«ماه گرفتگی»، جدی‌ترین اثر سینمایی در سال های اخیر

فارس/ محمدتقي فهيم با اشاره به اين مهم که سينماي ايران خنثي شده است گفت: مشکلاتي که در فيلم وجود دارد عمدتاً به فيلمنامه مربوط مي شود. فيلمنامه در اساس يک اشکال محوري دارد و آن هم ديده نشدن چهره شخصيت اصلي فيلم است. به گزارش خبرگزاري فارس، شامگاه يکشنبه 3 ارديبهشت، يکصد و نهمين جلسه از سري برنامه هاي «سينماروايت» که نخستين جلسۀ اين برنامه در سال جديد بود به اکران، نقد و بررسي فيلم سينمايي «ماه گرفتگي» با حضور سيد مسعود اطيابي (کارگردان)، هادي انباردار (تهيه کننده)، محمد تقي فهيم (منتقد) و رسول شادماني (مجري) اختصاص يافت. ژست بي‌طرفي نمي‌گيرم در ابتداي نشست اين فيلم رسول شادماني به نقد و موضع تُند مسعود فراستي در برنامه هفت در خصوص «ماه گرفتگي» که در حرکتي ابتکاري پيش از نمايش فيلم در «سينماروايت» براي حاضرين پخش شده بود اشاره کرد و پيرامون آن از کارگردان فيلم توضيح خواست که «مسعود اطيابي» پاسخ داد: معتقدم کساني که قصد بهره برداري از انقلاب را دارند به هنگام نقد اين فيلم دچار عصبيت مي شوند و شايد هم حق دارند! چون فيلم باب ميل آنها ساخته نشده است. وي افزود: موضع من نسبت به اتفاقات سال 88 همين فيلمي بود که ديديد و اين سخن به معناي بي طرفي نيست. ژست بي طرفي هم نمي گيرم. ضمن اينکه بي طرفم نيستم بلکه طرفدار حق، نظام، مردم و کشورم هستم و ازهيچ جناحي هم طرفداري نمي کنم. کشور را به تندروها نمي‌دهيم اطيابي با بيان اينکه من اصلا ترسو نيستم و اتفاقا در اين موضع خيلي شجاع هستم ادامه داد: فکر مي کنم آنان که بيمارند و کشور را فقط براي جناح خودشان مي خواهند بايد در نگاه شان تجديد نظر کنند. من اگر دگرباره فيلمي با اين موضوع بسازم باز هم همين نظر را خواهم داشت. عليرغم اينکه در اين فيلم، خيلي اذيتم کردند و اگر هر کسي به جاي من بود حتما ابراز پشيماني مي کرد. اما اگر فکرمي کنند ما عقب نشيني مي کنيم و کشور را به دست تندروها مي دهيم – از هر جناحي – اشتباه مي کنند. فيلم را در شرايط سخت شروع کرديم «هادي انباردار» تهيه کننده فيلم «ماه گرفتگي» نيز در اين برنامه با بيان اينکه ما از ابتدا در شرايط سخت توليد اين فيلم را شروع کرديم اظهار داشت: اين اولين نمايش عمومي فيلم بعد از نسخه ارائه شده به جشنواره فيلم فجر مي باشد که با نظر کارگردان، حدود 6 دقيقه از فيلم کم شده و اين نسخه براي اکران عمومي ارائه خواهد شد. اين تهيه کننده سينما يادآور شد: پيش توليد اين فيلم در سال 94 انجام گرفت و قرار بود درجشنواره همان سال نمايش داده شود اما آنقدر توليد آن دست خوش اتفاقاتي عجيب شد که حتي مدتي تعطيل شد ولي در نهايت ساخته شد و من سعي کردم تمام نقطه نظرهاي کارگردان در فيلم لحاظ شود اولويت آقايان فراستي و افخمي، اولويت فرم بر مضمون است «محمد تقي فهيم» منتقد سينما هم در مورد فيلم «ماه گرفتگي» گفت: درباره اين فيلم مي توان از دو منظر حرف زد يکي در بحث موضوع و مضمون و ديگري بحث ساختار و فرميک اثر است. بايد اين دو موضوع را به صورت جداگانه ديد و اگر به صورت جداگانه بحث شود شايد به نتيجه مورد نظر آقاي فراستي نرسيم چون مسائلي را که آقايان فراستي و افخمي و دوستانشان پيگيري مي کنند بحث «فرم» است و اولويت آنها اولويت فرم بر مضمون است. لذا بي جهت نيست که از نظر آنها هيچ زيباشناسي خلق نمي شود مگر اينکه از طريق فرم اتفاق بيفتد. سينماي ايران، سينماي خنثي و بي خاصيتي است / تنزل نقش دولت در حد کمپاني هاي فيلمسازي اين منتقد سينمايي اضافه کرد: من در عين حالي که قائل به فرم هستم اما معتقدم نمي شود فرم را از محتوا جدا کرد. اگر قرار باشد به فيلم «ماه گرفتگي» از منظر ساختمان اثر نگاه کنيم حتما جاي بحث دارد و ضعف هايي در فيلم وجود دارد اما ما در مورد سينمايي صحبت مي کنيم که معمولا سينماي خنثي و بي خاصيتي است و همه چيزش شده «فروش» نه «مخاطب». ما امروز در مورد سينمايي صحبت مي کنيم که بودجه هاي دولتي و نهادهاي وابسته به دولت، هزينه هاي آن را تامين مي کنند و گويا دولت به کمپاني هاي فيلمسازي تبديل شده است و به همين دليل است که ما شاهد توليد فيلم هايي هستيم بود که حرفي براي گفتن ندارند. واقعا در جشنواره فيلم فجر سال گذشته چه فيلم ماندگاري ساخته شد؟ مخاطب الان چه فيلمي از اين جشنواره را به ياد دارد؟! لذا معتقدم ساخت فيلم هايي مثل «ماه گرفتگي» در چنين شرايطي که سينماي ما بسر مي برد جاي اميدواري است اما معتقدم آقاي اطيابي مي بايست در خصوص ساختار فيلم کمي جسورانه تر عمل مي کرد. يعني آدم وارد آب نمي شود و اگر شد نبايد از خيس شدن بترسد. ماه گرفتگي جدي‌ترين اثر سينمايي در سال هاي اخير وي درعين حال تاکيد کرد: اما اين فيلم در جاي خودش، جدي ترين اثري است که در سال هاي اخير بعد از فيلم قلاده هاي طلا ساخته شده است. اين را بر اين اساس مي گويم که ما در سينماي فعلي کشور سالانه شاهد توليد قريب به 80 فيلم سينمايي هستيم که 90 درصد آنان در يک لوکيشن ثابت با چند بازيگر دختر و پسر ساخته مي شوند و به مسائلي مي پردازند که به هيچ عنوان اولويت و دغدغه کشور نيست. بنابراين اينجاست که ساخت فيلم هايي مثل «ماه گرفتگي» اهميت پيدا مي کند. من به فيلمنامه متعهد بودم اما معمولا کارگردان سهمي در ساخت دارد اطيابي در پاسخ به سوال مجري برنامه مبني بر اينکه شما به عنوان کارگردان تا چه اندازه در روند توليد به فيلمنامه وفادار بوديد؟ گفت: من به فيلمنامه متعهد بودم اما معمولا کارگردان سهمي در ساخت دارد و نگاه خودش را در فيلم لحاظ خواهد کرد. بنابراين سعي کردم به لحاظ صحنه پردازي مطابق با فيلمنامه عمل کنم اما پرداختي هم خودم داشتم و چند ديالوگ خاص فيلم هم متعلق به خود من است. ضمن اينکه آقاي هاشم زاده مشاور بازنويسي فيلمنامه بودند. عمده مشکل فيلم به «فيلمنامه» بر مي گردد / مخاطب با قهرمان همذات پنداري نمي کند در ادامه، فهيم با اشاره به بحث فيلمنامه در اين فيلم گفت: مشکلاتي که در فيلم وجود دارد عمدتا به فيلمنامه مربوط مي شود. فيلمنامه در اساس يک اشکال محوري دارد و آن هم ديده نشدن چهره شخصيت اصلي فيلم است. لذا چنين فيلم هايي در فرم باعث مي شوند که مخاطب نتواند در فضاي فيلم قرار بگيرد و نتواند با قهرمان همذات پنداري کند. براي همين هم هست زماني که کارگردان در سکانسي که کامبيز ديرباز دست هادي را که کشته شده مي بوسد و قرار است يک صحنه دراماتيک ايجاد شود و اشک تماشاگر را در بياورد هيچ احساسي در تماشاگر ايجاد نمي شود. چرا که مخاطب هادي را نديده و با او ارتباطي نداشته است و اين يکي از ضعف هاي فيلمنامه محسوب مي شود. ولي در مرحله اجرا معتقدم که کارگردان خوب کار کرده است به جز بخش پاياني که من اين بخش را دوست ندارم و آقاي اطيابي مي توانست آن را تغيير بدهد که نظر خود ايشان اين نيست. متاسفانه در موعود مقرر شاهد بازي هاي اکران بوديم! شادماني در اين بخش و با اشاره به حواشي اکران عمومي اين فيلم، خطاب به اطيابي پرسيد؛ شما قبلا اعلام کرده بوديد که اکران عمومي فيلم در ايام انتخابات رياست جمهوري خواهد بود اما اين اتفاق نيفتاد، ضمن اينکه برخي مديران و دست اندرکاران حوزه اکران مدعي هستند که از سوي شما اقدامي براي اکران عمومي صورت نگرفته است؟ اطيابي پاسخ داد: ما پروانه نمايش اين فيلم را قبل از عيد نوروز دريافت کرديم و تقاضاي من به صورت رسمي براي اکران در ايام نوروز بود و اصلا اکران دوم نوروز مد نظر من نبود. ولي مسئولين حوزه هنري، وزارت ارشاد و صاحبان فيلم معتقد بودند که اکران دوم و همزماني اکران با انتخابات رياست جمهوري بهتر است. درحالي که همۀ حرفه اي هاي سينما مي دانند که اکران دوم نوروز، بدترين اکران سال است. با اينحال ما باز اين ايام را پذيرفتيم اما متاسفانه در موعود مقرر شاهد بازي هاي اکران بوديم! گفتند حالا صبر کنيد انتخابات تمام شود و ... و با بهانه هاي مختلف ما را به اين و آن پاس کاري کردند! مخالفت رئيس سازمان سينمايي با اکران فيلم در زمان انتخابات اين کارگردان ادامه داد: صريح ترين پاسخ را آقاي حيدريان رئيس سازمان سينمايي به من دادند و طبق جلسه اي که با ايشان داشتم از فيلم دفاع کردند و به من گفتند اي کاش ايام نوروز، فيلم را اکران مي کرديد. ايشان با اکران در ايام انتخابات مخالف بودند و من با شناختي که از تجربه و آگاهي ايشان نسبت به سينما دارم مي دانم که نظر ايشان در مورد اکران مغرضانه نيست. لذا توصيه آقاي حيدريان را پذيرفتم و قرار شد که يکي دو روز ديگر به من جواب بدهند که تا الان پاسخي داده نشده است! خيلي ها فکر مي کنند بودجه اين فيلم چند ميلياردي است ! در پايان هادي انباردار به نقش اطيابي در شکل گيري فيلم و نيز بودجه اختصاص يافته به اين فيلم اشاره کرد و گفت: اساس اصلي فيلمنامه اين فيلم آپارتماني بود اما با تدابيري که آقاي اطيابي براي فيلمنامه در نظر گرفت فضاهاي ديگري به فيلمنامه افزوده شد. ضمن اينکه بودجه اين فيلم، يک بودجه معمولي بود. خيلي ها فکر مي کنند ما براي توليد اين فيلم بودجه چند ميلياردي در اختيار داشتيم! اين درحالي است که ما پيش توليد يک ساله داشتيم که بسياري از بودجه فيلم در آن زمان هزينه شد و ما در اصل دچار محدوديت بودجه نيز بوديم. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد