيبي، گفتگو کردم؛ گفتوگويي که با مطالعه آن ميتوانيد به کم و کيف عرضه کتابها و تحويل کتابهاي جايگزين برسيد. از اينجا شروع کنيم که من کتابي دارم و ميخواهم به مرکز شما بفروشم؛ چه بايد بکنم؟ به فروش ميرسانيد، ولي علنا هيچ پولي رد و بدل نميشود. شما اعتبار به دست ميآوريد. کتابي داريد، به فرض ٢٠ جلد کتاب داريد، ميآوريد به سازمان تبادل کتاب ارايه ميدهيد. اين کتابها به شکل اماني پيش ما ميماند. ما يک پنل براي آن تشکيل ميدهيم، تا زماني که خواهاني براي اين کتابها پيدا شود؛ همزمان بر اساس کارشناساني که داريم، قيمتگذاري هم ميکنيم. يعني من قيمت نميگذارم؟ ميتوانيد خودتان هم قيمت بگذاريد، ولي قيمتي که ميگذاريد بايد کارشناسي شود؛ درواقع بايد قيمت معقول باشد. کتاب که به لحاظ قيمت کارشناسي شد، بنده مثلا خريدار هستم، ميآيم آن کتاب را برميدارم، ١٥درصد اين مبلغ، کارمزد موسسه کتاب است، مابقي به پنل طرف واريز ميشود؛ پنلي که به واسطه عرضه کتابهايش اعتبار گرفته و شارژ شده. حالا براساس آن اعتبار، ميتوانيد بياييد و کتاب برداريد. به هر ميزان اعتباري که در پنلتان داريد ميتوانيد جايگزين آن کتاب برداريد. درواقع پولي بين دو نفري که در حال تبادل کتاب هستند، رد و بدل نميشود. اگر هم پولي رد و بدل شود، همان ٥١درصد مرکز تبادل کتاب است؛ بابت خدماتي که ارايه داده؟ بله، اين درصد درواقع کارمزد نگهداري از اين کتابهاست. در سايتتان ديدم نوشتهايد ۲۰۰ هزار جلد کتاب داريد؛ خب اين ظرفيت که ثابت نيست، درست است؟ مرکز کاملا در حال توسعه است؛ يعني فاز بعدي اين مرکز اهداي نمايندگي در شهرستانهاست. ولي فعلا مرکز با اين گستره جوابگوي تهران بوده و است، اما خب براساس تقاضا گسترش پيدا خواهد کرد. استقبال متقاضيان چطور بوده؟ بيشتر از چه طيفهايي هستند؟ الان با توجه به بالارفتن قيمت کاغذ و کتاب استقبال خيلي عالي شده. اگر بخواهيم دانشجويان را در نظر بگيريم، کتابهاي هر ترم را يک ترم استفاده ميکنند و بابت تبادل بهترين گزينه براي دانشجويان و مدارس است؛ يعني يک سال تحصيلي فرد ميآيد از کمکدرسيهايش استفاده ميکند، بعد براي سال بعدي يا ترم بعدي اقدام ميکند. به اين ترتيب اين کتابها هم استقبال زيادي داشتهاند. به اضافه اينکه اکثر رمانها، يک بار خوانده ميشوند. پس معمولا دوباره به مرکز تبادل کتاب برگردانده ميشوند تا کسان ديگري هم استفاده کنند. درواقع مرکز تبادل کتاب از اين حيث به چرخه مطالعه هم کمک ميکند و ميتواند آمار مطالعه را بالا ببرد. ضمن اينکه چرخه مستقيم پول را حذف کردهايد که احتمالا فقط افرادي که اهل مطالعه هستند، به اين مرکز بيايند؛ درست است؟ درواقع ميخواستيد سودجويي بيجهت و يک نوع بازار کاغذ به وجود نيايد. دقيقا. ما دو گزينه مد نظر داشتيم؛ يکي از اهدافمان رويکرد اقتصاد مقاومتي بود. ما ميخواهيم از اين قابليت استفاده کنيم و چرخه تبادل کتاب را راه بيندازيم تا هزينه زيادي بابت کتابها نشود. دومين موضوع هم حرکت خودجوش فرهنگي است؛ چون اين حرکت خودجوش ميتواند کاري کند که کتابها را در اختيار همه قرار بدهد تا دست به دست بچرخد. پس هر فردي که علاقه به تبادل کتاب از طريق اين مرکز دارد بايد بيايد اينجا و کتابهايش را تحويل بدهد؟ اگر بالاي ٥٠ جلد بود، پيک ارسال ميکنيم درِ منزل و کتابها را تحويل ميگيريم. بدون هزينه؟ کاملا رايگان؛ اما اگر زير ٥٠ جلد باشد، خود فرد حضوري بايد بيايد و کتابهايش را تحويل بدهد. کتابهايم را براي مبادله کجا ببرم؟ در اين مدت که اينجا بودهايد، عموما مردم چه کتابهايي را براي تبادل ميآورند؟ افرادي که به اينجا آمدهاند، واقعا از همه قشر بودهاند و من نميتوانم طيف خاصي از کتاب نام ببرم که مثلا بيشتر عرضه شده يا خواهان داشته؛ از دانشجو و محصل گرفته تا افراد کتابخوان ديگر آمدهاند. افراد با هر سليقهاي ميتوانند از آثار اين مرکز استفاده کنند. ضمن اينکه ما اينجا علاوه بر تبادلات، امکاني به وجود آوردهايم که همايشها، جلسات، رونمايي از کتابها و رويدادهاي ديگر مربوط به کتاب هم در اين مرکز انجام شود. اما تبليغاتتان خيلي محدود بوده؛ در حالي که مردم اگر بدانند چنين مرکزي فعال است، من مطمئنم بسيار بيشتر از آن چيزي که من امروز اينجا ديدم، از آن استقبال ميکنند. ما حدود يک ماه است که فعالتر شدهايم. اگر بنرهايمان را در سطح شهر ديده باشيد، درواقع گستردهتر در حال تبليغ اين مرکز هستيم. مديريت جديد مرکز آقاي ميرزايي هم کاملا به اين موضوع متعهد است و منشأ تحولات بسيار خوبي در مرکز بوده؛ چون نگاه جديدي در اين مرکز تزريق شده و به موازات آن تبليغات را هم بالاتر بردهايم؛ مسلما ادامه پيدا خواهد کرد. ضمن اينکه ما در نظر داريم به جايي برسيم که حتي تحويل کتاب هم در جلوي در منزل انجام شود؛ يعني کاربر خريدش را انجام بدهد و ما برايش ارسال کنيم. درباره کتابهاي درسي و کمکدرسي که گفتيد فقط يک مشکل وجود دارد. از چه سالي کتاب تحويل ميگيريد؟ چون به هر حال اگر قرار باشد کتاب درسي ۲۰ سال پيش را هم بگيريد که متقاضي نخواهد داشت! کتابهاي آزموني از سال ٩٥ به بعد فقط تحويل گرفته ميشود و کتابهاي درسي هم تا زماني که تغييري نکرده باشند. «مرکز تبادل کتاب» واقع در خيابان شهيد مظفر شمالي، بهترين جايي است که ميتوانيد کتابهايتان را مبادله کنيد. بازديد از اين مرکز براي عموم آزاد است. قفسههاي مختلف داخل آن نيز پر از کتابهايي است که ميتوانيد آنها را برداريد و مطالعه کنيد. در واقع فرصت براي انتخاب کتابهاي جايگزين در اين مرکز فراهم است تا کتابهايتان را با حدود ٢٠٠ هزار جلد کتاب اين مرکز تعويض کنيد. قيمتي که به عنوان فروشنده ميگذاريد بايد کارشناسي شود؛ درواقع بايد قيمت معقول باشد. وقتي کارشناسي انجام شد، ١٥درصد مبلغ به عنوان کارمزد مرکز تبادل کتاب در نظر گرفته ميشود و مابقي آن به پنل کاربر واريز ميشود؛ پنلي که به واسطه عرضه کتابها اعتبار گرفته و شارژ شده. حالا براساس آن اعتبار، خريدار ميتواند کتاب بردارد. در واقع به ميزان اعتباري که در پنل داريد ميتوانيد جايگزين، کتاب برداريد.