چرا سعید ابوطالب «شام ایرانی» را ساخت؟
ايسنا/ سعيد ابوطالب که اين روزها مجموعه «شام ايراني» را در شبکه نمايش خانگي کارگرداني ميکند، دربارهي علت گرايش به اين ساختار تلويزيوني، خصوصا مجموعهاي که پيشتر نمونه مشابه آن در برخي شبکههاي ماهوارهاي فارسيزبان و همچنين توسط برخي ديگر از کارگردانهاي ايراني ساخته شده است، توضيحاتي را عنوان کرد. حواشي و دشواريهاي ساخت «شام ايراني» در دوران کرونا و رساندن اين مجموعه به پخش، از ديگر مطالبي است که توسط اين کارگردان به ايسنا گفته شده است. سعيد ابوطالب همچنين دربارهي سريال جديدش که قرار بود در ژانر جاسوسي ساخته شود، اعلام کرد اين سريال در مرحله نگارش است و سال ۹۹ کليد خواهد خورد. ابوطالب که ساخت رئاليتيشو در ايران را با مجموعه «سرزمين دانايي» در تلويزيون آغاز کرده است، درباره تمايل به ساخت مداوم رئاليتيشو، توضيح داد: رئاليتيشو، يک ژانر متفاوت و پرطرفدار در همه جاي دنياست. رئاليتيشوها قالبهاي متفاوتي دارند؛ مثل تاکشوها يا مسابقات عظيم تلويزيوني خارج از استوديو، رئاليتيشوهاي خانوادگي، رئاليتيشوهاي علمي، اجتماعي يا حتي سياسي و ...؛ حتي انواعي از برنامههاي دوربين مخفي که اين روزها با پروداکشنهاي عظيم در کشورهاي بزرگ ساخته ميشود و بعضا يک پيام مهم اجتماعي را هم منتقل ميکند، يک نوع رئاليتيشو است. اما به هر حال در داخل کشور ما، اغلب بهخاطر دشواريهاي کار و ظرافتهايي که موجب هزينهبر بودن آن ميشود، کمتر برنامهسازهاي داخلي به سمت ساخت رئاليتيشوها ميروند و البته يکي از دلايل آن هم عدم شناخت اين ژانر است و اينکه هيچ کلاس و ورکشاپي براي آن برگزار نميشود و مقالات و متنهاي موجود هم کمتر ترجمه ميشود و خيلي کمتر مطالعه ميشود. وي با يادآوري اينکه رئاليتيشو يک برنامه مستند، گزارش خبري يا تلويزيوني نيست، ادامه داد: رئاليتيشو بازسازي مستند يا مستند داستاني نيست. ساختن فيلم با نابازيگرها نيست. يک ژانر متفاوت است که قواعد و تعاريف خود را دارد و اگر قواعد آن رعايت شود، برنامههاي جذابي خلق ميشود که اکنون تلويزيونهاي بزرگ دنيا را تسخير کرده است. اصل اول در رئاليتيشو، وجود يک طرح منسجم، خلاقانه و با در نظر گرفتن همه احتمالات ممکن در مسير ساخت است؛ يعني مثل يک فيلم داستاني، قصه دارد و مثل يک مستند، کارگردان سعي ميکند دخالتي در پيشرفت ماجرا نکند، او فقط دنبال اتفاقات حرکت ميکند؛ اتفاقاتي که همه را پيشبيني کرده يا لااقل براي رويارويي با آن برنامه دارد. ابوطالب در توضيح ماهيت رئاليتيشوها خاطرنشان کرد: در يک رئاليتيشو در عين کارگرداني سخت و دقيق، مخاطب نبايد هرگز وجود کارگردان را حس کند؛ انجام اين کار البته بسيار سخت است. ما در رئاليتيشو، چه با افراد عادي يا با حضور بازيگران حرفهاي سينما و تلويزيون، چيزي به اسم تمرين، متن آماده، ميزانسن و ... نداريم. همه چيز در واقع در لحظه روي ميدهد و کارگردان همه احتمالات را از قبل پيشبيني کرده است. دکوپاژ سيار و دفعي است. در حقيقت اين بازيگران، نابازيگرها يا سوژهها هستند که قصه را پيش ميبرند و کارگردان هر لحظه ادامه قصهاي را ميسازد که در لحظه شکل گرفته است؛ يعني کارگردان اتفاقي که قبل و بعد آن را فقط حدس ميزند تبديل به يک فيلم ميکند. او در حالي که به دوربينها فرمان رکورد (ضبط) ميدهد، درواقع فيلم را به صورت تدوين شده پيشاپيش در ذهن خود ميبيند. به همه اين دلايل، ساختن رئاليتيشو سخت است و نيازمند عوامل خاص خود از برنامهريز تا فيلمبردار و گروه کارگرداني و تدوينگر و ... است. ابوطالب يادآور شد: من ساخت رئاليتيشو را در تلويزيون با مجموعه مسابقه «سرزمين دانايي» شروع کردم و اولين بار نام اين ساختار را مستند ـ مسابقه گذاشتيم، چون هيچ نمونه قبلي نداشت. بعدها البته مجموعههاي ديگري با عنوان مستند ـ مسابقه ساخته شد و ساخته ميشود که کمتر موفق بوده است. اين کارگردان و تهيهکننده در پاسخ به اينکه تا چه ميزان از انتخاب بازيگراني که براي رئاليتيشوهايش انتخاب کرده راضي است و اصولا انتخاب بازيگر براي رئاليتيشو با چه مشکلاتي مواجه است؟ پاسخ داد: انتخاب بازيگر براي شرکت در رئاليتيشوهاي متفاوتي که شبيه به مسابقههاي ميداني است، از جمله راپل، غواصي، دوچرخه، ماشينسواري، چتربازي و مسابقاتي از جنس رالي ايراني با يکسري مشکلات مواجه است؛ يعني بايد بازيگري انتخاب شود که توانايي و همچنين تمايل و علاقه به اين کارها را داشته باشد. در مورد رئاليتيشوهايي که نياز به فضاي خارجي ندارند، مثل «شام ايراني»، اين محدوديتها را نداريم اما با مولفههاي ديگري روبهرو هستيم. ابوطالب با بيان اينکه برخي از بازيگران تمايل ندارند که در رئاليتيشوها شرکت کنند، درباره علت اين مساله توضيح داد: در رئاليتيشو بازيگر نقش بازي نميکند، متن حفظ نميکند و خودش است. بايد بتواند در لحظه ديالوگ بگويد و در لحظه اکت داشته باشد، بدون اينکه تمرين کرده باشد؛ آن چيزي که در نمايش به آن بداههپردازي ميگوييم؛ بنابراين کمي اين کار براي برخي از بازيگران سخت است و آنها ترجيح ميدهند خودشان را در اين مخمصه نيندازند؛ يعني به نظرشان يک دردسر بزرگ است و البته نسبت به کارهاي نمايشي سختتر است؛ به عنوان مثال خانم مرجانه گلچين که در «شام ايراني» حضور داشتند پس از اين که کار تمام شد، مطرح کردند که فکر نميکردند اين کار اين ميزان انرژي از ايشان بگيرد و فکر ميکردند راحتتر از کار نمايشي است در حالي که به مراتب سختتر است. اين کارگردان با اشاره به تفاوت کارهاي نمايشي با رئاليتيشوهايي از جنس «شام ايراني»، گفت: در کار نمايشي بازيگر متن دارد، متنش را حفظ، تمرين و چند باري اجرا کرده است و بيشتر تکرار پلانها و سکانسها مربوط به نکات فني و اظهارات کارگردان درباره اين است که دکوپاژ يا ميزانسن خوب درآمده يا نه و کمتر به بازي بازيگر مربوط ميشود؛ چون بازيگر وقتي انتخاب شده و تمرين کرده، در واقع انتظار کارگردان از بازي بازيگر درآمده است. اما در مورد رئاليتيشو چون تمرين و متني هم وجود ندارد همه فشار و سختي بر روي دوش بازيگر است؛ يعني در لحظه بايد بتواند حسش را به بيننده منتقل کند و بداههپردازي داشته باشد و از طرفي مراقب اطرافش باشد؛ چرا که نميداند چه ميزانسن و دکوپاژي اتفاق ميافتد چون از عملکرد ما بقيه بازيگران خبر ندارند؛ بنابراين رئاليتيشو از اين حيث سخت است و من به بازيگران حق ميدهم. انتخاب بازيگر براي هر رئاليتيشو زمان بسياري ميبرد. چندبرابر زمانيکه براي پيش توليد کارها صرف ميکنيم صرف گفتوگو با بازيگران و انتخاب آنها ميشود. ابوطالب در پاسخ به اين پرسشها که با ساخت «شام ايراني» به دنبال چه هدفي بوده است؟ بازخوردها درباره گروه بانوان و آقايان چگونه و ساخت اين مجموعه در شرايط کرونا چطور بود؟ اظهار کرد: «شام ايراني» پيشنهاد شرکت هنر اول به بنده بوده است و قبلاً هم دو يا سه کارگردان ديگر براي اين موسسه اين کار را ساخته بودند. ابتدا آقاي بيرنگ و آقاي صحت و همچنين دوست ديگري فصلهاي گذشته اين مجموعه را ساخته بودند اما وقتي فاصله بين کار افتاد، اين پيشنهاد را به ما دادند و ما هم قبول کرديم. آن موقع هنوز موضوع کرونا مطرح نبود اما در روزهاي سختي کار را شروع کرديم، مثل شهادت سردار سليماني و بعد هم اتفاقات هواپيما؛ همه اينها در کار اثر گذاشت ولي ما کار را ادامه داديم تا اينکه اتفاق کرونا افتاد و باعث شد بازيگران خارجي به ايران نيايند و با شرايطي که ايجاد شد کار کمي کند شد. پروازهاي خارجي متوقف و دچار اختلال شدند و ما نتوانستيم به بعضي از کشورها برويم. قرار بود بازيگراني از کشور روسيه و هند در «شام ايراني» حضور داشته باشند که تاريخ پروازها به هم ريخت و عملي نشد. اما اتفاق بد ديگر اين بود که قرار بود براي پنج فصلي که ميسازيم براي هر فصل بازيگر خارجي داشته باشيم که در فصل اول بازيگراني از ترکيه، آذربايجان و لبنان آمدند اما قرار بود يک بازيگر از ارمنستان و روسيه بيايند که قرارداد هم بسته بوديم و برنامهريزيها صورت گرفته بود اما متاسفانه اين اتفاق نيفتاد. حتي شرايط را با اختلال در پروازها، حل ميکرديم اما موضوع کرونا پيش آمد و در موضوع کرونا بازيگران خارجي منصرف شدند. ما با بازيگران ديگري مذاکره کرديم اما راهها کلا بسته شد و ما مجبور شديم به ازاي بازيگران خارجي، بازيگران ايراني جايگزين کنيم تا بتوانيم برنامههايمان را ضبط کنيم. يک برنامه ديگر ضبط کرديم اما شرايط کرونا طوري شد که خانه سينما به همه گروههاي برنامهساز اعلام کرد که به خاطر حفظ سلامت، کارها را متوقف کنيم و فصل پنجم ما متوقف شد در حال حاضر منتظر هستيم تا شرايط بهتر شود تا ادامه کار را ضبط کنيم. کارگردان «شام ايراني» سپس گفت: اتفاق خوبي که افتاد اين بود که ما چون ۱۷ قسمت را توليد کرده بوديم، زمان مضاعفي گذاشتيم تا گروه تدوين را تقويت کنيم و دوستان شبانهروز کار کردند تا اين قسمتها به پخش برسد. ابوطالب در پاسخ به اينکه قرار بود سريال جاسوسي بسازد، اين سريال چه سرنوشتي خواهد داشت؟ آيا اين سريال هم تاثير پذيرفته از همين رئاليتيشوها خواهد بود؟ توضيح داد: اين سريال در حال حاضر در مرحله نگارش است و يک سرمايهگذار شخصي هزينههايش را تقبل کرده است که يکي از تهيهکنندگان سينما است. وي گفت: نگارش اين سريال تا اواسط تابستان ادامه دارد و پس از آنکه پروانه ساخت گرفت حدود يک سال توليد آن زمان مي برد؛ چراکه هم قصه پيچيده است و هم کار پر از کاراکتر؛ اميدواريم که بتوانيم اين کار را که نام آن را عنوان نميکنم، در سال ۹۹ کليد بزنيم.