همه ساختارشکنی‌های سریال «ترور خاموش»

هفت صبح/ سريال ترور خاموش موضوع مهمي را محور درام قرار داده است: ابعاد مختلف اعتياد. داستان از مصاديق آشناي اعتياد شروع و آرام آرام ابعاد گسترده‌تري از آن عيان مي‌شود. در قسمت اول تاثير اعتياد را مي‌بينيم که منجر به تن دادن به ازدواج دختر خردسال و يا خودکشي داوطلب کنکور شده. در ادامه پاي مافياي مواد مخدر در بُعد ملي و بين‌المللي به قصه باز مي‌شود. سازندگان سريال براي نمايش اين حجم از اتفاق بايد از ابزار‌ها استفاده بهينه کنند. مثلاً مگر مي‌شود از گسترش آزمايشگاه پخت شيشه گفت و آن را نشان نداد؟ يا وقتي اسم کارتل‌هاي بين‌المللي مواد مخدر در ميان است، مي‌توان وارد مصاديق نشد؟ از سخت‌گيري تلويزيون و شرايطي که اين رسانه دارد، مطلعيم. با اين‌حال اگر سازندگان يک سريال دست روي دست بگذارند و سراغ ايده‌هاي نو نروند، نتيجه‌اي که به دست مي‌آيد همان کليشه‌هاي هميشگي است. عوامل ترورخاموش، اما جزو دسته‌اي از سريال‌سازان قرار مي‌گيرند که براي بيان حرف‌شان با خطوط قرمز سر و کله زده‌اند. در روز‌هايي که سريال رو به پايان است، ۹ مورد از خط شکني آن را مرور کرده‌ايم. به اين موارد مي‌توان مسئله ازدواج سفيد را هم افزود که البته چندرسانه به آن اشاره کرده‌اند: ماجرا از اين قرار است که يکي از شخصيت‌هاي مهم سريال به نام مينا شفقتي با بازي ستاره اسکندري، با مردي به نام سروش همتي در رابطه است و ظاهرا با يکديگر ازدواج نکرده‌اند. مينا و سروش از کاراکتر‌هاي منفي اصلي سريال هستند، آن‌ها شيميدان هستند و آشپزخانه توليد مواد مخدر دارند. تاکنون در سينما، مثلا در فيلم‌هايي مانند رگ خواب شاهد اشاره به اين موضوع بوده‌ايم، اما پرداختن به اين مسئله در تلويزيون بي‌سابقه بوده است. حاشيه اول: نقد کودک‌همسري ماجرا چه بود؟ فسمت اول ترور خاموش چند شوک داشت. يکي از آن‌ها نمايش پديده کودک‌همسري است. در اين قسمت بيننده با يک صحنه عروسي مواجه مي‌شود که عروس يک دختربچه است. او به دليل اعتياد پدر مجبور به ازدواج با مردي بزرگسال شده. ميزان خط شکني: پديده کودک‌همسري اتفاقي تلخ است که در بعضي مناطق کشورمان همچنان رواج دارد. در تلويزيون گاهي به اين مسئله اشاره مي‌شود، اما هنوز حق مطلب ادا نشده. ترور خاموش هم مي‌توانست اين ماجرا را گسترش دهد، اما به نمايش آن در حد برگزاري مراسم عقد و به‌هم زدن آن توسط مأموران بسنده کرد. در اين سريال، کودک‌همسري حاصل اعتياد دانسته شد که پدري حاضر است براي لذت خود، دخترش را بفروشد! کيفيت اجرا: پديده کودک‌همسري به خودي خود اتفاق تلخي است. سازندگان ترور خاموش هم به نمايش صحنه عقد بسنده کردند که در همين مقدار هم حرف‌شان تکان‌دهنده و اثرگذار بود. بازتاب‌ها: نمايش سکانس کودک‌همسري مصادف شده بود با انتشار خبري يک ازدواج واقعي در يکي از مناطق کشور. برخي که سريال را نديده بودند واکنشي منفي نسبت به سريال ترور خاموش داشتند. در مقابل، خيلي از رسانه‌ها نقد اين پديده را رسالت تلويزيون دانستند و سازندگان ترور خاموش را به‌خاطر اين نهيب تحسين کردند. حاشيه دوم: پرستو کيست و چه مي‌کند ماجرا چه بود؟ در دومين قسمت از سريال ترور خاموش ديالوگي ميان شخصيت آدريانا و مأموران امنيتي رد و بدل شد. در اين قسمت آدريانا با بازي رويا ميرعلمي که از رابط‌هاي مواد مخدر است از اصطلاح پرستو استفاده کرد. او که خودش به جرم ارتباط با يک باند قاچاق بين‌المللي مواد مخدر دستگير شده است، اعتراف کرد در ايران رابط‌هايي با نام‌هاي مستعار فعال هستند مثل پرستو، کبوتر، مينا، توکا و پروانه. ميزان خط شکني: پرستو اصطلاحي امنيتي است که در عالم سياست کاربرد زيادي پيدا کرده و مراد از آن تله‌هايي براي به دام انداختن سياسيون است. استفاده از پرستو و ديگر اصطلاحاتي که معناي تله جنسي مي‌دهند براي نخستين بار است در تلويزيون مورد استفاده قرار مي‌گيرد. کيفيت اجرا: سازندگان براي اينکه هم از موضوع پرستو رمزگشايي کنند و هم قبح ماجرا ريخته نشود، گرفتار هيجان نشدند. رويا ميرعلمي در کنار پرستو اسم‌هاي ديگر را هم به زبان مي‌آورد و مأمور امنيتي با تمرکز گوش مي‌دهد. بازتاب‌ها: خيلي‌ها در فضاي مجازي اقرار کردند که اولين بار است با معني ثانوي پرستو مواجه شده‌اند! برخي هم آن را به اتفاقات اخير که براي چند نفر از مسئولان رخ داده است، ربط دادند. حاشيه سوم: موتورسواري يک دختر ماجرا چه بود؟ در چهارمين قسمت سريال ترور خاموش اتفاق جالبي رقم خورد. در اين قسمت شاهد موتورسواري يک دختر بوديم. ماجرا از اين قرار است که يک دختر در حين فروش مواد مخدر از موتور استفاده مي‌کند. نقش اين ساقي را شايسته ايراني برعهده دارد که براي فروش مواد مخدر سوار بر موتور مي‌شود و براي اينکه شناخته نشود کلاه‌کاسکت بر سر مي‌گذارد. جالب‌تر اينکه او مشتريانش را هم با موتور جابه‌جا مي‌کند. از آن طرف ساقي براي فروش جنس يک دستگاه پوز هم داشت تا وقتي مشتري پول نقد همراه ندارد، از آن استفاده کند. ميزان خط شکني: اين قسمت هم‌زمان شده بود با زماني که شايعه موافقت با موتورسواري خانم‌ها به‌طور کامل رد شد. مي‌دانيد که چندي پيش اين شايعه زمزمه مي‌شد، اما در نهايت پرونده‌اش بسته شد. از آن طرف استفاده از دستگاه کارتخوان يک کنايه تند و تيز به همراه داشت. اين اتفاق وقتي افتاد که پزشکان به‌خاطر امتناع در استفاده از دستگاه پوز در آماج حملات بودند. کيفيت اجرا: صحنه موتورسواري دختر موادفروش، به‌گونه‌اي گرفته شده بود که حساسيت ايجاد نکند. بازتاب‌ها: مرور نظر کاربران نشان مي‌دهد غالباً از اين اتفاق استقبال کرده‌اند. حاشيه چهارم: قرص خوردن کنکوري‌ها ماجرا چه بود؟ در قسمت اول سريال ترور خاموش چند قصه به‌طور موازي روايت شد. يکي از آن‌ها درباره چند دانشجو بود که خود را براي کنکور آماده مي‌کنند. مي‌دانيد که آزمون کنکور بحراني است که جوان‌ها با آن مواجه هستند! آنچه در قصه ديديم چند جوان بودند که براي رهايي از خستگي و آمادگي ذهني بيشتر به يک قرص پناه مي‌برند. آن‌ها نمي‌دانند اين قرص دامي است مهلک براي آنها. ميزان خط شکني: نمايش اثرات مخدرات بر جوان‌ها را پيش‌تر در سريال‌ها و مستند‌هاي تلويزيوني ديده بوديم. اين‌بار شکل تازه‌اي از اين قرص‌ها نشان داده شد که از قضا مصرف‌کنندگان متوجه نتيجه معکوس آن نيستند. اين بخش از سريال هشدار به خانواده‌هايي بود که فرزندان‌شان راحت فريب مي‌خورند. نمايش اثرات قرص از جمله رفتار‌هاي عجيب و درنهايت خودکشي از موارد خط‌شکن ترور خاموش در اين بخش بود. کيفيت اجرا: مهم‌ترين امتياز اين بخش، عدم گرفتار شدن داستان در دام اغراق بود. تأثير مصرف مواد مخدر به‌قدري گويا است که نيازي به متوسل شدن به رفتار اضافه نبود. بازتاب‌ها: صراحت سريال در نمايش اثر سوء مواد مخدر روي چند جوان درس‌خوان باعث شکل‌گيري حجم بالايي از نظرات خانواده‌هاي نگران شد. حاشيه پنجم: اروپاي پاک؛ خاورميانه آلوده ماجرا چه بود؟ سريال ترور خاموش در قسمت‌هاي ابتدايي به شبکه گسترده توزيع مواد مخدر در کشور اختصاص داشت. مصاديق آن هم نو بود و در حالي که به نظر مي‌رسيد همين خط داستاني را ادامه دهد، پاي توزيع‌کننده‌هاي بين‌المللي به قصه باز شد. در چند قسمت بعد که به رونمايي از شخصيت‌هاي مرتبط با ترانزيت بين‌المللي مواد مخدر اختصاص داشت، شعار اروپاي پاک؛ خاورميانه آلوده شنيده شد. ميزان خط شکني: براي اولين بار است که يک سريال از يک واقعيت پرده برمي‌دارد. در ترور خاموش ديالوگ‌هاي شگفت‌انگيزي شنيديم که رهبران اروپا براي پاک نگه داشتن اين قاره به آن پايبند هستند، مثلاً پخت شيشه آزاد است، اما نه در خود اروپا! کيفيت اجرا: تمرکز انتقال شعار اروپاي پاک؛ خاورميانه آلوده بر ديالوگ بود. به همين خاطر سازندگان سريال براي بيان اين واقعيت هولناک، ديالوگ‌ها را در دهان مأمور ارشد امنيتي گذاشته بودند. در عمل هم قاچاقچيان که وارد کشور مي‌شدند تا جنس را از مرز عبور دهند، گواه اين شعار بودند. بازتاب‌ها: چند رسانه از جمله بولتن‌نيوز اين وجه از سريال ترور خاموش را برجسته کرد. در فضاي مجازي برخي به ديده ترديد به اين ماجرا نگاه کردند و خيلي‌ها آن را هشداري جدي دانستند. حاشيه ششم: پديده بادي پکر ماجرا چه بود؟ اصطلاح بادي پَکر تا پيش از اين در روزنامه‌ها و مستند‌هاي سينمايي کاربرد داشت، سريال ترور خاموش هم به اين ماجرا پرداخت. نيلوفر با بازي سميرا حسيني، بادي پَکر (Body Packer) اين سريال بود. بادي پکر‌ها به قاچاقچياني گفته مي‌شود که به شيوه بلع، مواد مخدر را جابه‌جا مي‌کنند. ميزان خط شکني: اشاره به بادي پکر اتفاق تازه‌اي است، اما آن‌طور که بعداً مشخص شد، اين شخصيت گرفتار سانسور شده. اگر اين اتفاق رخ نمي‌داد قصه يک بادي پکر به حد اعلي مي‌رسيد. کيفيت اجرا: آن‌طور که خبرش رسانه‌اي شد در قسمت هفدهم، مواد موجود در شکم نيلوفر، باعث مرگ او مي‌شود. کمي بعد از پخش سريال، سميرا حسيني ويدئويي در اينستاگرام خود به اشتراک گذاشت و اين‌گونه مشخص شد، ترور خاموش با سانسور روي آنتن رفته است. در اين کليپ زندگي نيلوفر به‌طور فشرده مرور مي‌شود و بيننده مي‌داند او به اجبار وارد کار قاچاق شده است، همسرش به زندان افتاده و پسرش بيمار است و او چاره را در حمل مواد مخدر ديده. بازتاب‌ها: کارگردان نسبت به سانسور اين بخش از سريال اعتراض کرد. با اين‌حال در همين حد هم بيننده با وجهي تازه از اتفاق‌هاي تلخ جامعه روبه‌رو شد. حاشيه هفتم: هدايت نيرو‌هاي امنيتي براي خروج مواد ماجرا چه بود؟ از قسمت سوم سريال ترور خاموش مسير قصه وارد فاز تازه‌اي مي‌شود. آنچه از اين قسمت به بعد پخش شد، فراتر از پرداختن به پديده اعتياد در داخل کشور است. در کنار برشمرده اثرات سوء اعتياد، ماجرا به‌شکل کلان‌تر ديده مي‌شود. تيتر کلي همان شعار اروپاي پاک؛ خاورميانه آلوده است. قاچاقچيان بين‌المللي در پوشش حمل کالاي قانوني، مواد مخدر را از مرز‌هاي کشورمان جابه‌جا مي‌کنند. مأموران امنيتي پي به فعاليت‌شان برده‌اند، اما براي رسيدن به سرچشمه فقط نظارت مي‌کنند. مأموران همچنين از ارتباط آن‌ها با سازندگان مواد در داخل مطلع هستند، اما باز هم جلوي پخت و توزيع را نمي‌گيرند. ميزان خط شکني: مأموران سريال‌هاي امنيتي معمولاً بعد از يکي دو قسمت که سوژه لو مي‌رود، اقدام به دستگيري مي‌کنند. در ترور خاموش، اما نه‌تن‌ها اين کار تا قسمت‌هاي واپسين انجام نشده که در برخي لحظات مسير فعاليت قاچاقچيان هموار مي‌شود. کيفيت اجرا: تصويري که از مأموران مي‌بينيم، آدم‌هاي واقعي و درعين‌حال مقتدر هستند. آن‌ها با حوصله دنبال سرمنشأ توزيع قاچاق مواد مخدر مي‌گردند. بازتاب‌ها: ترور خاموش هنوز تمام نشده ولي آنچه مشخص است اينکه بالاخره مأموريت مأموران با موفقيت تمام مي‌شود. تعليق اين موفقيت، اما بي‌سابقه است. حاشيه هشتم: پخت شيشه به سبک والتر وايت ماجرا چه بود؟ محور اصلي سريال ترور خاموش قاچاق مواد مخدر صنعتي است. پس براي اينکه مخاطب بداند صحبت از چه چيزي است، بايد عمليات توليد و فرآيند توزيع نمايش داده شود. آنچه در اين سريال ديديم سابقه نداشته است. در قسمت نهم سريال از مينا (ستاره اسکندري) و همسرش سروش (رضا مولايي) رونمايي شد. مينا استاد دانشگاه است و شيمي تدريس مي‌کند. او به‌واسطه تخصصش وارد کار پخت شيشه شده است. ميزان خط شکني: براي اولين بار در يک سريال زني در قامت سازنده شيشه ديده شد. علاوه بر آن دوربين بار‌ها آشپزخانه او را نشان داد. کار‌هايي که اين زن مي‌کند، ذهن برخي مخاطبان را به سمت رسال برکينگ‌بد برد؛ کاراکتري که بي‌شباهت به والتر وايت نيست. با اين‌حال سازندگان مي‌گويند، قصد مشابهت‌سازي نداشته‌اند. استفاده از کليدواژه هايزنبرگ به‌عنوان اسم رمز توسط مينا و سروش بر اين مشابهت‌سازي دامن زده است.