شعری که ما را از تاریکی بیرون کشید

آخرين خبر/ استيون گرين‌بلت، نويسندۀ کتاب «جهان چگونه مدرن شد؟»، از نوشتن دربارۀ بزنگاهي تاريخي سخن مي‌گويد. لوکرتيوس بر اين باور بود که خورشيد به دور زمين مي‌چرخد. گمان مي‌کرد کِرم‌ها به نحوي خودانگيخته از درون خاک خيس به وجود مي‌آيند. در تبيين صاعقه آن را دانه‌هاي آتشي مي‌دانست که از دل ابرهاي توخالي بيرون مي‌جهند. و زمين را همچون مادر يائسه‌اي تصوير مي‌کرد که زاد و ولد بسيار ديگر رمقي برايش باقي نگذاشته است. با همۀ اين‌ها، در کنه شعر اصول بنيادي درکي مدرن از جهان وجود دارد. به گفتۀ لوکرتيوس، مادۀ سازندۀ عالم شمارِ بي‌نهايتي از اتم‌هاست که به نحوي تصادفي، همچون ذرات غبارِ رقصان در پرتوي از آفتاب، در فضا حرکت مي‌کنند. اين اتم‌ها باهم برخورد مي‌کنند، به هم وصل مي‌شوند، ساختارهايي پيچيده تشکيل مي‌دهند، و دوباره از هم مي‌پاشند و پراکنده مي‌شوند؛ همۀ اينها در قالب فرايند بي‌وقفه‌اي‌ست از خلق و هدم، از آفرينش و تخريب. وقتي به آسمان شب نگاه مي‌کنيد و، حيران و منقلب، از مشاهدۀ ستارگان بي‌شمار به شگفت مي‌آييد، در حال تماشاي کاردستي خدايان يا گنبد ميناي جاويدي جدا از جهان فاني ما نيستيد. شما در حال تماشاي جهان مادي واحدي هستيد که خودتان نيز بخشي از آن‌ايد و از آن عناصر ساخته شده‌‌ايد. نه طرح و نقشۀ عظمايي، نه معمار الوهي‌اي، و نه طراحي هوشمندي، هيچ‌يک از اينها وجود ندارد. هرچيز و همه‌چيز، از جمله گونۀ زيستي‌اي که به آن تعلق داريد، ظرف يک بازۀ زماني عظيم تطور يافته و به وجود آمده است. بر طبق نظر لوکرتيوس، در عالمي که اين‌گونه تشکيل شده است هيچ دليلي وجود ندارد که فکر کنيم زمين يا ساکنان آن جايگاهي محوري دارند، و باز هيچ دليلي وجود ندارد که انسان‌ها را از همۀ جانوران ديگر متمايز کنيم. نه هيچ اميدي به تطميع يا تشفي خاطر خدايان هست، نه هيچ جايي براي خشک‌انديشي مذهبي؛ نه توجيهي براي روياي قدرت بي‌حد؛ نه دليلي براي جنگ‌هاي کشورگشايانه، نه امکاني براي سيطره‌يافتن بر طبيعت. آنچه لوکرتيوس عرضه مي‌داشت حسي از رهايي و قدرت خيره‌نگريستن به چيزي بود که زماني بسيار شوم و هولناک به نظر مي‌رسيد. آنچه آدميان مي‌توانند و بايد انجام دهند غلبه بر ترسهايشان است؛ پذيرش اين واقعيت است که هم خودشان و هم تمامي چيزهايي که به آنها برمي‌خورند زودگذر است؛ و گشودن آغوش خويش است بر روي لذت و زيبايي جهان. (از پيشگفتار نويسنده) جهان چگونه مدرن شد؟ داستان يک «پيچ»، يک کاتب، يک کتاب استيون گرين‌بلت مهدي نصراله‌زاده برندۀ جايزۀ پوليتزر آثار غيرداستاني چاپ سوم ۱۳۹۸ ۴۰۴ صفحه ۶۲۰۰۰ تومان bidgol.publishing

به پيج اينستاگرامي «آخرين خبر» بپيونديد

instagram.com/akharinkhabar