خانه داری را تحقیر نکنید!
اطلاعات/ کوچکتر که بودم همین که میدانستم بعد از تمام شدن مدرسه، مادرم در خانه با غذایی گرم و لبخندی مادرانه منتظرم است و حضورش خانه را روشن کرده، دلم را گرم میکرد.
گاهی همکلاسیهایی که مادر شاغل داشتند به ما که مادرانمان خانه دار بودند، غبطه میخوردند؛ با همان حال و هوای کودکانه و من قدر این حال و هوا را میدانستم. همه نگرانیام نبودنش بود و روزهایی که بیمار میشد یا به هر دلیلی خانه نبود که خیلی کم اتفاق میافتاد. وقتی نبود خانه انگار تاریک تاریک بود. چراغها و نور آفتاب نبودنش را جبران نمیکردند. همه کارهایی که صبح تا شب در خانه میکرد و از نگاه بازیگوش ما دور میماند،خانه را محل امنی کرده بود که میشد در آن نفس کشید و خوش بود و بی دغدغه بچگی کرد. همه آن شست و شوها، غذا پختنها، خانه تکانیها و رسیدگی به گوشه گوشه خانه که حالا میدانم چقدر سخت بود؛ دست تنها و بدون کمک.
وقتی در خبرها خواندم ارزش اقتصادی کار زنان خانه دار چندین میلیارد دلار است، ناخودآگاه این جملات تایپ شدند تا شما هم در قدرشناسی از مادرانی که عمرشان را بی مزد و بی چشمداشت در خانهها گذراندند،شریک شوید. این گزارش تقدیم میشود به همه مادران و زنان خانه دار و به مادری که همیشه قدر خانه دار بودنش را میدانستم و هیچ وقت آرزو نکردم که شاغل باشد.
خانه داری هم شغل است؟!
«مگه چیکار داشتی صبح تا شب توی خونه؟» «کار خونه که چیزی نیست.یه روز بیا بیرون کار کن میفهمی کار یعنی چی!» «واسه چی خسته شدی؟ کار توی خونه هم خستگی داره مگه؟«
این جملهها را زنان خانه دار زیاد میشنوند. معمولا یا کارهای مادر و زن خانه که صبح تا شبش را به رتق و فتق کردن امور زندگی گذرانده،برای اهالی خانه عادی میشود و دیگر خبری از قدرشناسی نیست یا این کارها را کوچک میشمرند و به نظرشان کار سخت و مهمی به نظر نمیرسد.
تصوری که با واقعیت خانه داری کیلومترها فاصله دارد.حالا در تحقیقات مختلف مشخص شده که ارزش اقتصادی کارهای روزمره خانه، میلیاردها دلار است حتی بیشتر از صنعت!
براساس آخرین تحقیقی که در این زمینه منتشر شده، ارزش اقتصادی کار خانگی زنان خانه دار ایرانی در سال ۲۰۰۹، ۲۶ میلیارد دلار و معادل ۶۹ر۸ درصد از تولید ناخالص داخلی غیر نفتی کشور برآورد شده است.
این تحقیق را دکتر محمود مسکوب پژوهشگر ایرانی مرکز بینالمللی مطالعات اجتماعی دانشگاه «اراسموس» در هلند انجام داده و حاصل ۱۲ هزار پرسشنامه است که درمیان زنان شوهردار و خانه دار شهری ۱۵ سال به بالا در ۱۴ استان کشور توزیع شده.جالب اینجاست که زنان خانه دار یزدی با ۵ ساعت کار خانگی در روز کمترین میزان و زنان اردبیلی با ۷ ساعت و نیم کار خانگی، بیشترین میزان کار خانگی را در میان زنان ایرانی دارند.
دکتر مسکوب درباره این تحقیق گفت: «اموری مانند نگهداری از بچهها و آموزش آنها، آشپزی و مرتب کردن خانه کارهایی هستند که بابت آنها به زنان خانه دار پولی توسط مرد خانه یا دولت پرداخت نمیشود و آنها به طور داوطلبانه یا اجباری به این امور مشغولند. خدماتی مانند کارهای خانگی که عمدتاً در همه جای جهان توسط زنان انجام میشود در تولید ناخالص داخلی محاسبه نمیشوند در صورتی که تولید در خانواده و در حوزه خصوصی نقش کلیدی برای کارکردهای بخش عمومی دارد.»
به گفته این پژوهشگر،برای محاسبه این دسته از کارهای غیرمزدی، فرض شد که اگر قرار باشد این کارها توسط کسانی به جز زنان خانه دار انجام شود چه مقدار باید هزینه شود.او میگوید: «برای مثال با مراکز مختلف کلاسهای خصوصی در استانهای مختلف تماس گرفته شد و میانگینی از هزینه معلم خصوصی محاسبه شد و یا در مورد ارزشگذاری دیگر کارهای خانگی نیز با مراکز خدماتی که کارهای داخل منزل را انجام میدهند تماس گرفته شد و میانگینی از دستمزدی که بابت کارهای خانگی دریافت میکنند تخمین زده شد و مبنای محاسبه برای ارزش گذاری این دسته از فعالیتها قرار گرفت.«
براساس این تحقیق زنان ایرانی به طور متوسط ۵ ساعت را در روز صرف کار خانگی، ۳۶ دقیقه صرف نگهداری از بچه، ۴ دقیقه صرف نگهداری از بزرگسالان و ۶ دقیقه در روز را صرف آموزش بچهها میکنند.
سختتر از کار سنگین مردان در کارخانهها
تحقیق مشابهی هم در مجلس و مرکز پژوهشها انجام و کارهایی مثل نظافت روزانه منزل، نظافت کلی منزل، ظرفشویی، آشپزی، رسیدگی به درس بچهها، گردش و تفریح بردن بچهها، مراقبت از فرزندان هنگام بیماری، توجه به شستن و مرتب کردن لباس بچهها، خریدهای روزانه، تعمیرات جزیی (تعویض لامپ، سرویس کولر و تعمیر سشوار)، پذیرایی از مهمانان، جمع کردن میز غذا یا سفره، و شستن سرویسهای بهداشتی بررسی شد. نتیجه نشان میداد زنان بار اصلی کارهای خانه را بر دوش دارند.همان سال مجلس شورای اسلامی خواستار محاسبه ارزش اقتصادی فعالیتهای خانگی زنان شد و پیشنهاد داد که این ارزش در تولید ناخالص داخلی محاسبه شود. همان زمان هم بود که مسئله بیمه زنان خانه دار مطرح شد که البته هنوز به جایی نرسیده است.
در تحقیق مرکز پژوهشها آمده بود که ارزش اقتصادی سالیانه کار خانگی زنان بر اساس حداقل دستمزد معادل ۱۹ میلیون و ۲۰۰ هزار ریال در سال است و با توجه به وجود ۱۷ میلیون و ۴۹۸ هزار و ۸۲۶ خانواده در کشور، ارزش اقتصادی کار زنان خانهدار در کل کشور بالغ بر ۳۳۶ هزار میلیارد ریال در سال میشود که سهم آن در تولید ناخالص داخلی به قیمتهای جاری ۷ر۱۶ درصد خواهد شد.
تحقیق دیگری که توسط جامعه شناسان ایرانی انجام شده،نشان میدهد حجم کار خانگی زنان خانه دار دو برابر کار سنگین مردان در کارخانهها و صنایع است و سهم زنان در ارزش افزوده خدمات خانوار مانند نگهداری از فرزندان، کمک به آموزش فرزندان، تهیه غذا، تمیز کردن منزل، خرید مایحتاج منزل، فعالیت صنایع دستی و تهیه و تولید فراوردههای لبنی و غذایی رقمی بالغ بر ۶۵ درصد است در حالی که مردان تامین کننده ۱۵ درصد این ارزش افزوده بوده و باقیمانده مربوط به سایر اعضای خانواده است.
تهیه غذا با ۵۸ درصد بالاترین سهم در کل ارزش افزوده خدمات خانوار را به خود اختصاص میدهد. پس از آن شستشوی لباس و تمیز کردن منزل ۳۶ر۴ درصد ارزش افزوده ایجاد شده را شامل میشود اما در مجموع تعداد افراد خانواده از جمله عواملی است که کل ارزش افزوده تولیدی ایجاد شده توسط زنان را تحت تاثیر قرارمی دهد.
یک حساب سرانگشتی برای قدردانی
شاید برای فهمیدن ارزش کار یک زن خانه دار، تنها به تحقیقات مفصل نیاز نداشته باشیم. فقط کافی است تصور کنید زنی که از صبح تا شب بی وقفه، بدون یک روز تعطیلی کارهایی مثل بچه داری، شست و شو و نظافت، پخت غذا،شستن لباسها، خرید و مدیریت اقتصادی خانه را برعهده دارد،چقدر کار میکند. کاری که گاهی با بیماری یکی از اعضای خانواده به نیمه شبها هم کشیده میشود.
اگر به هرکدام از این کارها به عنوان حرفه نگاه کنیم و برای انجام هرکدام شخصی را استخدام کرده و دستمزد آن را محاسبه کنیم، شاید قضیه کمی فرق کند:
پخت غذا: هفتهای حدود 200 هزار تومان
تمیز کردن خانه:هفتهای حدود 70 هزار تومان
مراقبت از کودک:با در نظر گرفتن هزینه نگهداری در مهدهای کودک،ماهانه حدود 600 هزار تومان.
رانندگی:هزینه هر سرویس استفاده از خودرو برای کار منزل حدود 20 هزار تومان.
نگهداری گل و گیاه در خانه: هفتهای حدود 60 هزار تومان.
در کنار اینها کارهای ریز و درشت دیگر مثل پذیرایی از میهمانها یا کارهای سالانه و سختی مانند خانه تکانی را هم در نظر بگیرید و با یک حساب سرانگشتی متوجه شوید کار مادرها و زنان خانه دار هر ماه چقدر به صرفه جویی و اقتصاد خانواده کمک میکند.زنانی که نه مزدی میگیرند،نه بیمهشان که سالهاست از آن صحبت میشود به نتیجهای رسیده، نه امنیت خاطر کاملی دارند و نه حتی از آنها آنطور که شایسته اش هستند قدردانی میشود. یادتان باشد از این به بعد با نگاه تازهای به دستها و کارهای مادر و همسران تان نگاه کنید. این کارها دیگر نباید به نظرتان ساده، بیهوده و بیدردسر باشند!