راز مکعب روبیک چیست؟
ترجمان/ ارنو روبيک، مخترع مجارستاني مکعب روبيک، به تازگي کتاب خاطرات خود را منتشر کرده است.
وقتي ارنو روبيک، معمار مجارستاني، مکعبِ اسباببازي خود را ساخت، اميدي به موفقيت تجاري آن نداشت، اما ميدانست که آدمها سروکلهزدن با مسئلهها را دوست دارند، مخصوصاً اگر در اثر تلاش بالاخره موفق شوند آنها را حل کنند. اين کار به آنها احساس موفقيت و شادي ميداد و شايد به همين دليل است که حالا در هر خانهاي مکعبهاي او را پيدا ميکنيد. روبيک در کتاب خاطراتش، داستان ساختن اين مکعب را شرح ميدهد و از زندگي بيهياهو اما پرماجرايش سخن ميگويد.
ارنو روبيک، ۷۶ ساله، مخترع مجارستاني مکعب روبيک است. اين فکر خيلي ناگهاني به ذهنش رسيد: يکبار با خودش فکر کرد شايد جالب باشد اگر بشود مکعبهاي کوچک را طوري کنار هم قرار داد که به هم وصل باشند، ولي بتوانند در جاي خود حرکت کنند. او که استاد معماري است، به سبک خود، شرح حالي جالب دربارۀ زندگي خودش و حرکات خارج از کنترل اين مکعب نوشته است که در دنيا از هر هفت نفر يک نفر با آن کنار ميآيد( هرچند نتواند آن را حل کند).
کيت کِلاوِي: وقتي کودکيتان را در بوداپست ميگذرانديد اسباببازي مورد علاقهتان چه بود، و کلا چطور پسربچهاي بوديد؟
ارنو روبيک: من بچۀ گوشهگيري بودم و عاشق اسباببازي. در کتابها اسباببازيها را پيدا ميکردم و شبيه آنها را ميساختم. هر چه سختتر، بهتر. اميدوارم الآن هم همانطور باشم؛ هرچند آن زمان باهوشتر بودم.
کلاوي: وقتي اولينبار اين مکعب را به بازار عرضه کرديد، اصلاً فکرش را ميکرديد که اينقدر موفق شود؟
روبيک: بههيچ وجه؛ اما خوشبين بودم. اهل فن فکر ميکردند که به سختي فروش خواهد رفت، اما يکي از عجايب اين مکعب اين است که تعداد زيادي از مردم به چنين معماي پيچيدهاي علاقه نشان دادهاند.
کلاوي: بدون شک همين پيچيدگي است که باعث موفقيت اين مکعب شده، يعني در کساني که ميتوانستند آن را حل کنند، احساس موفقيت ايجاد ميکرد؟
روبيک: اين مکعب طبيعت متناقضي دارد، ترکيبي از سادگي و پيچيدگي. شعار ژاپنيها دربارۀ آن اين است: «يک دقيقه تا يادگرفتن، يک عمر تا استاد شدن». هيچوقت آن را تمام نميکنيد؛ هميشه چالشها و کشفهاي تازه وجود خواهد داشت. طراحي آن هم مهم بوده، نمونۀ خوبي از داشتن همه آنچه که نياز داريد و نه بيشتر.
کلاوي: فلسفهاي براي زندگي؟
روبيک: بله، همينطور فکر ميکنم.
کلاوي: شما گفتهايد که استعداد پدرتان را به ارث بردهايد (که مهندس پرواز بود). اما من شيفتۀ توصيف فوقالعاده محبتآميز شما دربارۀ مادرتان شدم که درخاطراتتان آورده بوديد. وقتي اين مکعب را اختراع کرديد او زنده بود؟
روبيک: بله. بعد از جدايي والدينم، من و مادرم با هم زندگي ميکرديم. خواهرم براي تحصيلات پزشکي خانه را ترک کرده بود. مادرم انسان فوقالعادهاي بود. او تمام خانوادهاش را در جنگ جهاني دوم از دست داد، اما باروحيه بود. در حل معما قوي نبود اما نگاهي هنري داشت. ظاهر مکعب را خيلي دوست داشت، به پتانسيلي که در آن وجود داشت ايمان داشت و فکر ميکرد که من باهوشترين بچۀ دنيا هستم.
کلاوي: از اينکه در دنيا از هر هفت نفر، فقط يک نفر از پس اين مکعب برميآيد چه احساسي داريد؟
روبيک: خيلي رضايتبخش است. در دنيا مشکلات اقتصادي، فرهنگي و سياسي زيادي وجود دارد. اين مکعب به من اين اميد را ميدهد که درنهايت مردم ذکاوت کافي براي حل مشکلاتشان را خواهند داشت تا در امان بمانند.
کلاوي: آيا شما هميشه نظم (قاعده) را به بينظمي (بيقاعدگي) ترجيح ميدهيد؟
روبيک: هدف ما بايد هماهنگي باشد، هرچند نميدانيم که چرا با ديدن هماهنگي موجود در طبيعت اين احساس به ما دست ميدهد: نسيمي که روي برکه ميوزد يا طلوع خورشيد. در طبيعت عناصر زيباي بسياري وجود دارد، همينطور گاهي در آدمها. هماهنگي هدفي دستيافتني است.
کلاوي: انسان کمالگرايي هستيد؟
روبيک: کمال دستيافتني نيست، اما بايد هدفتان اين باشد که تا جايي که ممکن است به آن نزديک شويد.
کلاوي: چرا اين مکعب را داراي ويژگيهاي مردانه ميدانيد؟
روبيک: اين روزها مکعب يک پسر ميانسال است، هرچند از منظري ديگر براي هميشه جوان خواهد ماند. او قوي است اما نه پرخاشگر، براي آنچه پيش خواهد آمد صبورانه به شما وابسته است.
کلاوي: شما استاد معماري بوديد... مهمترين چيزي که بايد در ساختن يک خانه به آن توجه داشت چيست، خانههايي که ميسازيد هم معماگونهاند؟
روبيک: خانه هرگز نبايد معماگونه باشد؛ همه چيز بايد نزديک و دم دست باشد. شما درون يک خانه زندگي نميکنيد، همراه آن زندگي ميکنيد. خانه با فکر و احساس کسي که در آن خانه هست کامل ميشود. بسياري از معماران در طراحي جزئيات زيادهروي ميکنند. هيچکس نميداند که من دوست دارم در خانهام چکار کنم.
کلاوي: در تصوير ميتوانم تراس فوقالعادۀ منزلتان و درختان پشت سرتان را ببينم؛ اين بخشي از خانهاي است که خودتان طراحي کردهايد؟
روبيک: بله. جايي که ميبينيد باغ من در بوداپست است، يکي از زيباترين شهرهاي اروپا. اين شهر دو قسمت دارد: بودا و پست. قسمت بودا که من در آن زندگي ميکنم، سرسبزتر است.
کلاوي: رکورد حل مکعب در سال ۲۰۱۸ متعلق به يوشنگ دو است که آن را در ۴۷/۳ ثانيه حل کرد. سريعترين زمان شما چقدر است؟
روبيک: من به دنبال سرعت نيستم. اما در حدود يک دقيقه مکعب را حل ميکنم. بابت آن احساس غرور خاصي هم ندارم، اما احتمالاً در ميان همسالانم يکي از بهترينها هستم...
کلاوي: ديدن رباتهايي که در زمان رکوردهاي ثبت شده مکعب را حل ميکنند برايتان خوشايند است؟
روبيک: هوش مصنوعي و ارتباط آن با مکعب براي من جذاب است؛ ما نميدانيم که ذهنمان چطور کار ميکند، ساختن دستگاهي که ميتواند از توانايي تفکر خودمان پيشي بگيرد چالش بزرگي است.
کلاوي: راههاي حل مکعب در الگوريتمهايي طبقهبندي شده است. چرا اين مکعب هنوز هم کودکان و بزرگسالان را جذب ميکند؟
روبيک: کودکان هنوز به دنبال کشف مکعب براي خودشان هستند. در اين عصر ديجيتال که ما در آن زندگي ميکنيم، مردم ميگويند که جوانها ارتباطشان را با دنياي واقعي از دست دادهاند اما درعينحال که اپليکيشنهاي زيادي براي مکعب وجود دارد -۳۰۰۰ تا يا بيشتر- جالب است که آنها ميتوانند در حالي که مکعب در دستشان است با اپليکيشن بازي کنند.
کلاوي: توليدکنندگان مکعب نام شما را روي آن گذاشتند، اين همنامي مايۀ دردسر نيست؟
روبيک: دردسرش به اندازۀ همنامي با جک ريپر [قاتل زنجيرهاي] نيست! مکعب به هيچ وجه مايۀ خجالت يا دردسر نيست.
کلاوي: نوههايتان هم با آن بازي ميکنند؟
روبيک: آنها تازه شروع کردهاند، البته کوچکترين نوهام -من شش نوه دارم- تازه يک سالش است.
کلاوي: جايي گفته بوديد که معمولاً در مصاحبهها سؤالاتِ مصاحبهکننده را ناديده ميگيريد تا دربارۀ چيزهايي حرف بزنيد که به نظر خودتان بايد ميپرسيدند. اگر الان خودتان مصاحبهکننده بوديد، مهمترين سؤالي که از خودتان ميپرسيديد چه بود؟
روبيک: دنيا در صد سال آينده چه شکلي خواهد بود؟ قديمترها مردم ميدانستند که چه چيزهايي در انتظار نوههايشان خواهد بود، اما ما نميدانيم چه پيش خواهد آمد.
کلاوي: آن زمان باز هم با روبيک بازي خواهيم کرد؟
روبيک: چرا که نه؟ حتماً. حتي اگر بتوانيم يک هوشِ برتر بسازيم، باز هم به اين معني نيست که ديگر به مکعب علاقهاي نداريم.