تهیهکننده برنامه«چرخ»: میخواهیم ترس مردم از علم را بریزیم!
صبح نو/ «چرخ» يکي از برنامههاي علممحور موفق تلويزيون در سالهاي اخير است. فصل پنجم اين برنامه به تهيهکنندگي خانم الهه بهبودي شنبهشبها از شبکه چهار سيما به صورت زنده به روي آنتن ميرود. سري جديد مجله علمي «چرخ»، به مهمترين رويدادهاي قلمرو دانش و فناوري با نگاهي تخصصي اما به زباني ساده و قابل استفاده عموم مردم ميپردازد و در حضور نخبگان و استادان ممتاز عرصه دانشگاهها، پژوهشگاهها و مراکز تحقيقاتي، مسائل روزمره زندگي مردم را از زاويه علم واکاوي ميکند. اين برنامه از بخشهاي ثابت «صندلي علمسنج»، «اتاق دانشمند» و «علم به زبان ساده» براي تلطيف ذائقه مخاطبان و نگاه جذابتر به دانش و دانشمندان بهره ميبرد. مجريان اين سري برنامه آقايان محمدرضا مقدسيان و حسين فروتن هستند. چرخ، شنبهها از ساعت 21 به مدت 75 دقيقه، زنده و مستقيم از شبکه چهار سيما پخش ميشود. باتوجه به موفقيت فصل جاري اين برنامه با خانم الهه بهبودي تهيهکننده «چرخ» گفتوگويي انجام دادهايم که در ادامه ميخوانيد. چه شد که توليد فصل پنجم چرخ به شما سپرده شد؟ برنامه چرخ در سري سه و چهار توسط خانم فيروزي توليد شد و بيشتر در موضوع مرزهاي دانش و علم محض بود. برنامه فضايي تخصصي داشت و ميزبان اساتيد بوديم. شبکه چهار از شبکه فرهيختگان به شبکه دانايي تغيير شعار داد. به همين خاطر مديرشبکه تأکيد زيادي بر عموميسازي علم داشتند. درواقع مسائل مردم را به شکلي که برايشان جذاب باشد مطرح ميکنيم. مديران شبکه معتقدند که کار علمي تخصصي انجام ميشود. رياضيدان، فيزيکدان و... کارشان را انجام ميدهند؛ رسانه وظيفهاش اتصال حلقه مفقوده دانشمندان و مردم به همديگر است. کارعلمي وظيفه ما نيست. سعي ميکنيم علم را به زبان همهفهمتري به مردم ارائه کنيم. همين رويه در انتخاب مهمانها، آيتمها و... تأثير مستقيم گذاشته است. کارهاي قبلي من عمدتاً در حوزههاي اجتماعي و خانواده بوده و احتمالاً دليل انتخاب بنده براي اين برنامه همين بوده است. چگونه به ترکيب مجريان رسيديد؟ به قول برخي از دوستان ما هم نمايندهاي از عامه مردم و هم نمايندهاي از خواص داريم! آقاي مقدسيان منتقد سينما هستند اما درکنارش مهندسي خواندهاند. ايشان از علم دور نيستند اما چهره عمومي دارند که ميتوانند نماينده مخاطب عام باشند. درکنارشان آقاي فروتن را که از سري اول اين برنامه حضور داشتهاند داريم. ايشان فوقليسانس فلسفه علم دارند و جالب اين که موضوع پاياننامهشان هم عموميسازي علم بوده است. مجريان اصلي ما اين دو نفر هستند. درکنار مجريان اصلي دربخشهاي جانبي کارشناسان و مجريان ديگري را داريم که از دوستان خبر و فنآوري هستند. بيشتر دوستان اتاق فکر ما از برنامه دانستنيها هستند. دکور و ميزانسن جذابي داريد؛ از طراحي آن ميگوييد؟ معمولاً براي اتاق فکر برنامههاي سيما بودجهاي وجود دارد که براساس تعداد جلسات يک برنامه برنامهريزي ميشود. حدود 13اتاق فکر را قبل از شروع برنامه برگزار کرده بوديم. مرسوم نيست که قبل از شروع يک برنامه اين تعداد جلسه اتاق فکر برگزار شود. براي تيتراژ، دکور و حتي آنونس حرف زده شده و اتاق فکر برگزار شده است. دکوراتور را دعوت کردهايم و زمان زيادي بحث کردهايم. پس از دو هفته بحث با دکوراتور که خودشان دکتري معماري دارند به اين خروجي رسيدهايم. ايده دکورمان براساس رويکرد برنامه، يعني علم و زندگي بوده است. تنوع بصري خوبي در استوديو داريد! نميخواهيم علم را در يک فضاي محض ببينيم. بايد علم را در فضاي عمومي و آنجايي که مردم با آن ارتباط دارند ارائه کنيم. در تيتراژ هم به اين موضوع توجه ويژهاي داشتهايم. علم در تمام زندگي ما جاري است و هدفش راحتتر کردن زندگي در حوزههاي مختلف است. اگر به ديوار بک استوديو توجه کنيد يک طرف فرمول است و نهايتاً به ابزارها ختم ميشود. هدفمان قرار دادن علم و زندگي درکنار هم است. لحن مجريان خشک نيست؛ اين شکل اجرا هدفمند است؟ حتي شده در پلاتوهاي ما اصطلاحي بهکار برده شده که خيلي عاميانه بوده است. در يک مورد يکي از کارشناسان به آن اعتراض کرد اما مديرشبکه نظرشان اين بود که اتفاقاً همين لحن مورد نظر ماست. ميخواهيم ترس مردم از علم بريزد. با زباني حرف ميزنيم که مخاطبان بگويند اين برنامه براي من هم است و از آن فرار نکنند. ظاهراً از شهرهاي مختلف مهمان دعوت ميکنيد؛ درست است؟ اين بخش ثابت نيست. ما تنها يک روز در هفته به روي آنتن ميرويم. گروههاي قبلي شانس برنامه روتين را داشتند که چند قسمت در هفته بود. دست ما کمي بسته است چون موضوعات زيادي است که بايد دربارهشان حرف زد. پس طبيعتاً براي انتخاب سوژهها کار سختي داريد؛ چطور اولويتبندي ميکنيد؟ چند بخش دربرنامه داريم که همين تنوع به ما کمک ميکند. اينطور نيست که 75دقيقه زمان برنامه تماماً گفتوگو باشد. بخش خبر داريم که به واسطه آن چند خبر مهم ايران و جهان در حوزه علم را بررسي ميکنيم. سوژههاي مهمتر را در بخش مهمان پيگيري ميکنيم. بخش علم به زبان ساده را داريم که موضوعاتي را که به زمان کمي نياز دارند در آن مرور ميکنيم. سعي کردهايم از قالبهاي مختلف استفاده کنيم اما قاعدتاً نميشود به تمام سوژهها پرداخت. تفاوت چرخ با ديگر برنامههاي حوزه فنآوري و علم در چيست؟ نکته مهمي که خودم را درگير کرده است اين است که به علم به عنوان يک برنامه تخصصي نگاه نميکنيم. بحث عموميسازي براي ما مهم است به همين خاطر چند وظيفه داريم. اول اين که دادههاي علمي را با زبان ساده به مردم ارائه دهيم. دوم اين که آنها را با فضا و سازوکارهاي علمي آشنا کنيم؛ بخش اتاق دانشمند ما درهمين زمينه است. دراين بخش به سراغ پاياننامه اساتيد نميرويم، بلکه به اتاق يا همان حريم شخصي فرد ميرويم. همين براي مردم جذاب است که مثلاً يک خانم در سطح بالاي علمي در فلان حوزه مشغول است. وظيفه بعدي ما سياستگذاري علمي است. چيزي که شايد در برنامههاي علمي مفقود باشد و بيشتر در برنامههاي اجتماعي جاي گيرد. مثلاً در حوزه کنکور، المپيادها و... مردم بايد مشارکت پيدا کنند. آنها بايد بدانند استعدادهاي درخشان که از بودجه بيتالمال هزينه ميشود چه کارکردي دارد. آيا کارکردي دارد؟ ميخواهيم مردم دراين بحثها مشارکت داشته باشند.