یادداشت یک روان شناس درباره چالش پر حاشیه برنامه «حالا خورشید»

خراسان/ صبح روز ابتدايي هفته است و تلويزيون را روشن کردم. «پرويز نشاط»، مجري برنامه «حالا خورشيد» با لحني سرشار از شور و هيجان گفت: «مردم ازتون مي خوام واسه بخش سلفي شو موقع پاچه خواري * از رئيس تون، يعني وقتي که ازش مرخصي، مساعده و ... مي خواين، برامون سلفي بگيرين و بفرستين.» اين چالش برنامه حالا خورشيد، بهانه اي شد تا درباره ريا و پاچه خواري بنويسيم و شما هم از خودتان بپرسيد چقدر رفتارهاي منفعل، پرخاشگرانه يا ترکيبي از اين دو را داريد؟ چقدر مهارت جرئت ورزي را مي شناسيد و در ارتباط هاي تان از آن استفاده مي کنيد؟ با اين حال، ابتدا چند نکته درباره اين چالش مطرح مي کنم. ضرورت اصلاح به جاي خنديدن به پاچه خواري در واکنش اول به ديدن اين برنامه، حتي تصورش هم دردناک و حيرت آور است، درخواست از مردم براي به نمايش گذاشتن پاچه خواري! در اين بين و متأسفانه تلاش «رضا رشيدپور» براي تصحيح حرف «پرويز نشاط» هم نتيجه نداد و هرچقدر گفت که «پرويز جان، ترويج پاچه خواري نکن، به جاش بگو موقع عرض ارادت و احترام به مديرشون عکس بگيرن»، نشاط اما با اصرار و تاکيد بيشتري گفت: «آخه با مزه اس!» حالا سوال اين است که واقعا کجاي پاچه خواري کردن با مزه است؟ کجاي اين فرهنگ پر تزوير و ريا خنده دار است؟ اگر هم اين طور باشد، بايد آن را جار بزنيم يا اصلاحش کنيم؟ تصور کنيد کارمند بايد برود پيش مديرش بگويد «بيا موقعي که دارم مراتب ارادتم رو بهت نشون مي دم، با هم سلفي بگيريم که بفرستم واسه برنامه حالا خورشيد». آيا اين خنده دار است؟! به طور طبيعي اعضاي اتاق فکر يک برنامه تلويزيوني بايد ايده هايي را تأييد کنند که خلاقانه، جذاب و مهم تر از همه، متناسب با هنجارهاي يک جامعه باشند. اما آيا طرح چنين ايده اي در يک برنامه تلويزيوني درست است؟ فايده ايده سلفي پاچه خواري چيست؟ اگر خلاقيت را در يک تعريف بسيار ساده به عنوان يک ايده جديد سودمند تعريف کنيم، بايد از خودمان بپرسيم آيا هرچيز جديدي، مفيد هم هست؟ فايده ايده سلفي پاچه خواري چيست؟ برنامه حالا خورشيد، خيلي وقت ها خوب و درست عمل کرده و خيلي وقت ها هم براي جلب مخاطب، اشتباهات بزرگي داشته است. انتخاب موضوع سلفي با موضوع «پاچه خواري» هم يکي از آن خطاهاست. برنامه حالا خورشيد که تا به حال سراغ نقد رفتار مسئولان رفته اما گاهي فراموش مي کند که مردم هم اشتباه مي کنند و رفتار آن ها را هم بايد نقد کرد. انگار دچار يک خودشيفتگي اجتماعي هستيم و خودمان، داشته ها و فرهنگ مان را برتر از همه مي دانيم و بس! همين خودشيفتگي و خودبرتربيني، مي تواند آفت يک جامعه باشد تا براي پيشرفت کردن و تغيير، قدمي برندارد. چون باور دارد «بهترين» است. اين که يک برنامه تلويزيوني که هزاران نفر مخاطب دارد، بدون هيچ ملاحظه اي مردم را تشويق مي کند تا مثل اسکناس، جلوي رئيس شان تا بخورند و از اين اتفاق، عکس هم بگيرند و براي برنامه بفرستند، تأسف بار است. رفتار «منفعل- پرخاشگرانه» پاچه خواران افسوس به دليل اين که قبح رفتارهاي غلط توسط رسانه ريخته مي شود همه ما يا خودمان مرتکب اين اشتباه شده ايم يا از نزديک ديده ايم که کارمندي، بد و بيراه نثار مديرش کرده اما هنگام مواجه شدن با او چاپلوسي مي کند. اين رفتار ناسالم که در اصطلاح روان شناختي، به عنوان رفتار «منفعل - پرخاشگرانه» مطرح مي شود، يکي از عادت هاي بعضي از ما ايراني هاست که تا وقتي آن را نشناسيم و نپذيريم، براي تغييرش هم کاري انجام نمي دهيم. «غيبت کردن» هم يک نوع رفتار منفعل-پرخاشگرانه است. اگر حساب غيبت هايتان از دست تان دررفته، بايد بگويم احتمالاً به رفتار منفعل-پرخاشگرانه، خو گرفته ايد. آسيب هاي ابتلا به اختلال «منفعل- پرخاشگرانه» آدم هاي منفعل، اجازه مي دهند ديگران حق شان را بخورند و بيشتر سکوت مي کنند و واکنشي هم نشان نمي دهند. پرخاشگرها اما از اين که حق ديگران را بخورند، هيچ ابايي ندارند. حد وسط اين دو، مي شود «جرئت مندي»؛ که فرد نه اجازه مي دهد حقش را بخورند و نه حق کسي را مي خورد. يکي از معايب پاچه خواري اين است که شما به ظاهر، ارتباط تان را حفظ مي کنيد اما درون تان خشمي هست که دوست داريد آن را هرچه زودتر تخليه کنيد. با چاپلوسي، عزت نفس (حس ارزشمندي) شما خدشه دار مي شود و به مرور زمان، يک عادت بيمارگونه در شما شکل مي گيرد که با آدم ها (مخصوصاً بالادستي هايتان)، نمايشي برخورد کنيد و ديگر رابطه اصيل و سالمي هم نخواهيد داشت. جرئت مندي به جاي پاچه خواري با توجه به توضيحات مطرح شده، رفتار سالمي که لازم است ياد بگيريد، رفتار جرئت مندانه است. يعني در عين حال که حرمت خودتان و طرف مقابل را حفظ مي کنيد، درخواست منطقي تان را هم، مستقيم و شفاف مطرح کنيد. با تمرين جرئت ورزي مي توانيم از تزوير و دورويي هايمان کم کنيم و ديگر مجبور نيستيم پشت سر شخص، ناسزا بگوييم و جلوي چشمانش قربان صدقه اش برويم! بار ديگر تاکيد مي کنم که از برنامه هاي پربيننده اي مثل حالا خورشيد انتظار مي رود آن دسته از رفتارهايي را ترويج بدهند که کمک کند مردم، شهروندان بهتري باشند. اگر قرار باشد مخاطب از رسانه ملي، حرف هايي را بشنود که در صفحات اجتماعي مبتذل هم مي تواند بخواند، ديگر چرا بايد وقت و برق و ... را صرف يک برنامه تلويزيوني کند؟ نويسنده : نگار فيض آبادي| کارشناس ارشد روان شناسي باليني ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد