چطور کودکمان را به تمیز کردن اتاقش عادت دهیم؟
بيتوته/ اگر پاي درد و دل مادران بنشينيد اکثريتشان از شلختگي و بينظم بودن فرزندشان گله دارند. شکايت دارند که کودکشان اصلا به فکر نظافت اتاقش نيست. بعد از بازي تمام وسايلش را همانجا رها ميکند. لباسهايش را اين طرف و آن طرف خانه مياندازد. در مقابل تميز کردن اتاق مقاومت نشان ميدهد و در کل کوچکترين اهميتي به نظم نميدهد. مطمئنا تحمل چنين رفتاري از سوي فرزندان براي والدين سخت است. به خصوص اگر خودشان افرادي مرتب و منظم باشند. از طرفي عدم رعايت نظم ميتواند در آينده روي زندگي خود کودک نيز اثراتي منفي بگذارد. پس مهم است سعي کنيم با روشهايي کودک را به تميز کردن اتاق و رعايت نظم ترغيب کنيم. در اين مطلب ميخواهيم در مورد چنين روشهايي صحبت کنيم. تلقين خوب بودنِ نظم به طور کل اگر کاري براي انسان فايدهاي نداشته باشد، انجامش نميدهد. بنابراين اگر کودکتان نميتواند درک کند که نظم و تميزي چقدر خوب است نبايد از او انتظار داشته باشيد که براي تميز کردن اتاق انرژي بگذارد. والدين در شکل دادن باورهاي کودکان نقشي اساسي دارند. به خصوص که در سالهاي ابتدايي زندگي پدر و مادر افرادياند که کودک بيشتر وقتش را با آنها ميگذراند. بنابراين اگر ميخواهيد کودکتان از سنين پايين به اين باور برسد که نظم و ترتيب خوب است، بايد اين موضوع را به او تلقين کنيد. مثلا اگر کودکتان از جمع کردن اسباببازيهايش خودداري کرد پيش چشمش وسايل را جمع کنيد و با جملاتي مانند: «اينطوري بهتر نيست؟ وقتي هر چيزي سر جايش است خانه قشنگتر ميشود.» به او تلقين کنيد که منظم بودن صرفا تلف کردن وقت و انرژي نيست. همين جملات در بلندمدت در ذهن کودک تاثير گذاشته و در آينده اثرش را نشان ميدهد. با اعمال، رفتار و جملاتتان به کودکتان آموزش دهيد که نظم و ترتيب خوب است تا براي تميز کردن اتاق رغبت بيشتري داشته باشد. حفظ آرامش کودکتان شلخته است؟ حرفتان را گوش نميکند و اصلا اتاقش را تميز نميکند؟ ميدانيم که با وجود فشارهاي عصبي روزمره چنين چيزي چقدر ميتواند اعصابتان را خرد و از کوره به درتان کند؛ اما بايد تمام تلاشتان را بکنيد که در مواجهه با اين موضوع آرامشتان را حفظ کنيد. اگر شما از نامرتب بودن اتاق کودکتان عصباني شويد و اين عصبانيت را مقابلش بروز دهيد، غيرمستقيم نقطهضعفتان را به کودک نشان دادهايد. اين کار باعث ميشود کودک در آينده از شلخته بودن و تميز نکردن اتاق به عنوان اهرمي براي خالي کردن عصبانيت يا دلخورياش از شما استفاده کند. گاهي هم اين کار برايش جنبه بازي پيدا ميکند و اينکه ميتواند عصبانيتان کند برايش جذاب ميشود. پس اصلا نبايد در اين شرايط آرامشتان را از دست بدهيد. ضمن اينکه هميشه ملايمت و آرامش بهتر از خشونت جواب ميدهد. اگر از کودک با آرامش بخواهيد اتاقش را تميز کند چه از نظر روحي و چه از نظر نتيجه نهايي نسبت به زماني که سرش داد ميکشيد تاثير بيشتري خواهد داشت. نبايد به کودکتان آتو بدهيد. کودک نبايد حس کند که با تميز نکردن اتاق ميتواند عصبانيتان کند چون ممکن است از اين کار به عنوان اهرمي براي خالي کردن عصبانيتش استفاده کند. بازي، بازي، بازي! طبيعت کودکان به نحوي است که عاشق بازي و سرگرمياند. بسياري از کودکان به خاطر حوصلهسربر بودن تميزکاري به شلخته بودن بيشتر گرايش دارند. اگر بتوانيد تميزکاري را براي کودکتان تبديل به سرگرمي کنيد، او هم ناخودآگاه رغبت بيشتري براي اين کار پيدا ميکند. هنگام مرتب کردن خانه براي خودتان آواز بخوانيد. سعي کنيد با شعر و ترانه کارهايتان را براي کودک توضيح دهيد. جمع و جور کردن وسايل اتاق را تبديل به بازي کنيد. مثلا بگوييد اسباببازيها دوست دارند شب در خانه خودشان بخوابند و اگر آنها را سرجايشان نگذاريم غمگين ميشوند و خوابشان نميبرد. اگر بيش از يک کودک داريد ميتوانيد با مسابقه «کي زودتر وسايلش رو جمع ميکنه؟» تميز کردن اتاق را تبديل به تفريحي سرگرمکننده کنيد. اگر بتوانيد کاري را تبديل به سرگرمي و تفريح کنيد، کودکان به آن کار علاقه بيشتري پيدا ميکنند. تميز کردن اتاق هم از اين قاعده مستثني نيست. همه چي به نوبت در طول روز ممکن است کودک از شما بخواهد اسباببازيهاي مختلفي را از داخل کمد به او بدهيد. اگر هر بار که چنين درخواستي داشت آن را اجابت کنيد، در پايان روز با اتاقي به شدت بههمريخته روبهرو خواهيد شد. راه حل اين مشکل آن است که به کودک بفهمانيد تا وقتي وسايل بازي قبلياش را جمع نکرده است، وسيله جديدي به او نميدهيد. در واقع کودک بايد ياد بگيرد، پيش از شروع بازي جديد، آثار بازي قبلي را تميز کند. مطمئن باشيد اگر کودک بلافاصله بعد از بازي وسايلش را جمع نکند، ديگر نميتوانيد به راحتي او را مجبور به اين کار کنيد. البته شايد در ابتدا کمي مقاومت نشان دهد، غر بزند يا با جيغ و گريه خانه را روي سرش بگذارد، اما وقتي بفهمد قانون قانون است، سعي ميکند خودش را با آن وفق دهد. سعي کنيد اين قانون را در ذهن کودک بگنجانيد که قبل از شروع بازي جديد، بايد وسايل بازي قبلي را جمع کند. عجله نکنيد بسياري از والدين انتظار دارند به محض اينکه از کودکشان چيزي خواستند آن کار انجام شود؛ اين انتظار کاملا اشتباه است. مطمئنا اگر کسي به شما هم بگويد که فلان کار را فورا همين الان انجام دهيد حرصتان ميگيرد و اعصابتان به هم ميريزد. در عوض به کودک فرصت بدهيد. مثلا از او بخواهيد تا ظهر وسايل اتاقش را جمع کند. يا اينکه تا قبل از خواب تختش مرتب شده باشد. بگذاريد کودک خودش وقتش را مديريت کند و با امر و نهي و انتظار براي اجراي فوري دستورات، مديريت زمان فرزندتان را به هم نريزيد. به کودک براي انجام کارها فرصت دهيد. اجازه دهيد خودش زمانش را مديريت کند. خيلي سختگير نباشيد درست است که کودک بايد ياد بگيرد اتاقش را مرتب کند، اما سعي کنيد به او آزادي عمل هم بدهيد. اگر اتاقش کمي بههمريخته است سرش غر نزنيد. اگر آن بههمريختگي اذيتتان ميکند در اتاقش را ببنديد و سعي کنيد منظرهاش را از ذهنتان بيرون کنيد. البته بههمريختگي جزئي بايد فقط به اتاق خود کودک محدود باشد. تحت هيچ شرايطي نبايد بگذاريد اين شلختگي به ساير فضاهاي خانه سرايت پيدا کند. جايزه و پاداش سعي کنيد براي تميز کردن اتاق و جمع کردن وسايل پاداش تعيين کنيد. مثلا قانون بگذاريد تنها در صورتي اجازه دارد روزي يک ساعت با رايانه بازي کند که قبلش اتاق را مرتب کرده باشد. يا اينکه تا اتاقش را مرتب نکند خبري از رفتن به پارک، که قولش را داده بوديد، نيست. مطمئنا اين روش صد در صد جواب نميدهد. باز هم ممکن است کودکتان از تميز کردن اتاقش سر باز بزند، اما به مرور رفتار درست را ياد ميگيرد. فيل بزرگ را خرد کنيد! «خرد کردن فيل بزرگ» اصطلاحي براي تقسيم کارهاي بزرگ به کارهاي کوچکتر است. اگر شما هم با اتاقي شلوغ و بههمريخته روبهرو شويد و بگويند که مرتبش کنيد، احتمالا آرامشتان را از دست ميدهيد؛ کودکتان که ديگر جاي خود دارد. بنابراين سعي کنيد در خرد کردن فيل بزرگ کمکش کنيد. مثلا به او بگوييد اول لباسها را جمع کن، بعد اسباببازيها، بعد تخت را مرتب کن و بعد کتابها را سر جايشان بگذار. کودک وقتي با سلسلهاي از وظايف کوچک ولي انجامشدني روبهرو ميشود بيشتر به تميز کردن اتاق رغبت پيدا ميکند. براي اينکه از نظر ذهني کودکتان از تميز کردن اتاق فرار نکند کارهايي که بايد انجام دهد را برايش ليست کنيد تا به مرور همه را انجام دهد. به همديگر کمک کنيد درست است که کودک بايد بتواند خودش کارهايش را انجام دهد، اما کمک کردن به يکديگر هيچ ايرادي ندارد. اگر شما حين تميز کردن خانه از کودکتان کمک ميخواهيد و انتظار داريد کمکتان کند، بنابراين به او هم حق بدهيد که انتظاري متقابل داشته باشد. در خانه بايد کار گروهي يک اصل باشد. همه بايد در تمامي کارها تا حد امکان به هم کمک کنند. اگر کودک از شما درخواست کمک کرد نگوييد که: «اين کار توست! بايد خودت انجامش بدهي!» بلکه با لبخند به يارياش بشتابيد و بخشي از کار را بر عهده بگيريد. به اين ترتيب به او آموزش ميدهيد که در موقع نياز، کمک بخواهد و اگر کسي از او کمک خواست، دريغ نکند. اگر کودکتان براي انجام وظايفش از شما کمک خواست به او کمک کنيد تا ياد بگيرد در موقع نياز از شما کمک بگيرد و اگر شما کمک نياز داشتيد، ياريتان کند. جمعبندي اکثر کودکان به صورت پيشفرض به شلختگي گرايش بيشتري دارند، زيرا منظم بودن سختتر است و فايدهاي در آن نميبينند. بايد بتوانيد به کودکتان تلقين کنيد منظم بودن خوب است و به او نشان دهيد چه فوايدي دارد. از نامرتب بودن اتاق عصباني نشويد، بلکه با آرامش از کودک بخواهيد اتاقش را مرتب کند. براي اينکه کودکتان به منظم بودن علاقه پيدا کند سعي کنيد برايش کارها را به شکل بازي و سرگرمي در آوريد. انتظار نداشته باشيد کودک فورا دستورتان را اجرا کند. بگذاريد خودش زمانش را مديريت کند. اگر کودک حين تميز کردن اتاق از شما کمک خواست، دريغ نکنيد.