«شنای پروانه»، «روز صفر» و «لباس شخصی» فیلمهای منتخب مجمع منتقدان سینمای انقلاب
صبح نو/ «مجمع نويسندگان و منتقدان سينماي انقلاب» طبق رسم چند سال اخير خود با برگزاري يک نظرسنجي از ميان منتقدان و روزنامهنگاران فرهنگي دست به انتخاب آثار برتر جشنواره سيوهشتم فيلم فجر زده است. جشنواره سيوهشتم فجر برخلاف جشنواره سال گذشته که از حيث تعداد آثار استاندارد که به مرزهاي جديدي از تکنيک و پروداکشن در سينماي ايران رسيده بودند و ميتوانستند نويد آيندهاي روشنتر را دهند، يک بازگشت به عقب بود. از اين منظر جشنواره سيوهشتم مانند سالهاي دورتر، با کمتر از انگشتان يک دست فيلم قابل تامل و چندين فيلم ضعيف برگزار شد تا نشان دهد سال گذشته يک استثنا در سير طبيعي سينماي ايران بوده است. با اين وجود اما مهمترين نکتهاي که در تاريخ از جشنواره سيوهشتم ثبت خواهد شد، ناداوري، عدماعتماد به نفس و حقارت در مديريت و درنهايت خطي است که سياستگذاران فجر از اين طريق به سينماي ايران ميدهند. جشنواره سيوهشتم با بر صدر نشاندن معدود تحريمکنندهها که حتي براي گرفتن سيمرغ حاضر به حضور در جشنواره نشدند، در ابتدا باعث شد يکي از بيرمقترين و ضعيفترين اختتاميههاي ادوار فجر رقم بخورد؛ مراسمي که از جشنواره سال بحراني 88 هم کمشورتر و خاليتر از چهرهها بود و تبديل به رکورددار عدم حضور کانديداها و برگزيدهها در مراسم شد. مهمتر اما اينکه نشانهاي بود براي سينماگران ايراني که بدانند بياحترامي به سيستم و قانون براي تصميمگيران فرهنگي کشور يک مزيت است و هرچه بيشتر به قانون احترام بگذاريد، قدر کمتري خواهيد ديد. جشنواره فيلم فجر بهعنوان جشنوارهاي دولتي که همچنان مهمترين و موثرترين رويداد در سينماي انقلاب اسلامي است به تهيهکنندگاني مانند سعيد ملکان ميگويد که اگر يک فيلم تلخ اجتماعي مانند «ابد و يک روز» بسازند، سيمرغباران ميشوند و اگر سراغ مضامين ملي و ژانرهايي بسيار بااهميتتر بروند، دستشان از تمام جوايز اصلي کوتاه خواهد ماند. جشنواره فجر انقلاب به کارگردانان جواني مانند اميرعباس ربيعي اعلام ميکند که حتي با وجود ساخت فيلمي که از منظر ساختاري و سينمايي با هر نگاهي جزو چند فيلم برتر جشنواره است به دليل ورود به حوزه موضوعات ملتهب تاريخ انقلاب راهي به بخش اصلي جشنواره ندارند و اگر ميخواهند در فستيوال ديده شوند، بهتر است سراغ ساخت فيلمهاي اجتماعي بيمخاطب بروند. اين البته تاييد پيشبيني خود فيلم هم هست؛ «لباس شخصي»هاي فرهنگي همچنان مشغول کارند. جشنواره فجر به فيلمسازان جواني مانند نيما جاويدي اعلام ميکند که اگر با فيلمنامه درخشان «سرخپوست» به صورت مستقل در جشنواره باشند، جايزهاي نخواهند گرفت اما اگر با متني به مراتب ضعيفتر اما در رکاب يکي از پدرخواندهها و رانتداران سينما به جشنواره بيايند به راحتي سيمرغ را به خانه خواهند برد و به کارگرداناني مانند محمدحسين مهدويان نشان ميدهد که کارگرداني درخشانش در «ماجراي نيمروز»ها و «ايستاده در غبار» به راحتي ناديده گرفته خواهد شد و براي بردن سيمرغ لازم است تا با فيلمي با مضمون «درخت گردو» در جشنواره حاضر شود. و از همه مهمتر جشنواره فيلم فجر به بازيگراني مانند جواد عزتي و هادي حجازيفر و شهاب حسيني و امير جديدي و... ميگويد هرچه قدر نجيبانهتر رفتار کنند، هرچقدر از مواضع سياسي ضدسيستم دوري کنند و هرچقدر دهنکجي کمتري به قوانين بکنند، به همان ميزان کمتر به حقشان خواهند رسيد. مديران فرهنگي ما همواره در پي «دفع» سربهزيرها و «جذب» کسانياند که به آنها توهين ميکنند، حتي اگر از هنر کمتري برخوردار باشند. با اين وجود اما تاريخ ثابت خواهد کرد که چه فيلمها و فيلمسازان و نقشها و هنرپيشههايي در تاريخ ماندگار خواهند شد. در تاريخ البته نام کساني که سالها سکان مديريت فرهنگي را در دست داشتند و همواره عضو تمام شوراهاي سياستگذار و داوري و... بودند و مسبب وضعيت امروزند نيز ثبت خواهد بود. چهرههايي مانند محمد احساني و حسين کرمي و رضا پورحسين و عليرضا رضاداد و جوانترهايي مانند ابراهيم داروغهزاده و محمدمهدي طباطبايينژاد و امثال آنها که عموما کارمندان تلويزيون بهعنوان رسميترين رسانه حکومتاند، اما حقارت فرهنگي را در جمهوري اسلامي تئوريزه و اجرا ميکنند. در نهايت اما، در نظرسنجي امسال «مجمع نويسندگان و منتقدان سينماي انقلاب» از ميان 50 منتقد و روزنامهنگار سينمايي فيلمهاي «شناي پروانه» ساخته محمد کارت، «روز صفر» ساخته سعيد ملکان و «لباس شخصي» ساخته اميرعباس ربيعي به ترتيب بهعنوان سه اثر برتر جشنواره سيوهشتم فجر انتخاب شدند که در اتفاقي قابل تامل هر سه از فيلمهاي اول جشنواره هستند. در اين نظرسنجي همچنين فيلم «خروج» به کارگرداني ابراهيم حاتميکيا در رتبه چهارم و «خورشيد» ساخته مجيد مجيدي در رتبه پنجم قرار گرفتند. فيلم «پوست» ساخته برادران ارک هم بهعنوان مهمترين غافلگيري و پديده جشنواره در رتبه ششم قرار گرفت.