به مناسبت سالروز تولد پرویز شاپور، پدر «کاریکلماتور» ایران، کاریکاتورهای نوشتنی!
خراسان/ مصداق بارز «کم گوي و گزيده گوي چون دُر/ تا ز اندک تو جهان شود پر» قالب دوستداشتني کاريکلماتور است؛ تک جملههايي که با چند کلمه، کاريکاتوري ذهني ميسازند و خواننده را به فکر واميدارند. کاريکلماتور يک قالب نوشتاري و ترکيبي از کلمه و کاريکاتور است. اين اسم را اولين بار احمد شاملو روي نوشتههاي پرويز شاپور گذاشت. کسي که آفريننده اين تک جملههاي مؤثر و گزنده بود و در 5 اسفند ماه 1302 به دنيا آمد. در ادامه از کاريکلماتور و پرويز شاپور بيشتر ميخوانيد. کاريکلماتور متولد ميشود نام پرويز شاپور با کاريکلماتور گره خورده است. انگار از توليد آثار پرحجم و طولاني خوشش نميآمده و کمگويي و اختصار را ترجيح ميداده است. شاپور در 30 سال اول زندگياش هيچ اثري ننوشت، اما در 46 سال بعدي عمرش شروع کرد به خلقِ آثار کمحجم، اما عميق. شاپور نويسندگي را از روزنامههاي محلي خوزستان آغاز کرد و در سال 1337 در مجله طنز توفيق با اسم مستعار «کامي» و «کاميار» مينوشت. بعد از آن در نشريه «خوشه» به سردبيري احمد شاملو بود که کلمه و کاريکاتور را با هم ترکيب کرد و کاريکلماتور را ساخت. نام «کاريکلماتور» را احمد شاملو بر اين تک جملهها گذاشت. حدود 9 مجموعه کاريکلماتور از پرويز شاپور به جا مانده که سرمشق و الگوي علاقهمندان به اين قالب تک خطي است. شاپور علاوه بر نويسندگي، طراحِ چيرهدست سياه قلم هم بود و آثاري در اين زمينه از او به يادگار مانده است. «هر درخت پير صندلي جواني ميتواند باشد»، «غم، کلکسيون خندهام را به سرقت برد»، «جارو شکم خالي سطل زباله را پر ميکند» و... . اينها نمونههايي از کاريکلماتورهاي پرويز شاپور هستند؛ جملاتي که نکته طنزآميزي را به شکل يک تصوير براي مخاطب تداعي ميکنند. کاريکلماتورهاي شاپور داراي سبکي ويژه هستند از جمله اين که اين نويسنده به طنز سياسي در آثارش چندان توجه نکرده است که شايد حاصل خفقان سياسي در سالهاي 1342 تا 1357 باشد. شاپور برخلاف خيلي از کاريکلماتورنويسها يک طراح فانتزي هم بود و همين مسئله به او کمک ميکرد تا بين متن و طرحي که بر اساس آن ميکشد، ارتباط برقرار کند. کاريکلماتورهاي شاپور تاريخ انقضا ندارند و هنوز هم بعد از سالها، کارايي و تازگي دارند و ديگر اين که هنر برجسته اين نويسنده، طنز تصويري است. در حالي که کاريکلماتورنويسهاي بعد از او، بيشتر به طنز کلامي و محتوايي توجه کردهاند.