تغذيه در فصل رنگها چه تغييراتي مي کند؟
شور و شيرين/ يکي از سوالاتي که همواره در ذهن بسياري از خوانندگان مجله مطرح ميشود آن است که آيا تغذيه در فصول مختلف تفاوتي دارد يا نه و آيا اصولاً در همه فصول لازم است به يک گونه تغذيه کنيم يا بايد در ايام و فصول مختلف تغييري در برنامه غذايي خود ايجاد نماييم.
تغييراتي که در فصل پاييز در شيوه زندگي و تغذيه افراد رخ ميدهد
در فصل پاييز، معمولاً فعاليت و تحرک جسمي و فکري اشخاص افزايش مييابد، زيرا در فصل تابستان بعلت گرماي هوا و تعطيلات، افراد اوقات خود را بيشتر به استراحت در منزل و يا سفرهاي تابستاني ميگذرانند. با شروع پاييز و بازگشايي مدارس و دانشگاهها و اتمام تعطيلات، فعاليت جديتر و بيشتري در جامعه آغاز ميگردد. تحرک جسمي، ورزش و پيادهروي نيز با آغاز فصل پاييز، بيشتر ميشود. از سوي ديگر به سبب خنک شدن هوا، تعريق به هنگام تحرک جسمي کمتر ميشود و چون به علت تعريق، مقداري انرژي از بدن دفع ميگردد، بنابراين از دست دادن انرژي در اين فصل تا حدودي کمتر است.
در فصل پاييز مصرف نوشابههاي گازدار و انواع شربت بطور معمول کمتر ميشود، زيرا در فصل تابستان بعلت گرماي هوا تمايل بيشتري به آشاميدن نوشيدنيهاي خنک از جمله نوشابههاي گازدار وجود دارد و اين امر نزد کودکان و نوجوانان بسيار معمولتر است، ولي با شروع پاييز و خنک شدن هوا، تمايل به مصرف اينگونه نوشابهها و نيز شربتهايي که به همراه يخ در تابستان مصرف ميشوند، کمتر شده و به اين ترتيب کالري کمتري از اين طريق به بدن ميرسد، ولي در عوض نوشيدن آب هم با کم شدن دماي هوا کاهش مييابد که اين امر، اثرات مهمي بر سلامت انسان بهجا ميگذارد.
بسياري از افراد در فصل تابستان بعلت گرماي هوا، اشتهاي خود را براي مصرف غذا تا حدود زيادي از دست ميدهند و بخصوص در وعده ناهار مقدار کمي غذا ميخورند و يا اصولا اين وعده غذايي را از برنامه روزانه خود حذف ميکنند، اما با شروع فصل پاييز و خنک شدن هوا، بطور معمول اشتها بيشتر شده و اين امر موجب ميشود که افراد غذاي بيشتري مصرف کنند و به اين ترتيب تغييراتي در الگوي غذايي روزانه ايجاد ميشود. دگرگوني ديگري که در برنامه غذايي افراد در اين فصل رخ ميدهد آن است که اکثراً مصرف ميوه نسبت به تابستان در بين خانوادهها کاهش مييابد، زيرا به هنگام گرماي هوا تمايل بيشتري به مصرف ميوه وجود دارد. کمبود مصرف ميوه نيز خود عامل مهمي جهت بروز مشکلاتي در سلامت ميشود. اما يکي ديگر از تغييراتي که پيامد فصل پاييز و خنک شدن هوا است، مصرف بيشتر شيريني و انواع تنقلات شيرين است. سرانه مصرف شيريني و مواد شيرين در فصول پاييز و زمستان معمولاً خيلي بيشتر از اوقات گرم سال است بخصوص اين امر در بين کودکان و نوجوانان، بارزتر به چشم ميخورد. البته بزرگسالان و حتي افراد ميانسال و سالمند نيز از اين تغيير در امان نيستند، و اختلالات اين فرم تغذيه را در آنان نيز شاهد هستيم.
در فصل پاييز روزها رو به کوتاهي ميروند و هر چه به پايان اين فصل نزديک ميشويم روزها کوتاهتر و شبها بلندتر خواهند شد. اين امر باعث ميشود که بعلت تاريکي سريعتر هوا در پايان روز، بطور معمول شام زودتر مصرف شده و فاصله خوردن شام تا ساعت خواب طولانيتر باشد و اين تغيير داراي محاسن و نيز اشکالاتي است، يعني از يکطرف به سلامت انسان کمک ميکند و از طرف ديگر به علت مصرف تنقلاتي که بين وعده شام و ساعت خواب و استراحت مصرف ميشوند اختلالاتي براي شخص ببار ميآيد. با شروع پاييز و خنک شدن هوا مصرف مواد پختني رواج بيشتري در بين افراد پيدا ميکند در حاليکه در فصل تابستان به علت گرماي هوا، معمولا خانوادهها به غذاهاي حاضري بيشتر پناه ميبرند. اما از تغييرات مهمي که در فصل پاييز در تغذيه افراد رخ ميدهد، وفور ميوههاي مخصوص اين فصل است که خواص تغذيهاي زيادي در بردارند. حال با شناخت دگرگونيهايي که در فصل پاييز در زندگي و تغذيه جامعه پيش ميآيد بهتر است بپردازيم به تأثير اين تغييرات در تغذيه و سلامت افراد.
کاهش مصرف نوشابههاي گازدار و شربتها
کاهش مصرف نوشابههاي گازدار و انواع شربتها موجب ميشود که مقدار کمتري انرژي به بدن برسد، علاوه بر آن نوشابههاي گازدار مضراتي براي انسان در بردارد و اختلالاتي در شخص ايجاد ميکند که عوارض آن ميتواند در درازمدت گريبانگير مصرف کننده بشود. اين نوع نوشابهها علاوه بر چاقي، فاقد ارزش تغذيهاي بالا هستند و نميتوانند سهمي در تأمين نيازمنديهاي تغذيهاي فرد داشته باشند.
ضمناً بعلت آنکه براي گازدار شدن به آنها اسيد فسفريک اضافه ميکنند، ميزان فسفر مصرفي شخص بالا رفته و نسبت کلسيم به فسفر غذا به هم ميخورد. اين امر موجب ميشود که جذب کلسيم کاهش پيدا کند و اين عنصر بسيار موثر در رشد ، سلامت و استحکام استخوانها به مقدار زيادي از بدن دفع شود، بنابراين اختلال در رشد و نرمي استخوان در کودکان و نوجوانان و نرمي استخوان و پوکي استخوان در بزرگسالان از پيامدهاي بارز آن است.
مسئله ديگر مربوط به مصرف مقدار زياد نوشابههاي گازدار آن است که معمولاً به اين نوشيدنيها رنگ، اسانس و نگهدارنده اضافه ميکنند که اين مواد شيميايي براي انسان به هيچ وجه مفيد نيست. پس کاهش مصرف اين قبيل آشاميدنيها در فصل پاييز گامي است مفيد در حفظ سلامت.
کاهش مصرف آب
يکي از پيامدهاي شروع فصل پاييز و کاهش دماي هوا، کم مصرف کردن آب است. بعضي از افراد آب را صرفاً به هنگام تشنگي ميل ميکنند و به ضرورت مصرف آب، صرفنظر از اينکه شخص تشنه باشد يا احساس تشنگي نکند، توجهي ندارند. لازم به ذکر است که مصرف مقدار کافي آب براي هر فردي ضروري است و کمبود مصرف آن موجب عوارض مختلف از جمله اختلال در واکنشهاي حياتي داخلي، يبوست، کاهش کارآيي، خشکي و از بين رفتن طراوت پوست ميشود.
استفاده بيشتر از مواد پختني
اين عادتي است که با شروع فصل پاييز و در بسياري از خانوادهها رواج پيدا ميکند. بهتر است در روز از يک وعده غذاي پختني استفاده شود و وعده ديگر را به غذاهاي سبک و حاضري اختصاص داد.
وفور ميوههاي پاييزي
در فصل پاييز ميوههاي بسيار مفيدي مانند انواع مرکبات، انار، خرمالو، کيوي و امثال آن به وفور در دسترس افراد قرار دارد که بهتر است از اين موقعيت طلايي استفاده کرده و سلامت خود را با مصرف ميوههاي مفيد و خوشمزه پاييزي بيمه نماييم.
بيشتر شدن اشتها براي صرف غذا
با خنک شدن هوا بسياري از افراد اشتهاي بيشتري براي صرف غذا پيدا ميکنند در نتيجه مقدار زيادتري غذا ميخورند و انرژي بيشتري کسب ميکنند، بنابراين احتمال چاقي در اينگونه افراد افزايش مييابد. پس بايد مراقب سلامت خود باشند و براي کنترل اشتها از موادي استفاده کنند که حجيم و کمکالري هستند و با وجود آنکه معده را پر ميکنند، ولي موجب افزايش وزن نميشوند. مثلا اين افراد بايد همراه غذاي خود مقدار قابل توجهي سالاد ميل کنند تا معدهشان را پر کرده و از پرخوري و مصرف غذاي زياد پيشگيري نمايد.
کاهش مصرف ميوه
بعضي افراد با خنک شدن هوا مقدار ميوه مصرفي خود را کاهش ميدهند. بطور کلي در هواي گرم معمولاً ميوه بيشتري صرف ميشود.
کمبود مصرف ميوه موجب محروميت بدن از بسياري از ويتامينها و مواد معدني ميشود که خود اختلالات و عوارض فراواني را در بر دارد، بنابراين بايد سعي کنيم در همه فصول حدود 4-3 واحد ميوه ميل کرده و سلامت خود را با مصرف مقدار کافي از اين گروه غذايي تأمين نماييم.
مصرف بيشتر شيريني و مواد شيرين در فصل پاييز
به طور معمول ميزان مصرف شيريني و تنقلات شيرين در فصول سرد سال خيلي بيشتر از تابستان است و انواع شيريني زينتبخش سفرههاي عصرانه ميباشد و در بسياري از موارد نيز از شيريني بعنوان دسر در فصول خنک و سرد سال استفاده ميشود. مصرف مداوم يا مقدار زياد شيريني نه تنها مفيد نيست، بلکه علاوه بر افزايش وزن و چاقي، باعث بالا رفتن چربيهاي نامطلوب خون، افزايش فشارخون و اختلالات قلبي – عروقي ميشود. پس مصرف شيريني و تنقلات شيرين را تا حد امکان محدود نماييم.
صرف شام در ساعات زودتر شب
با تاريک شدن سريعتر هوا در فصل پاييز نسبت به تابستان، معمولا زمان صرف شام نيز تغيير کرده و اين وعده غذايي با فاصله بيشتري نسبت به ساعت خواب، صرف ميشود. اين امر به سلامت انسان کمک ميکند، زيرا بعد از مصرف شام، شخص تحرک و فعاليت جسمي داشته و انرژي بيشتري صرف مينمايد و در نتيجه کمتر در معرض چاقي قرار ميگيرد. از طرف ديگر چنانچه بلافاصله يا با فاصله کوتاه بعد از صرف شام بخوابيم بطور معمول خوابي آشفته و ناراحت خواهيم داشت و در بسياري از موارد، با معده پر خوابيدن باعث بيخوابي يا بد خوابي خواهد شد، اما اشکالي که فاصله نسبتاً طولاني بين ساعت شام خوردن و خوابيدن ممکن است در بر داشته باشد آن است که خيلي از افراد بعد از شام تا هنگام خواب از تنقلات پرکالري مانند آجيل (بخصوص آجيل شور)، بستني، شيريني و امثال آن استفاده ميکنند که براي سلامت مفيد نيست. بهتر است بعد از شام از ميوه به عنوان ميانوعده آخر شب استفاده شود.