فیلم اقتباسی از گزارش «روزنامه خراسان»؛ نماینده ایران در اسکار
خراسان/ مهم ترين خبر ديروز سينماي ايران، انتخاب مستند سينمايي «در جستجوي فريده» به عنوان نماينده ايران در اسکار 2020 بود؛ انتخابي که اگرچه بحثهاي فراواني را برانگيخت اما بسياري را به جلب توجه ها به سينماي مستند ايران اميدوار کرد. جالب است بدانيد ماجرايي که اين فيلم مستند روايت ميکند، از گزارشي مطبوعاتي شروع شده که چند سال پيش در روزنامه خراسان منتشر شده است.
ماجراي فيلم چيست؟
مستند «در جستجوي فريده» به کارگرداني مشترک آزاده موسوي و کورش عطايي، درباره دختري است که در سال 1355 و در سن حدود شش ماهگي در حرم امام رضا(ع) گذاشته شده است و مدتي بعد توسط خانوادهاي هلندي به فرزندي پذيرفته ميشود. او که سالها در هلند زندگي کرده، در اوايل دهه 90 مصمم ميشود تا خانواده خود را بيابد. بنابراين نامهاي به روزنامه «خراسان» مينويسد و درباره روز پيدا شدن خود و ماجراي آن توضيح ميدهد. او از دستاندرکاران و خوانندگان روزنامه ميخواهد که براي يافتن خانواده، يارياش کنند. ماجرا نتيجه ميدهد و سه خانواده ادعا ميکنند خانواده او هستند. «فريده» براي ديدار با اين سه خانواده به ايران ميآيد. مستند «در جستجوي فريده»، روايتي از سفر او به ايران، پس از 40 سال است.
رضايت توأمان مخاطبان و منتقدان
مستند «در جستجوي فريده» که اکران خود را از آبان 97 در گروه هنروتجربه آغاز کرد، سال گذشته يکي از پرمخاطبترين فيلمهاي اين گروه بود و از زماني هم که در VOD منتشر شد، با رضايت مخاطبان مواجه شد. از طرفي منتقدان نيز فيلم را تحسين کردند و در جشنواره سينماحقيقت سال 96، سه جايزه بهترين تدوين، موسيقي و همچنين تنديس ويژه دبير جشنواره را کسب کرد. علاوه بر آن يکي از 10 فيلمي بود که در بخش مستند سيوششمين دوره جشنواره فجر حضور داشت.
چرا نيمهشب؟
با همه اين احوالات، انتخاب «در جستجوي فريده» به عنوان نماينده ايران در اسکار، انتقاداتي را برانگيخته است. بسياري از فعالان عرصه سينما به اصل انتخاب يک فيلم مستند به جاي داستاني به عنوان نماينده ايران در اسکار ايراد وارد کردهاند و نوشتهاند اسکار فيلمهاي مستند را آن چنان جدي نميگيرد. اگرچه مخالفاني نسبتاً کمشمار هم هستند که از اين انتخاب، دفاع کردهاند. مستقل از درست بودن اين انتخاب، شيوه اين کار نيز آماج انتقادات فراواني شده است. 10 دقيقه پس از بامداد يک شنبه، يک کانال سينمايي خبر انتخاب «در جستجوي فريده» را منتشر کرد و تنها 14 دقيقه بعد، سايت بنياد سينمايي فارابي، در خبري رسمي اين انتخاب را تأييد کرد. فاصله کم انتشار اين دو خبر، شائبههايي را برانگيخته و اساساً منتقدان ميپرسند چه دليلي وجود داشته که اين اعلام در نيمه شب انجام شده است؟ به علاوه بسياري با استناد به اين که هنوز دو هفته تا پايان مهلت اعلام نماينده ايران به اسکار وقت باقي است، اين انتخاب را شتابزده ارزيابي کردهاند.
اعتراض چهرههاي سرشناس
در ميان انتقادهايي که به بنياد فارابي (مسئول انتخاب فيلم) وارد شده، انتقاد سه چهره سرشناس نيز ديده ميشود. سعيد روستايي کارگردان «متري شيشونيم» اين انتخاب را «کودتا» ناميد و نويد محمدزاده بازيگر اين فيلم نيز با اشاره به آن که «در جستجوي فريده» موفقيتهاي بينالمللي ندارد، اين انتخاب را زير سوال برد. اگرچه او چند ساعت بعد واکنش خود را «احساسي» خواند و بابت آن از سازندگان مستند، پوزش طلبيد. حامد بهداد نيز که با فيلم «قصر شيرين» شانس انتخاب داشت، در اينستاگرام خود خواهان انتشار مشروح مذاکرات هيئت انتخاب شد.
پاسخ دبير هيئت انتخاب
در پاسخ به انتقادات، رائد فريدزاده معاون بينالملل بنياد سينمايي فارابي و دبير و سخنگوي هيئت انتخاب، درباره زمان باقيمانده گفت: «ما مدتي است در ارسال و مراسلات دچار مشکل شدهايم و ارسال به آمريکا به راحتي امکانپذير نيست و بايد از طرق مختلفي صورت بگيرد و براي اين که زمان را از دست ندهيم و زودتر به نتيجه برسيم، سريعتر فيلم را انتخاب و معرفي کرديم.» او همچنين از انتخاب يک فيلم مستند هم دفاع کرده و گفته است: «اين نکته نشانه بلوغ و بالندگي سينماي ايران است که خودش را محصور به يک نوع معين و خاص از سينما نکند و آن را در کليت خود ببيند. موضوعي که شايد سالها مغفول مانده و ما بر خلاف فيلمهاي داستاني که در چند سال اخير اقبال بينالملل را کمتر تجربه کردند در عرصه مستند پيشرفت قابل توجهي داشتيم. فکر ميکنم هيئتي که سينماي حرفهاي ايران را به خوبي ميشناسد و با چنين سابقه قابل توجهي، وقتي به فيلمي نگاه ميکند تمام وجوه آن را مورد توجه قرار ميدهد.»
روايتهايي از پشتپرده انتخاب
ظهر ديروز، دو روايت عجيب منتشر شد از ماجرايي که به انتخاب «در جستجوي فريده» به عنوان نماينده ايران در اسکار منجر شد. دو روزنامهنگار در روايتهايي مشابه، درباره اختلاف نظر اعضاي هيئت انتخاب نوشتند. ظاهراً پس از بحثوجدل فراوان، در نهايت سه فيلم «در جستجوي فريده»، «قصر شيرين» و «متري شيشونيم» در جمع نامزدهاي نهايي انتخاب باقي ماندهاند. مطابق اين دو روايت، بحث اصلي بين دو گروه بر سر «قصر شيرين» و «متري شيشونيم» بوده است و در نهايت حاميان يک فيلم، بعد از بالا گرفتن بحثها و اطمينان از اين که فيلم مورد علاقهشان نميتواند اکثريت آرا را کسب کند، تصميم ميگيرند به فيلم سوم رأي بدهند.
مصطفي قاسميان