کارگردان «دوران عاشقی»: اصالت به سرمایه در سینما باب شده است

ورود به سينما و دريافت مجوز براي کارگرداني از سال‌ها پيش موضوع مهمي در سينماي ايران بوده است. شيوه دريافت مجوز کارگرداني و ساخت فيلم در اين‌سال‌ها دچار تغييراتي شده است. براي بررسي بيشتر موضوع و اينکه اصولا روش دريافت مجوز کارگرداني چيست با علي‌رضا رئيسيان کارگردان، تهيه‌کننده که سال‌ها رييس کانون کارگردانان بوده و نامش در ليست فيلم‌اولي‌ها به عنوان تهيه‌کننده وجود دارد گفت‌وگويي انجام داده‌ايم که در ادامه مي‌خوانيد.

*آقاي رئيسيان چه‌کساني براي فيلمسازي به شما مراجعه مي‌کنند؟ آيا آشنا هستند يا با واسطه معرفي مي‌شوند؟

-درباره شخص من آقاي قوامي پارسال دستيارم بود و درخواست کرد که براي ساخت اولين فيلم کمکش کنم. البته اين دفعه اول نبوده و زماني‌که در کانون کارگردانان بودم جوانان زيادي مراجعه مي‌کردند. از جنبه عمومي اما اين کار از زمان مرحوم سيف‌الله داد به کانون کارگردانان واگذار شد.

*روش بررسي در آن دوره چطور بود؟

-در دو مقطع و هر شش‌ماه يکبار درخواست‌ها را بررسي مي‌کرديم. يک سيستم ارزيابي داشتيم که کاملا حرفه‌اي بود و به محتوا کاري نداشت. محتوا به وزارت ارشاد مربوط بود و ما صرفا استانداردهاي حرفه‌اي را بررسي مي‌کرديم. نهادهاي ديگر هم همينطور است. مثلا نظام‌مهندسي و نظام پزشکي براي اعطاي مجوز، به اخلاقيات و اعتقادات کاري ندارند و مسائل حرفه‌اي را مورد توجه قرار مي‌دهد. من معتقدم الان هم بايد به همين شيوه عمل شود.

*در کانون کارگردانان چه‌کساني درخواست‌ها را بررسي مي‌کردند؟

-بيشتر از بيرون شورا بودند و البته يکي‌دونفر هم از شوراي مرکزي حضور داشتند. هفته‌اي يک يا دو جلسه برگزار و اين درخواست‌ها به‌طور مفصل بررسي مي‌شد. سيستم نمره‌دهي وجود داشت که براساس آن مواردي مثل ساخت فيلم کوتاه، دستياري کارگردان، مدرک تحصيلي، فعاليت‌هاي هنري و سينمايي و... ملاک نظر بود. سپس خروجي اين‌ها ۱۰درصد از کل توليدات يک‌سال سينماي ايران را دربر مي‌گرفت و همين مقدار هم به‌عنوان رزرو قرار مي‌گرفت. آن‌هم بخاطر محدوديت فضاي نمايش بود.

*محصول نهايي اين ۱۰درصد راضي‌کننده بود؟

-اگر يادتان باشد آن‌زمان نظام درجه‌بندي وجود داشت. الف، الف ستاره‌دار و در کمترين حالت ب، درجه کيفي فيلم‌هاي فيلمسازان اولي بود که ما به آن‌ها مجوز مي‌داديم. حتي يک مورد وجود نداشت که فيلمسازي از فيلتر ما فيلم ساخته باشد و درجه محصولش پايين شود. هيچ‌کدام از آن‌ها درجه ج يا د که نمره پاييني بود دريافت نکردند.

*پس چرا شيوه اعطاي مجوز کارگرداني تغيير کرد؟

-شيوه فوق وقت و انرژي بسيار زيادي از تيم نظارت و ارزيابي مي‌گرفت. در سال۸۳ که آقاي حيدريان معاونت سينمايي بود ۵۰۰نفرساعت وقت بابت اين‌کار شده بود. ضمنا بررسي مجدد درخواست معترضان هم بود که خودش کار مضاعفي بود. نکته بعدي هزينه‌بر بودن اين کار بود. به‌هرحال اين جلسات شامل حضور افراد و پذيرايي بود که همه‌اش خرج داشت. ارشاد بدون اين‌که ريالي کمک کند و حتي اين تفويص اختيار را رسما اعلام کند نظاره‌گر بود.

*تعويض اختيار به‌صورت غيررسمي حاشيه‌ساز نشده بود؟

-متاسفانه چرا! چون اين موضوع از طرف ارشاد به‌صورت شفاهي صورت گرفته بود، برخي حتي از شخص من به بيت رهبري و جاهاي ديگر شکايت کرده بودند و معترض بودند که طبق قانون اساسي همه حق کار(منظور دراينجا فيلمسازي است)دارند درحالي‌که در همه‌جاي دنيا براي فعاليت تخصصي بايد مجوز از آن صنف دريافت شود.

*در مورد حاشيه اخير مجوز کارگرداني به يک چهره اينستاگرامي برخي از خود سينماگران معتقد بودند وقتي فردي اراده و سرمايه براي فيلمسازي دارد بايد اجازه ساخت داشته باشد و اگر محصولش باکيفيت نباشد مردم خودشان آن را پس مي‌زنند؛ نظر شما چيست؟

-به نظرم اين بدترين توجيه در حوزه فرهنگ است. اين اصالت دادن به سرمايه است. پس هرکس که در شبکه‌هاي ماهواره‌اي  برنامه دارد هم فيلم بسازد! حتي براي يک کارگردان حرفه‌اي شرايط سختي وجود دارد اما يک‌نفر چون پول دارد کار مدنظرش را انجام دهد. اصالت به سرمايه چندسالي است که در حوزه فرهنگ کشور باب شده و فقط منحصر به سينما نيست. در هيچ‌جاي دنيا اصالت صرفا با سرمايه نيست. مهارت و کارايي آدم‌ها مساله اول است. در آمريکا هم اين شکل نيست که به صرف پول داشتن بشود فيلم ساخت.

*نظرتان درباره تاييد فيلم‌هاي کوتاه او چيست؟

-مدعي هستند فيلم‌ها توسط نماينده کانون کارگردانان در شوراي فوق بررسي و تاييد شده است. در زمان ما شش کارگردان در شوراي نظارت کانون اين کار را انجام مي‌دادند، نه يک‌نفر! ضمنا ساخت يک فيلم کوتاه فقط نشان‌دهنده بخشي از توانايي فرد است و بايد درکنارش مولفه‌هايي مثل سابقه دستياري و مشاور فرد هم بررسي شود. نقش مشاور بسيار مهم است. او کارگردانِ مشاور است نه مشاور کارگردان.

*باتوجه به شرايط نامناسب اقتصادي شما به عنوان تهيه‌کننده چطور حاضر مي‌شويد با يک کسي که علاقمند به فيلمسازي است همکاري کنيد؟ سرمايه از کجا مي‌آيد؟

-به صرف درخواست و دريافت پروانه ساخت فيلمي ساخته نخواهد شد. البته اگر کسي با پول براي فيلمسازي اقدام کند حتما يک قدم جلوتر است. پول فقط يک بخش کار حرفه‌اي است. به نظر من پروسه تاييد صلاحيت کارگردان فيلم اول بايد با نامه رسمي ارشاد به کانون کارگردانان تفويض و بازگردانده شود و در اَن‌جا صلاحيت کساني که مي‌خواهند فيلم اولشان را بسازند مورد ارزيابي قرار بگيرد.