چه کسی «باب اسفنجی» را آدم کرد؟
ايسنا/ امروز شهر زير دريايي «بيکيني باتم» سوت و کور است و خبري از سر و صداي باباسفنجي، پاتريک، آقاي خرچنگ و بقيه نيست. استيون هيلنبرگ براي هميشه آنها را تنها گذاشت و چراغ اين شهر شاد دريايي پس از سالها خاموش شد. استيون هيلنبرگ خالق انيميشن «باب اسفنجي» در سن ۵۷ سالگي از دنيا رفت. او سال گذشته به بيماري «لوگهريگ» يا اسکلروز جانبي آميوتروفيک (ASL) که يک بيماري تخريبکننده سلولهاي عصبي است، مبتلا شد و به مرور زمان با از دست رفتن تدريجي عملکرد عضلاتش درگذشت. اما استيون هيلنبرگ که بود و ايده بابسفنجي را از کجا آورد؟ هيلنبرگ دانشآموخته دانشگاه ايالتي کاليفرنيا بود و در سال ۱۹۹۱ نيز از انستيتوي هنرهاي کاليفرنيا موفق به دريافت فوق ليسانس خود در رشته «انيميشنهاي تجربي» شد. او در عين حال مدرس زيستشناسي دريايي هم بود. در واقع علاقه توامان او به زيستشناسي دريايي و انيميشن جرقهاي در ذهن او ايجاد کرد. هيلنبرگ در سال ۱۹۸۹ کتاب طنزي به نام «منطقه جزر» نوشت. اين کتاب در مورد موجودات دريايي بود که در يک صخره کنار دريا زندگي ميکردند و نقش اصلي داستان هم يک اسفنج بود. هيلنبرگ در ابتدا اسفنج را شبيه به اسفنجهاي طبيعي کشيد اما بعد تصميم گرفت براي خندهدار به نظر رسيدن ظاهري، شکلش را به يک مربع تغيير دهد. او اين کار هنري خود را به «مارتين اولسون» که در آن زمان همکارش بود، نشان داد و اولسون به هيلنبرگ پيشنهاد داد که همين داستان را به عنوان يک سريال براي موجودات زير دريا بنويسد. هيلنبرگ بعد از آمادهسازي اوليه شخصيتها، آنها را داخل يک آکواريوم قرار داد و به همراه متن و موسيقي آن را تحويل يک شرکت پخشکننده داد. در ابتدا قرار بود اسم شخصيت اصلي «پسر اسفنجي» باشد اما بعد از صداگذاري، متوجه شدند که اين اسم قبلا توسط مجموعهاي ديگر مورد استفاده قرار گرفته و به همين دليل هيلنبرگ اسم شخصيت اصلي را به «اسپنجباب (باب اسفنجي)» تغيير داد. هيلنبرگ تاکيد داشت که کلمه اسفنج حتما داخل اسم باشد تا بيننده متوجه شود که اين شخصيت يک اسفنج است و آن را با پنير اشتباه نگيرد و سپس نام خانوادگي «شلوارمکعبي» را براي آن در نظر گرفت. سرانجام «باباسفنجي شلوارمکعبي» در ۱۹ نوامبر ۲۰۰۴ در آمريکا نمايش داده شد و به شدت مورد استقبال بينندگان و منتقدان قرار گرفت. اين انيميشن در مجموع برنده ۴۶ جايزه از جشنوارههاي گوناگون انيميشن در سراسر دنيا شده است و يکي از موفقترين کارتونهاي تاريخ شرکت «نيکلوديون» محسوب ميشود. شخصيت اصلي کارتون، خود باب اسفنجي است که در يک رستوران کار ميکند و به کار ساده و يکنواخت خود بسيار علاقهمند است و به گل لاله حساسيت دارد. شخصيت باب اسفنجي با رفتارهاي به دور از هرگونه آلايش کودکان مطابقت دارد. او در محيط کار و زندگي خود با يک «اختاپوس» که داراي شخصيتي خودخواه است و يک ستاره دريايي به نام «پاتريک» که عاري از هرگونه هوش و استعداد است و همچنين حلزوني به نام «گري» تماس نزديک دارد. تفريحات مورد علاقه باباسفنجي شکار عروس دريايي و حباببازي است و در يک آناناس زندگي ميکند. يکي ديگر از شخصيتهاي مورد توجه اين انيميشن «پاتريک» است. پاتريک نزديکترين دوست باب اسفنجي است. او موجودي کمخرد به تصوير کشيده شده اما گاهي جملاتي فراي انتظار در ديالوگهايش بيان ميکند. پاتريک شغل خاصي ندارد و زير يک سنگ زندگي ميکند. يکي از ديالوگهاي مشهور پاتريک اين است: «من سالهاست که بيدار ميشم، ميخورم، ميخوابم و الان ديگه حس ميکنم به استراحت نياز دارم.» اما پاي باباسفنجي چگونه به ايران باز شد؟ «باباسفنجي» سالهاست که يکي از انيميشنهاي محبوب و مورد علاقه کودکان ايراني است و حالا خيلي وقت است که بچهها از طريق شبکه پويا اين کارتون را دنبال ميکنند. مديريت دوبلاژ «باباسفنجي» در ايران بر عهده محمدرضا صولتي است. او به تنهايي اين انيميشن را دوبله کرده است و خودش به جاي تمام شخصيتها صحبت ميکند. صولتي درباره دوبله اين کار گفته است: «باباسفنجي اصولا زياد مودب نيست و نسبت به فرهنگ ما کمي شر و بازيگوش است و شوخيهايي ميکند که شايد زياد خوشايند ما ايرانيها نباشد. مثلا در نسخه اصلي او به بزرگترها احترام نميگذارد و هر حرفي را نزد آنها ميزند. پس مجبور شدم برخي جملهها و کلمات او را يا تغيير دهم يا حذف کنم. براي دوبله اين مجموعه کارتوني ادبيات ويژهاي را طراحي کردم تا هم شخصيت باباسفنجي و دوستانش جذابيت خود را حفظ کنند و هم ادبيات او براي مردم قابل پذيرش باشد.» او همچنين درباره شخصيت آقاي خرچنگ توضيح داده است: «خرچنگ در نسخه اصلي بيتربيتتر از چيزي است که ما در ايران ميبينيم. او خيلي بيادبانه حرف ميزند و من مجبورم صحبتهاي او را تغيير دهم و در بسياري از سکانسهاي سريال او چيزي به نام احترام به ديگران را در فرهنگ خود ندارد اما من جلوي اين موارد را در دوبله ميگيرم تا شخصيتي نشود که براي کودکان بدآموزي داشته باشد.» همه اينها در حالي است که تا کنون ۱۲ فصل «باب اسفنجي» توليد شده بود و فصل سيزدهم آن هم قرار بود در سال ۲۰۱۹ عرضه شود. همچنين فيلم سينمايي سوم باب اسفنجي بايد تابستان ۲۰۲۰ اکران شود و حالا بايد ديد با مرگ استيون هيلنبرگ تغييري در شرايط اکران اين اثر به وجود ميآيد يا نه؟ سهيلا صديقي