سن شامون؛ متفاوت ترین تانک فرانسوی!

عصر ايران/ در نتيجه دستکاري هاي متعددي که در مراحل طراحي و ساخت تانک سن شامون صورت گرفت، محصول نهايي خودروي فاقد قدرت مورد انتظار و به طرز قابل توجهي سنگين بود! سن شامون دومين تانک سنگين فرانسوي بود که طي جنگ جهاني اول مورد استفاده قرار گرفت و از آوريل سال 1917 الي ژوئيه سال 1918، در مجموع 400 دستگاه از آن ساخته شد. نام اين تانک از شهري تحت عنوان سن- شامون در شهرستان لوآر کشور فرانسه گرفته شده است. هرچند بر اساس تعاريف امروزي اين محصول در دسته بندي تانک ها جاي نمي گيرد، اما طي مراحل اوليه توسعه خود در آن زمان به همين گروه تعلق گرفت. گفتني است که اين تانک در مقايسه با اولين تانک فرانسوي توسعه يافته طي جنگ جهاني اول يعني اشنايدرCA1 ، قدرت کمتري داشت و از نظر طراحي پايه نيز نمونه اي مناسب محسوب نمي شد. اساسي ترين نقطه ضعف آن هم چيزي نبود جز چرخ هاي ممتد زنجيري. سيستم چرخ ها نسبت به طول خودرو و وزن سنگين آن (23 تن) بسيار کوتاه بود. اين موضوع باعث شد که در مدل هاي بعدي، عرض و طول چرخ هاي زنجيري و همچنين ضخامت پوشش زرهي قسمت قدامي مورد بازنگري و اصلاح قرار گيرد. همانطور که گفته شد کلا 400 دستگاه از اين تانک توليد شد که 48 مورد آن مدل هاي ارتشي فاقد تسليحات بودند و نمونه هايي غير مسلح به شمار مي رفتند. تانک هاي سن شامون تا ماه اکتبر سال 1918 در وضعيت خدمت فعال عملياتي را حفظ کردند. لازم به ذکر است که اين محصولات نظامي در نبردهاي باز و آنهايي که از محيط سنگرها فاصله داشتند، عملکرد بهتري را نشان داده بودند. طيق برنامه ريزي هاي انجام شده قرار بود که اين تانک ها به طور کلي با تانک هاي بريتانيايي سنگين مارکV (وارداتي) جايگزين شوند. طراحي و توسعه در ژانويه سال 1915 کمپاني اشنايدر که يک توليدکننده تسليحات فرانسوي، طراح اصلي خود را مسئول بررسي تراکتورهاي مجهز به سامانه چرخي ممتد ساخت شرکت آمريکايي هولت کرد. وي که قبلا در زمينه طراحي خودروهاي زرهي براي اسپانيا سابقه اي طولاني داشت پس از بازگشت خود، کمپاني مربوطه را قانع کرد تا مطالعات اوليه به منظور توسعه يک خودروي زرهي و مسلح بر اساس شاسي هولت را آغاز کند. در ادامه دو دستگاه از اين محصول سفارش داده شد. بدين ترتيب روند رسمي تحقيقات در ماه مه سال 1915 شروع و در اوايل سال 1916 نيز نخستين پروتوتايپ از تانک اشنايدر در يکي از کارگاه هاي ارتش سرهم شد. اين نمونه مجهز به چرخ هاي ممتد زنجيري از کارخانه تراکتورسازي هولت بود که پيش تر نيز به منظور بکسل کردن توپخانه هاي سنگين فرانسه استفاده مي شدند. چندي بعد طول زنجيرها براي ارتقا سطح قابليت عبور خودرو از ميان سنگرها، افزايش يافت. اولين پروتوتايپ از اشنايدر، تراکتور A نام گرفت. اين مدل نام گذاري به خاطر مسائل امنيتي نبود، بلکه در واقع هيچ کس نميدانست که چگونه بايد چنين خودروهايي را صدا کند! زماني که طراح اصلي کمپاني اشنايدر در حال سرهم سازي دومين پروتوتايپ (قرار بود در آينده به اشنايدر CA1 تبديل شود) بود، کمپاني FAMH واقع در سن- شامون (توليدکننده آهن و محصولات فولادي براي ارتس، نيروي دريايي و خطوط ريلي فرانسه) از جانب دولت فرانسه درخواستي مبني بر توليد 400 دستگاه تانک دريافت کرد. قرار بود که تانک طراحي شده توسط اين شرکت، شباهتي نسبي با اشنايدر داشته باشد. اشنايدر از به اشتراک گذاري رايگان اختراع ثبت شده خود امتناع و شرکت FAMH نيز خريد آن را رد کرد. از آن جايي که امکان کپي برداري تمام اجزاي تانک جديد اشنايدر و به خصوص قسمت انتهايي مهيا نبود، کمپاني مذکور طراحي منحصر به فرد خود (تانک سن شامون) را ارائه داد. در نتيجه دستکاري هاي متعددي که در مراحل طراحي و ساخت تانک سن شامون صورت گرفت، محصول نهايي خودروي فاقد قدرت مورد انتظار و به طرز قابل توجهي سنگين بود. علاوه بر اين محصول مورد نظر به جاي برجک، مجهز به يک توپ 75 ميلي متري در بخش قدامي مجموعه شده بود. گفتني است که با وجود وزن 32 تني، اين تانک مي توانست حداکثر سرعت 12 کيلومتر بر ساعت را مديريت کند. البته دست يابي به چنين سرعتي به صورت عملياتي هيچ گاه محقق نشد زيرا احتمال برخورد سلاح تعبيه شده در موقعيت دماغه تانک به زمين بسيار بالا بود. در مجموع به دليل زنجيرهاي کوتاه و بدنه بيش از اندازه حجيم، خودروي نام برده با مشکلات مختلفي براي عبور از سنگرها و مقابله با موانع احتمالي مواجه بود. همين مسئله باعث شد که واکنش هاي منفي بسياري از جانب خدمه اين خودروي نظامي به دست دولت و شرکت هاي مسئول برسد. در نمونه هاي اوليه مجموها 8 نفر خدمه توسط پوشش زرهي فولادي با ضخامت 9 ميلي متر در سطح شيبدار قدامي و 17 ميلي متر در طرفين محافظت مي شدند. مدل هاي بعدي علاوه بر سيستم مذکور، مجهز به يک لايه اضافي 8.5 ميلي متري نيز به منظور تقويت زره قدامي بودند. نخستين کاربرد نظامي اين محصولات به تاريخ 5 مه سال 1917 مربوط مي شود. در اين عمليات 16 دستگاه سن شامون حضور داشتند که شمار زيادي از آنها در گودال ها گير افتاده بودند. در اين ميان تنها سه دستگاه در اثر نبرد مستقيم در ميدان جنگ از بين رفتند. پس از اتمام جنگ نيز 54 دستگاه از اين تانک ها تحت بازسازي قرار گرفته و به خودروهاي حامل مهمات تبديل شدند. مشخصات تانک سن شامون - نوع: خودروي زره پوش جنگي - محل توليد: فرانسه - وزن: 23 تن - طول: 8.9 متر - عرض: 2.7 متر - ارتفاع: 2.4 متر - خدمه: 8 نفر - پوشش زرهي: 11 تا 19 ميلي متر - سلاح اصلي: توپ 75 ميلي متري - موتور: موتور 4 سيلندر پانارد با قدرت 90 اسب بخار - نسبت نيرو به وزن: 4 اسب بخار به تن - سرعت: 12 کيلومتر بر ساعت ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد