اکران اینترنتی «خروج» شکست خورد؟
خراسان/ روز يک شنبه براي نخستين بار در تاريخ سينماي ايران، طرحي با عنوان «اکران آنلاين» اجرا و فيلم سينمايي «خروج» به کارگرداني ابراهيم حاتميکيا در سرويسهاي وياودي به صورت آنلاين نمايش داده شد. اکران اين فيلم از نخستين روزي که خبر آن اعلام شد، تا همين امروز، منشأ حواشي و تحليلهاي فراواني در رسانههاي مختلف بوده و واکنشهاي زيادي را برانگيخته است. پنج نکته را درباره اين نمايش پرسروصدا ميخوانيد: استقبال 33 هزار نفري در يک روز همان طور که از ابتدا وعده داده شده بود تا 24 ساعت پس از آغاز اکران «خروج»، نخستين آمار شمار بينندگان اين فيلم توسط روابط عمومي فيليمو منتشر شد. بر اين اساس در 24 ساعت اول، 33 هزار و 995 بليت توسط کاربران دو سرويس فيليمو و نماوا براي تماشاي اين فيلم خريداري شد که درآمدي 407 ميليون توماني را نصيب پلتفرمها و صاحب اثر کرد. بر اساس آماري که اين پلتفرم منتشر کرده، به طور ميانگين هر محصول اين سرويسها توسط 2.5 نفر تماشا ميشود، بنابراين شمار تماشاگران قانوني «خروج» را در روز اول انتشار، ميتوان حدود 85 هزار نفر برآورد کرد. گفته ميشود مدت زمان نمايش بيستمين فيلم ابراهيم حاتميکيا در پلتفرمهاي آنلاين، 60 روز خواهد بود. نياز به توجه بيشتر به کپيرايت نسخه غيرقانوني فيلم سينمايي «خروج»، بعد از حدود 12 ساعت از اکران رسمي، منتشر شد. آنطور که سازمان تنظيم مقررات صوت و تصوير فراگير (ساترا) اعلام کرده، سه وياودي مجوزدار داخلي اين فيلم را به صورت غيرقانوني منتشر کردند که بعد از درخواست رسمي تهيهکننده، هر سه آنها به سرعت و خارج از روال اداري مسدود شدند. با اين حال برخي از سايتهاي بدون مجوز که در خارج از کشور ميزباني ميشوند، اين فيلم را منتشر کردند. اگرچه با اقدام سازمان اوج، يوتيوب تمامي لينکهاي انتشار «خروج» را به سرعت مسدود ميکند، اما اين فيلم به صورت گسترده در کانالهاي تلگرامي نيز منتشر شده و با توجه به قواعد اين شبکه اجتماعي درباره انتشار محتواي داراي کپيرايت، ظاهراً امکان مسدودسازي اين مسير وجود ندارد. هرچند مرور برخي تجربيات از جمله انتشار چند آلبوم موسيقي نشان ميدهد اين مسير نيز قابل مسدودسازي است. آيا قاچاق قابل پيشگيري است؟ در روزهاي گذشته برخي رسانهها با استناد به قاچاق «خروج» در کانالهاي تلگرامي و دانلود گسترده آن، نتيجه گرفتند که طرح اکران آنلاين اين فيلم شکست خورده است. اگرچه هنوز مشخص نيست که «خروج» دقيقاً از چه مسيري منتشر شده، اما نکته قابل توجه آن است که محصولات سرويسهاي وياودي بينالمللي از جمله نتفليکس، آمازون، هولو و... نيز تنها يکي دو ساعت پس از انتشار در اين پلتفرمها، به طور غيرقانوني در دسترس قرار ميگيرند و قدرتمندترين پلتفرمهاي آنلاين نيز توان جلوگيري از اين اقدام را ندارند. همانطور که درباره محصولات نتفليکس، نميتوان قاچاق گسترده آنها را دليلي بر شکست آن بيان کرد، طرف قاچاق «خروج» را نيز نميتوان به معناي شکست اين طرح دانست. آيا «خروج» شکست خورد؟ پرسش ديگر آن که آيا تنها هدف از نمايش «خروج»، استفاده تجاري از اين محصول بوده است؟ بدون ترديد خير. اگرچه هم تهيهکننده و هم پلتفرم نمايشدهنده، به دنبال منفعت اقتصادي از مسير انتشار اين فيلم بودهاند، اما اين تنها هدف آنها نبوده است. اوج به عنوان يک تهيهکننده که با استفاده از بودجه عمومي به توليد اثر ميپردازد، به دنبال ديده شدن محصولش هم هست. از طرفي به دليل آن که زمان بازگشايي سينماها مشخص نيست، اين شيوه از بلوکه شدن سرمايه توليد فيلم تا زمان اکران در سينما نيز جلوگيري ميکند. اکران آنلاين همچنين اجازه نميدهد تا فيلم به اصطلاح بيات شود. مهم تر از همه اينها، آن است که در اين ميان سينماي ايران هم نفع برده است. اين واقعيت، انکارناپذير است که در مسير فرهنگسازي براي نمايش آنلاين فيلم و خريد بليت، فيلمهاي زيادي قرباني خواهد شد؛ همانطور که در اواخر دهه 80، تغيير ذائقه عموم مخاطبان از کپي کردن ديويدي به خريد ديويدي قانوني، ضررهاي زيادي براي سينماي ايران داشت، اما در نهايت به فرهنگسازي منجر شد و سود اين فرهنگسازي، به خود سينماگران ايراني رسيد. همه «خروج» نيستند با همه آن چه گفته شد، نميتوان همين ميزان استقبال نسبي از «خروج» را براي ديگر فيلمهاي طرح اکران آنلاين متصور بود. دلايل فراواني وجود دارد که اين فيلم را از آثار بعدي متمايز ميکند؛ از جمله اين که اين فيلم، «نخستين» محصولي بود که اين شيوه را در پيش گرفت. به علاوه ميدانيد که نام حاتميکيا بر پيشاني «خروج» براي شماري از مخاطبان کافي است تا براي تماشاي فيلم تصميم بگيرند. «خروج» همچنين چه در جشنواره فجر و چه در همين طرح اکران آنلاين، سروصداي زيادي به پا کرد که خود از دلايل استقبال از اين فيلم است. بسيار بعيد است که انتظار داشته باشيم آثاري چون «عنکبوت»، «خون شد»، «مهمانخانه ماه نو»، «مردن در آب مطهر» و... با استقبالي اين چنين مواجه شوند. اما آيا اين تنها راه نمايش فيلم در زمانه کرونا نيست؟ مصطفي قاسميان