«استاد محجوب»، ادبیات عامیانه ایران را جاودان کرد
ايرنا/ مهدي ماحوزي در نشست آنلاين (برخط) بزرگداشت محمدجعفر محجوب که صبح دوشنبه (۳۱ شهريور) به همت انجمن مفاخر و آثار فرهنگي برگزار شد، با اشاره به تخصص اين پژوهشگر در شعر خراساني، و نام بردن از دانشگاههاي جهان که وي مدرس آن بوده است، گفت: او بيش از ۳۷ مقاله درباره فردوسي نگاشته و مقالاتي پربار درباره حافظ و تصحيح هاي مختلفي دارد.
عضو هيئت علمي دانشگاه آزاد، ادامه داد: محجوب در جاودان ساختن ادبيات عاميانه ايران نقش پررنگي دارد و اثر بزرگ به نام ادبيات عاميانه ايران کاري ماندگار است. چيرگي محجوب بر عربي فارسي و انگليسي و زبان هاي ديگر نشاندهنده سواد بالاي او و روشن کننده راهي است که از استانداري تا استادي طي کرده است.
ماحوزي ادامه داد: محجوب در شعر خراساني جايگاهي دارد که ملک الشعرا در سبک شناسي داشت. کتاب ۷۵۰ صفحهاي او در سال ۱۳۵۰ منتشر شد و مختصات سبکي شعر فارسي از ظهور تا پايان قرن پنجم را بر شمرده است.
وي با توضيح اينکه اين اثر، منبع علمي معتبري است، به بيان سبکهاي ادبي فارسي پرداخت و گفت: محمد جعفر محجوب در همه پژوهشهايي که کرد، هرگز جدايي سبکهاي ادبي را بر نتابيد. وي معتقد بوده حتي در دوره قاجار شاعران به سبک خراساني به خوبي شعر مي گويند و سرايندگان اي از تاجيکستان و افغانستان ديگر کشورها مي توانند به خوبي فارسي به سرايند.
وي ادامه داد: تاريخ ادب ايران همه شاعران را بر اساس جغرافيا دوره زندگي و ويژگيهاي ديگر ميتوان از يکديگر جدا کرد اما خط کشي ميان آنها اشتباه بزرگي است و نبايد محدوديت ميان آن ها را نپذيرفت.
محجوب راه پژوهش در ادبيات عامه را باز کرد
حسن بلخاري، رئيس انجمن مفاخر و آثار فرهنگي با اشاره به پژوهشهاي محمد جعفر محجوب گفت: او کرسي ادب عوام را داشت و به عنوان محقق برجستگي موضوع شناخته ميشود.
وي با اشاره به صحبتهاي محجوب در يکي از مصاحبههايي که داشت، ادامه داد: محجوب معتقد بود ادبيات ايران دو رشته نظم و نثر دارد اما وجه نمايشي آن نيز بسيار مهم است. با اينکه برخي دون شان خود ميدانستند که وارد پژوهش هاي عامه شوند، وي مجدانه اين باب را در ادبيات فارسي گشود و مجموعه فعاليتهايش در اين قلمرو همه حيطههاي ادبي را در بر گرفت، مقالات و آثار او اين معني را به کمال نشان ميدهد.
بلخاري با اشاره به تصحيح فتوتنامه سلطاني اثر مولانا حسين واعظ کاشفي سبزواري که در سال ۱۳۵۰ منتشر شد افزود: محجوب با ديدي عميق به آسيبشناسي جريانهاي فتوت ميپردازد؛ آسيبي بسيار جدي که چون آفتي بر دامن فتيان و جريان فتوت نشست و در مواردي سبب انحراف آن گرديد. رويکرد و اقبال وسيع مردم به برخي جريانهاي فتوت، سبب سوءاستفاده طالبان دنيا و دوستداران لهو و لعب از آن شده و در متن جريان فتيان انحرافاتي ايجاد کرد. محجوب نمونههايي تاريخي در اين باب ميآورد.
وي افزود: به تعبير محجوب از قرن پنجم هجري، نگارش رساله در باب فتوت صنوف آغاز ميشود در اين ميان ابنرسولي اديب و شاعر و خوشنويس نيمه دوم قرن هجري رسالهاي نگاشته و فتوت را ميراث پيامبران الهي و امامان ميشمارد. شايد از همين روست که از همان دوران، نسبت ايجاد شده ميان فتيان يا اصحاب فتوت با خلفاي فاطمي، به مهمترين عامل بغض و عداوت عباسيان دوره نخست به جريان فتوت تبديل ميشود.
مهدي محقق، عضو هيئت مديره انجمن مفاخر، با بيان خاطراتي از دوران تحصيل همراه با محمد جعفر محجوب گفت: وي از ادباي همعصر ما بود و رساله دکتري در سبکشناسي ادبي بسيار اهميت دارد.
وي در ادامه به بازگويي خاطراتي از کلاس درس بديع الزمان فروزانفر همراه با محمد جعفر محجوب سيد جعفر شهيدي و مهدوي دامغاني پرداخت.
محجوب موجبات درک عموم از ادبيات را فراهم کرد
محمد جعفر ياحقي، نيز با اشاره به آشنايي با مرحوم محجوب گفت: ما شهرستانيها معمولاً از استادان مرکز نشين محروم بوده ايم و اگر کنگره اي بود که به شهر ما بيايند، آنان را ميديديم. در سال ۵۶ جشني در دانشگاه برگزار مي شد که ايشان در آن شرکت کرد.
عضو هيئت علمي دانشگاه فردوسي مشهد، افزود: محجوب در نزديک کردن اساطير با فرهنگ عامه پيشگام است. او ادبيات عياري و قهوهخانهاي را به شاهنامه پيوند داده بود و ارتباط ادبيات عياري به شاهنامه را مطرح کرد و همواره موجبات درک عموم از ادبيات فارسي را فراهم مي آورد.
وي افزود: مخاطب محجوب همواره مردم عادي بودند اما متخصصان هم از اثر او بهره بردند. او کتاب آفرين فردوسي براي جوانان و نوجوانان مينويسد و تلاش ميکند که مطالب را براي فهم عام مطرح کند. محجوب با حافظه سرشار خود مردم دور از وطن را نيز سيراب مي کرد. وي در ادامه به بازگو کردن خاطراتي از محجوب پرداخت.
محجوب درختي تناور برجاي گذاشت
نصرالله حدادي با بيان اينکه دانشجويان محجوب راه او را ادامه دادند و از پا نمي افتند، گفت: محجوب از پژوهش هايش درختي تناور به جاي گذاشت که ريشه هاي آن هر روز محکم تر مي شود.
پژوهشگر تاريخ و ايران شناسي با بيان زندگينامه دکتر محجوب گفت: ثبت و ضبط فرهنگ عامه کاري بزرگ است که نشان ميدهد فرهنگ ادبي از دل توده مردم برآمده و هر واژهاي که بيان ميشد آينه تمام نماي مردم بود.
يکي از کارهاي مهم محجوب گردآوري سخنوري هاست است، سخنوران افرادي در قهوه خانه ها بودند که اشعار را حفظ با هم مشاعره ميکردند. کار ديگر او جمع آوري فتوت نامه هاست که در حقيقت ادبيات فکري عامه در آن گردآوري شده است.
در پايان لوح تقدير به شهرزاد محجوب، دختر دکتر محمد جعفر محجوب تقديم شد.
محمدجعفر محجوب در سال ۱۳۰۳ در تهران متولد شد. ليسانس علوم سياسي خود را در سال ۱۳۲۶ از دانشکدهٔ حقوق و ليسانس رشتهي زبان و ادبيات فارسي را در سال ۱۳۳۳ از دانشکده ادبيات دانشگاه تهران دريافت کرد. محجوب درسال ۱۳۴۲ توانست دکتراي زبان و ادبيات فارسي را از دانشگاه تهران دريافت کند و از سال ۱۳۳۶ و پس از آن سمتهاي مدرس، دانشيار و استاد زبان و ادب فارسي را در دانشگاه تربيت معلم و دانشگاه تهران به عهده داشت. او از سال ۱۳۵۰ تا ۵۵ را به عنوان استاد ميهمان در دانشگاههاي آکسفورد و استراسبورگ به تدريس زبان و ادبيات فارسي پرداخت. محجوب همچنين ۲۳ سال عضو انجمن ايراني فلسفه و علوم انساني (وابسته به يونسکو) بود. و مدت کوتاهي نيز سرپرستي فرهنگستان زبان و فرهنگستان ادب و هنر ايران را به عهده گرفت. او از سال ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۳ بار ديگر به تدريس در دانشگاه استراسبورگ پرداخت و از سال ۱۳۷۰ تا هنگام مرگ به سال ۱۳۷۴ در دانشگاه برکلي در کاليفرنيا، ادبيات فارسي تدريس ميکرد. دکتر محمدجعفر محجوب در ۲۷ بهمن ۱۳۷۴ در ۷۱ سالگي در کاليفرنيا درگذشت.