کتاب. جذاب ترین ها2020-06-01T09:31:00+04:30 (۹:۳۱) ۱۳۹۹/۰۳/۱۲
جام جم
نگاهی به شاهکارهای ادبی که در زندان خلق شدهاند
سایز متن
الف الف
لینک کوتاه در کلیبرد کپی شد!http://akhr.ir/6413739
۶۰۰
۱
جام جم/ درست است که اين روزها موج اوليه همهگيري کرونا فروکش کردهاست و بسياري از کسبوکارها به حالت معمول برگشتهاند، اما بههرحال اين ويروس ازبيننرفته و چهبسا دارد خودش را براي يک موج ديگر آماده ميکند. براي همين است که کارشناسها و متخصصها ميگويند گول ظاهر آرام اوضاع را نخوريم و با رعايت نکات بهداشتي و درخانهماندن حتيالامکان، آمار روزانه متوفيان و مبتلايان به کرونا را چاقتر نکنيم. اما بيروننرفتن از خانه براي کارهاي غيرضروري، در عمل چندان هم ساده نيست. ملال، واژهاي است که براي همينجور وقتها ابداعشده. آدميزاد بهطور طبيعي از ماندن در يک وضعيت، خسته ميشود. براي همين بايد براي فرار از اين يکنواختي و روزمرگي، کاري کرد. اين، موضوعي است که در اين صفحه به آن پرداختهايم. نويسندگاني که در وضعيتي سختتر از توصيههاي درخانهماندن اين روزها، يعني در وضعيت زندان و حبس اجباري، دست به آفرينش ادبي زدهاند و با خلاقيت به جنگ ملال رفتهاند. خودتان ببينيد که محصولات شرايطي سختتر از قرنطينه امروز ما، چه فهرست پر و پيماني است و بعد اگر خواستيد خودتان هم سعي در آفرينش ادبي کنيد.
نگاهي به تاريخ جهان
جواهر لعل نهرو، يکي از معروفترين رهبران جنبش استقلال هند و اولين نخستوزير هند بعد از استقلالش از انگليس (۱۹۴۷) بود. نهرو در زمان مبارزه عليه استعمار انگليسيها بارها و بارها به زندان افتاد. طوري که مجموع اين دفعات زندان، 10سال شد. نهرو در جريان يکي از اين دفعات زندان، در تابستان ۱۹۲۸ تصميم گرفت تا در نامههايي که براي دختر 10سالهاش مينويسد، از عقايدش هم بنويسد. پس براي اينديرا (که او هم بعدها سياستمدار و نخستوزير هند شد) يکسلسله نامه نوشت که در آنها با زباني بسيار ساده ماجراهاي تاريخي را توضيح ميداد و ميگفت چرا به اينجا رسيدهاند. اين نامهها در دوره زندان بعدي از ۱۹۳۰ تا ۱۹۳۳ هم ادامه پيدا کرد. وقتي نهرو آزاد شد، مجموعه اين نامهها را آماده چاپ کرد که دوباره دستگير و زنداني شد. خواهرش هم آنها را با نام «نگاهي به تاريخ جهان» در دو جلد به چاپ رساند؛ کتابي که بسيار معروف شد.
دن کيشوت
مهمترين و معروفترين نمونه آثاري که در زندان نوشته شدهاند، بيهيچ شکي «دنکيشوت» از ميگل سروانتس است که آن را آغازگر عصر رمان مدرن ميدانند. شکسپير و سروانتس معاصر همديگر بودند و هردو سال ۱۶۱۶ ميلادي درگذشتند. البته خالق «دنکيشوت» ۱۷سال از شکسپير بزرگتر بود و رنج بيشتري از او کشيد. سروانتس سالهاي زيادي از عمرش را در جنگ، اسارت و زندان گذراند. او در نبرد لپانتو با عثماني جنگيد، جراحت يک دستش تا آخر عمر آزارش ميداد، پنج سال در الجزاير بردگي کرد، بيشتر عمر مقروض بود و حتي رمان «دنکيشوت» را هم در زندان نوشت. اين نوبت از زندان براي سال ۱۶۰۰ و بدهي مالي است. سروانتس جلد اول «دنکيشوت» (منتشر در ۱۶۰۵) را در همين دوران نوشت. موزهاي در کاسا دِ مِدرونا (در تومهيوسو، استان سيوداد رئال، اسپانيا) هست که ميگويند محل نوشتن اين شاهکار و زندان سروانتس بوده.
داستانهاي اُ. هنري
اُ. هنري، با تکنيک گرهگشايي در پايان، يکي از معروفترين نويسندگان داستان کوتاه است. اين اسم البته اسم اصلي نويسنده آمريکايي نيست. اسم واقعي او ويليام سيدني پورتر است که زماني بانکداري هم ميکرد. سال ۱۸۹۶ در حسابرسي از بانکي که او در آن کار ميکرد، چندين مورد اختلاف و ناهمخواني پيدا شد. پورتر به جرم اختلاس دادگاهي شد. فرار کرد و مدتي در آمريکايلاتين گشت. اما بهخاطر مريضي همسر برگشت. دادگاه در فوريه ۱۸۹۸ پورتر را به اتهام اختلاس به زندان محکومکرد. در همين دوران زندان، پورتر 14 داستان نوشت و با اسم مستعار به مجلات فرستاد. موفقترين اين اسامي مستعار «اُ. هنري» بود. پورتر در ۱۹۰۱ بعد از سه سال زندان، به دليل حسنسابقه و زودتر از موعد آزاد شد و باقي عمر را نويسنده ماند.
يک نمونه ايراني: راسل در زندان قصر
بين قربانيان کودتاي 28 مرداد 1332، جواني هم بود که بعدها به چيز ديگري شهرت پيدا کرد: نجف دريابندري. دريابندري جوان در آن سالها علاقهاي به حزب توده داشت و از ملي شدن نفت حمايت ميکرد و چند سخنراني هم در آبادان انجام دادهبود. پس طبيعي است که بعد از کودتا دستگير شد و جزو اتهاماتش حتي ترجمه «وداع با اسلحه» همينگوي را هم آوردند. دريابندري اول به حبس ابد محکوم شد که بعداً به چهار سال زندان کاهش پيدا کرد. از اين مدت يکسالش در آبادان و باقي در تهران و زندان قصر گذشت. در ابتداي «کتاب مستطاب آشپزي»، نقاشياي از سلول اين زندان هست. مهمترين کاري که دريابندري در اين دوران زندان انجام داد، ترجمه «تاريخ فلسفه غرب» راسل بود. ظاهراً اين کار را هم دوبار انجام داد. چون نسخه اول ترجمه را افسرنگهبان گرفت که ببرد بخواند و ديگر نياورد. دريابندري بعد از آزادي از زندان (1337) هم روي متن کار کرد تا عاقبت اين کتاب معروف در 1340 منتشر شد. دريابندري زماني هم به ديدار برتراند راسل رفت و نسخه فارسي اين کتاب را براي او برد. خودش در گزارش اين ديدار (روزنامه کيهان، ۱۷ دي ۱۳۴۲) نوشته: يک جلد «تاريخ فلسفه غرب» را که با خود داشتم به او دادم. اول کتاب را سر و ته گرفت. من کتاب را چرخاندم و باز دستش دادم. به خط نستعليق پشت کتاب خيره شد و گفت: «با آنکه نميتوانم بخوانم حس ميکنم که خط بسيار زيبايي است.» بعد پرسيد: «چطور شد به فکر ترجمه اين کتاب افتادي؟» گفتم که چند سال پيش به زندان افتادم و چون سالهاي درازي در پيش داشتم به اين کار پرداختم.
پرسيد: «جرمت چه بود؟»
گفتم: «ظاهرا از طرف غلط جاده ميراندم.»
گفت: «لابد منظورت طرف چپ است؟»
گفتم: «بله.»
گفت: «ميتوانم تصور کنم که در آن قسمتهاي دنيا راندن از طرف چپ جاده بايد کار خيلي خطرناکي باشد.» و باز به شوخي خودش از ته دل خنديد.
نبرد من
بين کتابهايي که تاريخ را تغيير دادهاند، نام کتاب «نبرد من» آدولف هيتلر را هم بايد آورد که باعث بهراهافتادن يک جنگ جهاني شد. اين کتاب که بيانگر انديشههاي سياسي هيتلر است، سال ۱۹۲۴ و در جريان حبس هيتلر نوشته شد. ماجرا از اين قرار بود که هيتلر و دوستانش دست به يک کودتاي نافرجام زدند و به زندان افتادند. البته هيتلر بعد از شش ماه عفو مشروط گرفت و آزاد شد، اما در اين فاصله کتابي به اسم «نبرد من» نوشت که بسيار پرفروش و پرهوادار شد و باعث قدرتگرفتن حزب نازي و باقي قضايا. اين کتاب بعد از پايان جنگ جهاني دوم در آلمان ممنوع بود تا سال 2016 و بعد از ۷۰ سال دوباره چاپ شد.
سفرهاي مارکوپولو
داستان سفرهاي مارکوپولو را حتما ميدانيد، تاجر ونيزي که سفير دربار قوبلايخان شد. اما چيزي که احتمالا ندانيد اين است که اين سفرنامه در زندان نوشتهشد. مارکوپولو بعد از برگشت از شرق، در ۱۲۹۸ ميلادي اسير شد. آن زمان دو شهر پيزا و جنوا درگير جنگ بودند و هر غريبهاي ميتوانست مشکوک باشد. پولو سه سال در زندان ماند. او در اين مدت خاطراتش را براي همسلولياش، مردي به نام روستچيلو دا پيزا، تعريف کرد. او بعد از آزادي داستانهاي پولو را نوشت و چاپ کرد و ثروتمند شد.
رساله منطقي- فلسفي
«رساله منطقي- فلسفي» تنها کتاب لودويگ ويتگنشتاين، فيلسوف اتريشي است که در زمان حيات او به چاپ رسيد. اين کتاب را که شامل فقط هفت گزاره و اثبات آنهاست، يکي از مهمترين و مؤثرترين کتابهاي فلسفي قرن بيستم ميدانند. اين فيلسوف جوان اتريشي، در اين کتاب در مورد اينکه با چه زباني بايد درمورد فلسفه حرفزد، توضيح داده. وينگنشتاين اين کتاب را در دوران سربازي و زمان اسارتش به دست ايتالياييها در جنگ جهاني اول نوشت. اولين چاپ کتاب در سال ۱۹۲۱ و بعد از آزادي او انجام شد و فقط در زبان فارسي، چهار ترجمه دارد.
نويسنده: احسان رضايي