سهم سوژه‌های ورزشی در سینما و تلویزیون؛ همیشه در آفساید

وطن امروز/ برد دقيقه نودي ايران در جام‌جهاني نشان داد «فوتبال» بيش از هر اتفاق ديگري مي‌تواند به سرعت تمام شکاف‌هاي فرهنگي و اجتماعي را اسير فراموشي و يک کشور را زير چتر هيجان خود شادمان کند. ورزش‌هاي رقابتي بويژه فوتبال هميشه براي کشورها و آدم‌هايش هويت‌ساز بوده‌اند و تب آنها اگرچه بالا و پايين مي‌شود اما هيچگاه خاموش نمي‌شود. اين روزها حرارت فوتبال به اوج خود رسيده و کمتر پيش مي‌آيد صحبتي جز توپ و گل و دروازه ميان آدم‌ها رد و بدل شود. لذت ديدن دست جمعي فوتبال تلويزيون‌ها را در نورديده و به ميادين سطح شهر و کافه‌ها رسيده است. فوتبال حتي شيپورها، پوست تخمه‌ها و فريادها را هم به محيط‌هايي فرهنگي چون سينما آورده و اين در حالي است که سهم ورزش و سوژه‌هاي ورزشي روي پرده سينما چندان به چشم نمي‌آيد، اين صورتي که سينماي جهان از ورزش براي تامين سوژه‌هاي فيلم خود استفاده فراواني برده است، در واقع دست‌هاي سينماي ايران در توليد آثاري در اين حوزه، همچون بسياري از سوژه‌هاي مهم و جذاب ديگري که مي‌شود به آن پرداخت، مثل هميشه خالي است. من و پله و سيلوستر استالونه ورزش براي هر ملتي هويت مي‌سازد و همين ويژگي باعث شده سينماي ورزشي هر کشور براي خود شاخصه‌هاي متمايزي پيدا کند. هاليوود با «بوکس» توانست آثار درخشاني را در صدر فهرست بهترين فيلم‌هاي جهان قرار دهد. «راکي» با بازي سيلوستر استالونه يکي از محبوب‌ترين کاراکترهاي اکشن سينماي جهان است که همچنان از سال‌هاي دور سينما خاطره‌ساز باقي مانده است به گونه‌اي که اين محبوبيت بعد از دهه‌ها همچنان در ميان مردم ادامه دارد. راکي تا 5 قسمت ساخته و پلي شد تا سيلوستر استالونه گمنام، يک‌شبه به چهره درجه يک هاليوود و نمادي از يک بازيگر آمريکايي تمام‌عيار بدل شود. «گاو خشمگين» اسکورسيزي ديگر حماسه ورزشي بود که در دنياي بوکس روايت شد. فيلم‌هاي رزمي جنوب شرق آسيا در کنار بسکتبال آمريکايي، فوتبال انگليسي و کريکت هندي از جمله آثاري بوده‌اند که قصه‌هاي‌شان بر محور ورزش پيش رفته است. در اين ميان فوتبال عقب‌تر از رشته‌هاي رزمي به سينما پيوست. «فرار به سوي پيروزي» به عنوان نخستين فيلم برجسته فوتبالي، هنوز هم يکي از مطرح‌ترين فيلم‌هاي توليد شده در اين عرصه است که ستاره‌هايي چون پله، آرديلس و بابي مور را از فوتبال و سيلوستر استالونه، مايکل کين، ماکس فن سيدو و... را از سينما به عنوان بازيگران خود، کنار يکديگر گنجاند. «در جست‌وجوي اريک» فيلمي درام-کمدي است که سال 2009 با بازي «اريک کانتونا» توليد شد. «کن لوچ» کارگردان برجسته و ضدسرمايه‌داري انگليسي در اين فيلم از شخص کانتونا براي روايت داستان زندگي‌اش بهره گرفت. اين فيلم داستان زندگي «اريک بي‌شاپ» يک پستچي تنها و به بن‌بست رسيده است که در طبقه محروم جامعه زندگي مي‌کند و دچار افسردگي و نااميدي زيادي براي ادامه زندگي شده است. کن لوچ همچنين فيلم «چشم‌انداز طلايي» را در سال 1968 ساخت و فيلم او روايتي از برخي طرفداران تيم اورتون است که براي ديدن بازي تيم محبوب‌شان آنقدر پيش مي‌روند که حتي حاضرند مراسم تولد، عروسي و خاکسپاري نزديکانشان را هم از دست بدهند. «پله، تولد يک اسطوره» ديگر اثر سينمايي است که سال 2016 به کارگرداني جف و مايکل زيمباليست توليد شده است؛ فيلمي درام از کودکي تا اسطوره شدن پله. در اين ميان آثاري حاشيه‌اي مثل «مثل بکام شوت کن» نيز در سينماي فوتبالي توليد شده‌اند؛ اثري درام از سينماي انگلستان با کارگرداني هندي که برخلاف نامش ديويد بکام نقش چنداني در آن ندارد. اين فيلم درباره يک خانواده هندي و دخترشان است که دوست داشت فوتباليست شود و الگويش هم ديويد بکام بود اما با مخالفت خانواده سنتي خودش مواجه مي‌شود. اين فيلم سال 2004 موفق شد نامزد دريافت جايزه گلدن گلوب بهترين فيلم موزيکال يا کمدي شود. فوتباليست‌ها در سينما، فوتبال نه! فوتبال ايران اگرچه ورزشکاران زيادي را به دنياي سينما حواله داده است اما خود سهم چنداني در اين ميان ندارد. حضور پژمان جمشيدي، علي انصاريان و... در سينما و تلويزيون هم بهانه‌اي نشد تا سوژه‌هاي فوتبالي چندان مورد توجه نويسندگان آثار نمايشي قرار بگيرد. «فوتباليست‌ها» معروف‌ترين فيلم فوتبالي تاريخ سينماي ايران است که علي پروين و حميد استيلي در کاراکتر خود به ايفاي نقش پرداختند. فيلم «علي‌اکبر ثقفي» اگر چه سال 1379 توليد شد اما هنوز لقب فوتبالي‌ترين فيلم سينماي ايران را با خود به همراه دارد. «مثلث آبي» ساخته هادي صابر و «زاپاس» ساخته برزو نيک‌نژاد هم از جمله آثاري بودند که فوتبال در روند قصه آنها نقشي اساسي داشت البته در اين ميان برخي فيلمسازان نيز مثل هميشه با دستاويز قرار دادن يک موضوع فرعي از آن به عنوان ابزاري براي ورود به حوزه سياست استفاده کردند؛ فيلمسازاني چون جعفرپناهي و سهيل بيرقي با آثاري همچون «آفسايد» و «عرق سرد» در واقع فوتبال را بهانه‌اي براي متلک‌پراکني‌هاي سياسي و سياهنمايي از وضعيت کشور کردند. در قياس با سينما، اين تلويزيون است که دست برتر را در پرداخت به سوژه‌هاي فوتبالي دارد. سريال‌هايي چون «آخرين بازي»، «لژيونر»، «پژمان»، «به سوي افتخار» و... از جمله مجموعه‌هاي تلويزيوني توليد شده در ارتباط با فوتبال هستند که بسياري از فوتباليست‌ها نظير پژمان جمشيدي، علي انصاريان، بهروز رهبري‌فرد، احمدرضا عابدزاده، وحيد شمسايي، حسين ياريار، کريم باقري، آرش برهاني، جواد زرينچه و... را جلوي دوربين‌هاي تلويزيون کشانده است. نگاهي از دل آواره‌هاي ژانر نکبت به دنياي پر اميد ورزش در حالي که بسياري از سينماگران ايراني، بهانه ورود بيش از اندازه خود را به حوزه سوژه‌هاي اجتماعي و سياه، فراهم نبودن شرايط ورود به ساير ژانرها و موضوعات مي‌دانند، سينماي اروپا و هاليوود سال‌هاست ورزش و موضوعات مرتبط با آن همچون اسطوره‌هاي ورزشي، ورزش‌هاي ملي و حتي تاثير ورزش در سياست و اقتصاد را تبديل به سوژه بخش مهمي از فيلم‌هاي پرطرفدار و ديدني خود کرده‌اند. قهرمان‌هاي بين‌المللي ايراني در کشتي، وزنه‌برداري، واليبال، رشته‌هاي رزمي و فوتبال در حالي تبديل به اسطوره‌هاي ناديده گرفته شده در سينماي ايران شده‌اند که سال‌هاست نقش اول‌هاي پرده نقره‌اي سينما در قرق ضدقهرمان‌هايي افسرده، جامعه‌گريز و تباه درآمده است. سينمايي که به ورزش پهلواني و قهرماني خود پشت کرده است و تنها در ايام جام‌جهاني براي کسب سود بيشتر در‌ها را به روي علاقه‌مندان ورزش باز مي‌کند. وجود بي‌معناي جشنواره‌اي چون جشنواره «فيلم ورزشي» نيز از ديگر اتفاقات عجيبي است که جاي بحث دارد. در حالي که کمتر فيلمي با اين موضوع در سينماي ايران توليد مي‌شود، چند سالي است که هزينه‌ها به جاي ورود به چرخه توليد آثاري مرتبط با ورزش صرف برگزاري جشنواره‌اي کم‌اثر و بدون مخاطب مي‌شود. جشنواره‌اي که بخش عمده‌ اصلي‌ترين جوايز آن نصيب فيلم‌هاي غيرايراني مي‌شود! به نظر مي‌رسد تب جام‌جهاني و المپيک و اقبالي که مردم به ورزش‌هاي فراملي نشان مي‌دهند، دليل مناسبي باشد تا بالاخره و پس از سال‌ها بي‌توجهي به سوژه‌هاي ورزشي، سينماگران ايراني از دل آواره‌هاي ژانر نکبت، نگاهي هم به دنياي پراميد ورزش بيندازند. همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در ايتا https://eitaa.com/joinchat/88211456C878f9966e5 آخرين خبر در آي گپ https://igap.net/akharinkhabar آخرين خبر در ويسپي http://wispi.me/channel/akharinkhabar آخرين خبر در بله https://bale.ai/invite/#/join/MTIwZmMyZT آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar