2 اسفند؛ روز «زبان مادری» و وضعیت آن در ایران

سيناپرس/ 21 فوريه ( دوم اسفند) تحت عنوان روز جهاني زبان مادري نامگذاري شده است. اين نامگذاري در سال 1999 از سوي يونسکو، با هدف کمک به حفظ تنوع زباني و فرهنگي جهان صورت گرفت. بر اساس نظر زبان شناسان، زبان به عنوان بخشي از هويت هر فرد در نظر گرفته مي شود. چراکه، قبل از آنکه فرد نقشي در انتخاب آن داشته باشد آن را در اختيار دارد. انسان در همه لحظات زندگي خود با کمک زبان مادري حرف مي زند، مي نويسد و فکر مي کند. از سوي ديگر، زبان مادري بخشي از هويت فرهنگي هر شخصي است که حس مشترک بودن با ديگران را به او مي دهد. ديدگاه هاي مختلف پيرامون زبان مادري يک زبان شناس در گفتگو با سيناپرس پيرامون زبان مادري گفت: دو ديدگاه نسبت به زبان مادري وجود دارد. نگاه نخست اين است که زبان مادري، زباني است که هر فردي در کودکي آن را فرا مي گيرد، توجه داشته باشيد که بحث آموزش مطرح نيست. کوروش علياني ادامه داد: زبان مادري از همان آغاز در ناخودآگاه شناختي افراد قرار مي گيرد. به گونه اي حتي به آن زبان خواب مي بيند و حتي هنگام غر زدن در مواقعي در ناخودآگاهش به زبان مادري خود حرف مي زند. وي افزود: ديدگاه ديگر يک ديدگاه فرهنگي است به اين معنا که کودکي که پدر و مادرش ايراني هستند بايد زبان فارسي بلد باشد. کودکي که در يمن متولد مي شود بايد زبان عربي بلد باشد و... علياني تصريح کرد: دومي موضوع مربوط به سياستگذاري کشورها مي شود. به اين معنا که کشوري تصميم مي گيرد زبان مادري تنها زبان رسمي کشورش باشد. کشوري ممکن است تصميم بگيرد چند زبان رسمي داشته باشد و کشوري هم يک زبان رسمي براي خود مشخص مي کند، اما زبان هاي ديگري که در آن کشور صحبت مي شود هم به رسميت شناخته شود. وي عنوان کرد: در کشور ما وضعيتي مشابه وضعيت سوم حاکم است. به عنوان مثال عليرغم اينکه زبان مادري کشورمان فارسي است. اما هنگامي که با ترک ها هم مواجه مي شويم، مجالي به آنها مي دهيم. اما اسم آن را به لهجه شيرين آذري تغيير مي دهيم. علياني تاکيد کرد: اين در حاليست که نه لهجه ها طعمي دارند و نه ترکي لهجه است و نه آذري است. اين گويشي از زبان ترکي است که در ايران از آن استفاده مي شود. در مورد عرب ها ماجرا متفاوت است به اين معنا که از آنها تحت عنوان عرب زبان هاي ايران ياد مي کنيم. وي اظهار کرد: گويا ژن اين افراد سنجيده شده و مشخص شده از نظر ژنتيکي هيچ کدام عرب نيستند و فقط زبانشان چرخيده است. اينها يکسري مسائل سياستگذاري است. به اين معنا که کشور به اين نتيجه مي رسد که اگر زبان رسمي کشور را يکسان تلقي نکند، ممکن است دچار گسست هاي قومي شود. از اين رو، فشارهايي براي محدود کردن زبان هاي ديگر ايجاد مي کند. عملکرد رسانه ها در رابطه با زبان مادري علياني با بيان اينکه اين موضوع به سياستگذاري ها و مسائل ژئوپولتيک کشورها بستگي دارد، گفت: در کشور ما موضوع ناراحت کننده اي که وجود دارد اين است که رسانه هاي ما زبان هاي محلي و فرهنگ هاي مربوط به آن را با هدف خدمت به زبان مادري تحقير مي کنند. اين کارشناس ريشه اين معضل را مربوط به فرهنگ کشورمان دانست و گفت: سياستگذاري هاي فرهنگي که دست کم از زمان رضاشاه آغاز شده و آثار آن هم اکنون قابل مشاهده است. در برخي اسناد نيمه رسمي آن زمان، موجود است که افرادي که به زبان غير فارسي صحبت مي کردند حتي گاهي وحشي ناميده مي شدند. وي عنوان کرد: اين در حاليست که به رسميت شناختن زبان هاي ديگر مي تواند به گونه اي باشد که به زبان مادري آن کشور لطمه اي وارد نکند و امکان سواستفاده از اين شکاف ها ايجاد نشود. با توجه به مباحث گفته شده سوالي که در اينجا پيش مي آيد اين است که چرا امروزه، زبان مادري در عصر ارتباطات جهاني مهم است؟ امروزه، زبان مادري علاوه بر اينکه اشتياق ما را برمي انگيزد، به عنوان يکي از مقوله هاي مناقشه مليت و قوميت، يکي از مسائل مهم پيش روست. زبان مادري به اين دليل اهميت دارد که هر فرد به عنوان يک انسان از آن سخن مي گويد. به بيان ديگر، انسان به عنوان موجودي تاريخي خود را از دريچه زبان در موقعيت مکاني و زماني باز مي‌شناسد، در آن ساکن شده و در ادامه راهي به سوي آينده باز مي‌کند.‌ ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد