امسال هم در جشنواره فجر غافلگیر می‎شویم؟

هنروتجربه/ دي‌ماه هرسال شلوغ‌ترين زمان از سال سينمايي است. چه زمان پيش از ورود تکنولوژي ديجيتال که لابراتوارها و استوديوهاي صدا و تدوين شبانه‌روزي مي‌شدند و يکي پس از ديگري ميزبان فيلم‌ها بودند و چه حالا که صاحبين فيلم‌ها مجبور نيستند از يک استوديو به استوديوي ديگر بروند. دوره زماني يکي دوماهه پيش از جشنواره فيلم فجر اما فيلم‌سازان در تکاپوي رساندن فيلم‌ها به جشنواره فجر هستند. بعضي از فيلم‌ها هنوز فيلم‌برداري‌شان تمام نشده و در حال تدوين هستند و بعضي ديگر در مراحل پس از توليد از تدوين تا صداگذاري و ساخت موسيقي و اصلاح رنگ و نور قرار دارند. روزهاي آخر، فيلم‌ها به شکل معجزه‌آسايي آماده مي‌شوند و البته هرسال چندتايي هم موفق نمي‌شوند به جشنواره برسند. طبق آخرين آماري که بنياد سينمايي فارابي ارائه کرده هم‌اکنون حدود ۱۶۸ پروژه سينمايي در مراحل مختلف توليد و نمايش قرار دارند. ذکر اين‌که چند فيلم در هرکدام از اين مراحل مختلف هستند، از حوصله خوانندگان خارج است اما نکته اين‌جاست که از ميان ۱۶۸ پروژه ياد شده ۳۷ پروژه مربوط به آثار اول کارگردانان است. انگار موفقيت کامل دو فيلم اولي در جشنواره سال گذشته فجر و البته دو سه سال اخير، باعث شده هم فيلم‌ اولي‌ها با انگيزه و انرژي بيشتري به ميدان بيايند هم فرصت بهتري در اختيار آنان قرار داده شود. شايد يکي از اين ۳۷ پروژه بتواند «ابد و يک روز» يا «ايستاده در غبار» سال آينده باشد. به خصوص که امسال ديگر بخش نگاه نو مختص فيلم‌هاي اول وجود ندارد و همه از هنروتجربه‌اي‌ها تا فيلم‌اولي‌ها و فيلم‌هاي سينماي حرفه‌اي و کارگردانان باسابقه، همگي در بخش سوداي سيمرغ حضور خواهند داشت. از بين ۲۶۵ فيلمي که به دبيرخانه جشنواره سي‌وپنجم فجر رسيده است، صاحبان ۶۴ فيلم براي شرکت در«هنروتجربه»، ۸۲ فيلم براي شرکت در بخش مستند، ۳۷ فيلم اول و ۷۳ فيلم بلند سينمايي براي حضور در بخش «چشم‌انداز سينماي ايران» فرم پر کرده‌اند. از بين اين رقمِ حيرت‌انگيزِ ۲۶۵ فيلم ارائه شده، کدام فيلم‌ها آثاري تجربه‌گرا و نوآورانه هستند؟ کدام فيلم‌سازان ممکن است فيلم‌هاي متفاوتي از بدنه سينما ارائه داده باشند؟ از ميان آن‌هايي که فرم ثبت‌نام پرکرده‌اند، عليرضا داودنژاد،خسرو معصومي، مزدک ميرعابديني، عليرضا رسولي‌نژاد، کريم لک‌زاده، ابوالفضل صفاري، شهرام مکري، هادي محقق، حسين کندري، غلامرضا آزادي و ابوالفضل جليلي از فيلم‌سازاني هستند که قبلا در اکران هنروتجربه فيلم داشته‌اند. سه نفر از اين فيلم‌سازان حتي دو فيلم در اکران هنروتجربه داشته‌اند ولي از اين ميان تنها کريم لک‌زاده و هادي محقق و حسين کندري هستند که پيش از اين سابقه حضور در بخش هنروتجربه جشنواره فجر را با «قيچي»، «مميرو» و «اين‌جا کسي نمي‌ميرد» داشته‌اند. کنجکاوي برانگيزهاي جشنواره از ميان باسابقه‌ترها کيانوش عياري و فيلم جديد او «کاناپه» اميد اول جشنواره است. فيلمي که دوران فيلم‌برداري آن به درازا کشيد و بعد از حدود چهارماه فيلم‌برداري سرانجام هفته گذشته به پايان رسيد. براي بازي در «کاناپه» ابتدا صحبت از ترانه عليدوستي، شهاب حسيني و مهدي هاشمي بود، اما در ادامه فرگل فربخش، بابک حميديان و فرهاد آييش جايگزين بازيگرهاي نامبرده شدند. ابوالفضل پورعرب و جهانگير الماسي نيز از ديگر بازيگراني هستند که در «کاناپه» جلوي دوربين رفته‌اند. عياري در اين فيلم نيز با تيم هميشگي خود همکاري کرده است. برادرش داريوش عياري به عنوان فيلم‌بردار و شبنم عرفي‌نژاد دستيار او هستند و اميرحسين قدسي طراحي صحنه را برعهده داشته است. ابراهيم مختاري هم بعد از ۲۳ سال دوباره پشت دوربين يک فيلم سينمايي داستاني قرار گرفته‌است. آخرين ساخته سينمايي او «زينت» از جمله فيلم‌هايي بود که در جشنواره‌هاي بين‌المللي مورد توجه بسيار قرار گرفت. او در فيلم جديد خود «برگ جان؛ يک تعبير عاشقانه» که تهيه‌کنندگي‌اش را هم بر عهده دارد، با بازيگراني چون سعيدپورصميمي، مهدي احمدي و مريم مقدم همکاري کرده‌است. ديگر فيلمي که خيلي از دوست‌داران سينما منتظر آن هستند «هجوم» سومين فيلم شهرام مکري است. بعد از موفقيتي که مکري با «ماهي و گربه» در جشنواره سال ۹۲ و اکران سال بعد آن به دست آورد، حالا خيلي‌ها منتظرند ببينند او در فيلم سوم خود چه کار کرده است. به خصوص که يک بار ديگر صحبت از پلان-سکانس و روايت دايره‌اي است. مکري «هجوم» را در دوماه اول سال تمرين و بعد فيلم‌برداري کرد. بابک کريمي و بهزاد دوراني از بازيگران اصلي فيلم هستند و نقش اصلي را گروهي از بازيگران تئاتر برعهده دارند که در فيلم نقش اعضاي يک تيم ورزشي را بازي مي‌کنند. يک تيم ورزشي که در حين مسابقه درگير يک اتفاق جنايي مي‌شود. لوون هفتوان هم در اين فيلم نقشي برعهده دارد. فيلم در مدتي که از پايان فيلم‌برداري آن از ارديبهشت ماه مي‌گذرد هنوز در جشنواره‌اي شرکت نکرده و نمايش در بخش مسابقه جشنواره فيلم فجر را به عنوان اولين نمايش انتخاب کرده‌است. يکي ديگر از فيلم‌سازاني که سينمادوستان و منتقدان منتظر ديدن فيلم او بعد از موفقيت فيلم قبلي‌اش هستند، محمدحسين مهدويان است که از قضا دست روي موضوع حساسي گذاشته و در «ماجراي نيمروز» به سراغ وقايع سياسي تابستان سال ۱۳۶۰ رفته است. مهدويان که در جشنواره گذشته با «ايستاده در غبار» سيمرغ بهترين فيلم را به خود اختصاص داد و همراه با «ابد و يک روز» همه جوايز سينمايي سال را درو کرد، حالا بايد در فيلم تازه اثبات کند موفقيتش اتفاقي نبوده‌است. از خلاصه داستان فيلم چيزي درمورد موضوع محوري مشخص نيست و خبري هم از آن منتشر نشده، تنها از روي عکس‌ها مي‌توان حدس‌هايي در مورد «ماجراي نيمروز» زد. مهدويان از «ايستاده در غبار» هادي حجازي‌فر و مهدي زمين‌پرداز را هم‌چنان به عنوان بازيگر همراه دارد (اولي نقش سردار متوسليان را بازي کرده بود و دومي نقش شهيد باقري را) و در اين فيلم با بازيگران حرفه‌اي احمد مهران‌فر، مهرداد صديقيان، جواد عزتي و مهدي پاکدل همکاري کرده است. سال گذشته نمايش فيلم تجربي«روغن مار» عليرضا داودنژاد در گروه هنروتجربه بسياري را غافلگير کرد. فيلمي که اين کارگردان با استفاده از موبايل خود فيلم‌برداري کرده‌بود و آن‌را يک تجربه ويژه در کارنامه کاري‌اش توصيف مي‌کرد.داودنژاد امسال قرار است با فيلم«فراري» در جشنواره فيلم فجر حضور پيدا کند، فيلمي که به قاعده به لحاط فرم و روايت با «روغن مار» کاملا تفاوت دارد اما بايد ديد تجربه «روغن مار» آيا تاثيري بر روند فيلم‌سازي اين کارگرذان گذاشته‌است؟ محمد رسول‌اف پس از فيلم‌هايي چون «گاگومان»، «جزيره آهني»، «باد دبور»، «کشتزارهاي سپيد»، «به اميد ديدار» و «دستنوشته‌ها نمي‌سوزند» که در کارنامه خود دارد، فيلم بلند «لرد» را ساخته است که با توجه با ساخته‌هاي پيشين او مي‌تواند اثر متفاوتي باشد. فيلم درباره مردي است که از شهر خارج شده و در مزرعه‌اي مي‌خواهد زندگي کند اما براي راه بردن اين مزرعه با زنجيره‌اي از روابط فاصد محلي درگير است. زوج هنري کيوان علي محمدي و اميد بنکدار هم اين بار با فيلم «گيلدا» در جشنواره حاضرند. بايد ديد ابتکاران فرمال اين زوج فيلم‌ساز اين بار و در چهارمين فيلم مشترک‌شان راه به کجا مي‌برد. فيلم‌برداري «گيلدا» اوايل دي‌ماه به پايان رسيد. فيلم بازيگران زيادي دارد و طيف متنوعي از بازيگران سينماي ايران از مهناز افشار و حميدرضا پگاه تا رضا شفيعي جم و هادي حجازي‌فر در آن بازي کرده‌اند. عکس‌هايي که از فيلم جديد هاتف عليمرداني منتشر شده، توجه را به خود جلب مي‌کند.قصه فيلم در دهه شصت مي‎گذرد و فاطمه معنمدآريا در آن با چهره و تيپي متفاوت ايفاي نقش مي‎کند. ديگر بازيگران اين فيلم حميدرضا آذرنگ، شبنم مقدمي، سعيد آقاخاني، فريبا متخصص و محمدرضا غفاري هستند. هنروتجربه‌اي‌ها دوباره پشت دوربين از ميان کارگرداناني که در دوره دوساله شروع به کار گروه هنروتجربه در اين گروه فيلمي اکران کرده‌اند هم چندنفري با فيلم‌هاي جديد خود فرم ثبت‌نام جشنواره را پرکرده‌اند. کريم لک‌زاده که سال گذشته فيلم «قيچي» را در بخش هنروتجربه جشنواره فجر داشت، امسال «کله سرخ» را به جشنواره داده است. به جز او مزدک ميرعابديني با «رقص پا»، خسرو معصومي با «کار کثيف»، عليرضا رسولي‌نژاد با «صحنه‌هايي از زندگي يک کاراگاه»، هادي محقق با «هات‌پلات»، حسين کندري با «شنل»، ابوالفضل صفاري با «بي‌سايه»، فريال بهزاد و غلامرضا آزادي با «سندباد و سارا» و ابوالفضل جليلي با «مسير معکوس» از اين جمله‌اند. لک‌زاده «کله سرخ» را آبان ماه در ارتفاعات فيروزکوه جلوي دوربين برد. بهزاد دوراني که بعد از حضور در «باد ما را خواهد برد» سال‌ها جلوي دوربين حاضر نشده بود، امسال با بازي در اين فيلم و «هجوم» شهرام مکري و چند فيلم کوتاه بازگشتي به صحنه سينما داشته است و در «کله سرخ» با گريمي متفاوت بازي مي‌کند. لک‌زاده مثل فيلم قبلي‌اش با گروهي جوان اين فيلم را ساخته. پويان رنجبر به عنوان مدير فيلم‌برداري، پويان شعله‌ور در تدوين و علي باقري و سونيا سنجري در بازيگري همراه او بوده‌اند. کساني که همگي از سينماي فيلم کوتاه در اين چندساله برآمده‌اند. مزدک ميرعابديني يک بار ديگر با محمد احمدي به عنوان تهيه‌کننده کار کرده است و «رقص پا» اسم فيلم آن‌هاست که برخلاف اسمش ارتباطي به بوکس ندارد! رقص پا درباره يک بازيگر و معلم تئاتر است که نااميد از مهاجرت، به زادگاهش تهران برگشته اما براي پيدا کردن يک خانه با مشکل روبرو مي‌شود. «رقص پا» با پروانه ساخت سينمايي اولين فيلم ميرعابديني محسوب خواهد شد در حالي که او پيش از اين چندين فيلم بلند و نيمه بلند ساخته و «خواب پروانه» يکي از اين فيلم‌ها در هنروتجربه هم اکران شده بود. «رقص پا» فيلمي پربازيگر است که مزدک ميرعابديني، ندا صارمي منفرد، حميدرضا پگاه، افسر اسدي و نگار عابدي بازيگران اصلي آن هستند. عليرضا رسولي‌نژاد هم بعد از ساختن دو فيلم تجربي-داستاني «صحنه‌هاي خارجي» (۱۳۸۳) و تجربي-مستند «مينور/ماژور» (۱۳۸۹) که هردو در هنروتجربه اکران شده‌اند، در سومين فيلمش «صحنه‌هايي از زندگي يک کاراگاه» وارد فضايي داستاني‌تر شده است. اين فيلم داستان پاکتي است که به صورت مرموزي براي پسري جوان مي‌رسد و از او خواسته مي‌شود به عنوان کاراگاه يک معما را حل کند. بازيگر اصلي فيلم بهراد موسوي بازيگر حرفه‌اي نيست و حميدرضا صدر منتقد سابق و کارشناس فوتبال فعلي هم نقشي کوتاه در اين فيلم بازي کرده است. هادي محقق در سومين فيلم‌اش بعد از «او خوب سنگ مي‌زند/بردو» و «مميرو» باز هم در همان فضاي کلي کارهاي قبل قدم برداشته است. «هات پلات» در دهدشت استان کهکيلويه و بويراحمد و در روزستاي دژکوه فيلم‌برداري شده و داستان پيرمردي است که که درگير گرفتن رضايت براي پسرش کوهيار مي شود. علي شاهيده مدير فيلم‌برداري فيلم است و يک بار ديگر پدرام زرگر به عنوان طراح گريم و رضا محقق به عنوان تهيه‌کننده با هادي محقق همکاري کرده‌اند. ابوالفضل صفاري هم با «بي‌سايه» فرم شرکت در جشنواره فجر را پر کرده است. صفاري که سال اول فعاليت هنروتجربه «از تهران تا بهشت» را در اين گروه اکران کرد و حالا «انتهاي زمين» را در حال اکران دارد، «بي‌سايه» را براساس فيلم‌نامه‌اي که خودش و سجاد افشاريان نوشته‌اند، بهمن ماه سال گذشته در يزد جلوي دوربين برد و در طول يک سال گذشته مراحل فني پس از توليد آن را انجام داده است. روشنک گرامي، پژمان بازغي و نادر فلاح از بازيگران اين فيلم هستند. حسين کندري و عليرضا شجاع‌نوري به عنوان کارگردان و تهيه‌کننده فيلم «شنل» را در جشنواره سي‌وپنجم فجر دارند. فيلم‌نامه «شنل» را حميدرضا بابابيگي نوشته است و مضمون آن درباره تراژدي تنهايي انسان‌ها است. شنل روايت‌گر قصه يک زن پرستار است که با شرايط خاصي با فرزندش زندگي مي کند و بنابر اتفاقات و اشتباهاتي ماجراهايي براي اين زن رخ مي‌دهد. فيلم پربازيگر است و باران کوثري، رضا بهبودي، بهار کاتوزي، مهدي حسيني نيا، رضا احمدي، مسعود فروتن، فهيمه رحيم نيا و بابک انصاري در آن حضور دارند. رضا بهبودي و بهار کاتوزي در فيلم قبلي کندري هم بازي کرده بودند. ابوالفضل جليلي بعد از دوسال تلاش براي پيدا کردن منابع مالي «مسير معکوس» بالاخره امسال اين فيلم را که باز هم درباره نوجوانان و با شرکت نابازيگران نوجوان است جلوي دوربين برد اما به گفته خودش فيلم به جشنواره نمي‌رسد و بعيد است آن را به جشنواره ارائه کند. خسرو معصومي هم امسال با «کار کثيف» در فجر حاضر است که فيلم پربازيگري است و داستان آن درباره بيکاري و مهاجرت است. اما از رسيدن يا نرسيدن «فراري» عليرضا داودنژاد هنوز خبر متقني در دست نيست. رضا درميشيان که فيلم«لانتوري» او امسال به نمايش درآمد، با يک فيلم محصول مشترکي متقاضي شرکت در جشنواره فيلم فجر شده‌است.«يواشکى» عنوان چهارمين فيلم بلند سينمايى اين کارگردان است که آن را با بهره از بازيگراني نيوزلندي در اين کشور فيلم‌برداري کرده‎است. و موفقيت فيلم اولي‌ها تکرار مي‎شود؟ در ميان فيلم اولي‌ها هم نام‌هايي هست که فيلم‌هايشان کنجکاوي برانگيز هستند. يکي از آن‌ها «کوپال» است. «کوپال» اولين ساخته کاظم ملايي با بازي لوون هفتوان داستاني دارد که کمتر در سينماي ايران مشابه آن ديده مي‌شود. در حالي که عمده توليدات سينماي ايران فيلم‌هاي اجتماعي در فضاي شهري و آپارتماني است که مشکلات اقتصادي يا مشکلات بين زوج‌ها را دنبال مي‌کند، داستان کوپال در مورد يک شکارچي و تاکسيدرميست به نام دکتر احمد کوپال است که درست قبل از تحويل سال نو دچار يک چالش بسيار غريب در زندگي‌اش مي‌شود. فيلم عمدتا تک‌بازيگر و تک لوکيشن است. محمدرضا فرطوسي مستندسازي که فيلم‌هايي چون «ايران جنوب غربي» و «چشم‌ها» را ساخته است در اولين فيلم بلند داستاني‌اش فيلمي به زبان عربي با شرکت عباس غزالي از ايران و زهرا الربيعي هنرپيشه مطرح سينماي عراق ساخته است. «من يوسفم، مادر» داستان يوسف، جوان اهل بغداد است که به دليل ممانعت از شرکت در جنگ عليه ايران توسط ارتش بعث دستگير شده و بعد از مدتي ناپديد مي‌شود. در جشنواره سي‌وپنجم همچنين فيلم‌اولي‌هايي داريم که در تخصص هاي ديکري در سينما فهاليت مي‎کردند و حالا به کارگرداني روي آورده‌اند. «ويلايي‌ها» اولين فيلم بلند منيره قيدي است که پيش از اين منشي صحنه بوده است. فيلم با بازي طناز طباطبايي و پريناز ايزديار، قصه خانواده‌هاي فرمانده‌هان سپاه و ارتش در سال ۱۳۶۵ است. «ايتاليا ايتاليا» اولين فيلم کاوه صباغ‌زاده پسر مهدي صباغ‌زاده که در ژانر کمدي/فانتزي/موزيکال ساخته شده و پلان سکانس بلند «تمارض» ساخته عبد آبست که پيش از اين حضور او را در فيلم «ماهي و گربه» به عنوان بازيگر ديده‌ايم. «چشم‌ها» ساخته مهران مهدويان و «خانه» (ev) از اصغر يوسفي‌نژاد از فيلم‌هاي ديگري هستند که مي‌توان منتظر آن‌ها ماند. فيلم‌هايي هم هستند که به دليل شرکت در جشنواره‌هاي خارجي طبق مقررات جشنواره فيلم فجر امکان شرکت در بخش مسابقه را ندارند که از بين آن‌ها مي‌توان «والدراما» ازعباس اميني و «رفتن» از جمشيد محمودي را نام برد. «والدراما» سال گذشته در بخش پانوراما جشنواره برلين اولين نمايش خود را تجربه کرد و «رفتن» پاييز امسال از جشنواره بوسان جايزه گرفت.