نابودکننده اعتماد به نفس کودکان نباشید
برترين ها/ گلدان دوستداشتنيتان را ميشکند و در چشمهايتان خيره ميشود و وقتي ميخواهيد تنبيهش کنيد، سمتتان لگد ميپراند؟ با خواهر کوچکترش گلاويز ميشود و آزارش ميدهد اما حاضر به دلجويي از او نميشود؟ داشتن فرزندي سربهراه که بعد از کار اشتباهش معذرتخواهي کند برايتان به يک آرزوي دستنيافتني تبديل شده و کودکتان ترجيح ميدهد به جاي عذرخواهي قلدرياش را چندبرابر کند يا اينکه منتظر شود آبها از آسياب بيفتد و ديگران اشتباهش را فراموش کنند؟ اگر شما هم در خانهتان با چنين مشکلاتي مواجه هستيد و هنوز نتوانستهايد راه و رسم عذرخواهي کردن را به فرزندتان آموزش دهيد، از راهنماييهاي دکتر پريناز بنيسي، روانشناس تربيتي و عضو هيات علمي دانشگاه آزاد اسلامي استفاده کنيد. او به شما راه و رسم آموزش «عذرخواهي کردن» به فرزندتان را ياد ميدهد. از در محبت وارد شويد! شايد بعد از هر اشتباه کودکتان براي وادار کردن او به عذرخواهي تلاش ميکنيد اما راه را اشتباه ميرويد. اگر هنوز نتوانسته ايد او را براي عذرخواهي کردن قانع کنيد، راه و روش خود را تغيير دهيد. اگر کودکتان معذرتخواهي نميکند ابتدا با او صحبت کنيد و بگوييد چرا از او دلخور شدهايد و چرا بايد عذرخواهي کند. در درجه اول او حق دارد بداند چرا شما از دستش ناراحت هستيد. مهم اين است که بفهمد کارش غلط بوده پس مسئله را برايش شفافسازي کنيد تا هاج و واج با اصرار شما براي عذرخواهي مواجه نشود. هرگز با نيش و کنايه و زبان بيزباني فرزندتان را به عذرخواهي مجبور نکنيد. با او با زبان خودش صحبت کنيد و کاملا شفاف بگوييد که چه کرده و چرا بايد معذرتخواهي کند. تا زماني که او به اين باور نرسد که کارش غلط بوده مدام رفتار غلطش را تکرار ميکند و در عين حال از شما انتظار دارد تا ببخشيدش. پس به جاي سکوت در اين مورد، با زبان ساده برايش موضوع را روشن کنيد و گذشته از اين، به او راهکارهاي جايگزين را بياموزيد تا بداند کار درست چيست. درست است که بايد با فرزندتان شفاف و ساده صحبت کنيد اما تصور نکنيد او از درک موضوعات عاجز است. شما بايد با عقل و منطق رفتار کنيد و بهخاطر کمسن و سالياش به او مجال اشتباه کردن را ندهيد و آموزش را از سنين پايين آغاز کنيد. ببينيد با که طرف هستيد براي تربيت کودک دستهبنديهايي وجود دارد که با توجه به سن کودک متفاوت است. طبق نظر پياژه در صفر تا دو سالگي کودکان در مرحله حسي_حرکتي قرار دارند. در اين مرحله متناسب با سن کودکتان با او صحبت کنيد. ميتوانيد از شيوه منع عامل خوشايند هم براي آموزشش استفاده کنيد. فقط مراقب باشيد افراط و تفريط نکنيد. در دو تا هفت سالگي کودک در مرحله پيشعملياتي قرار ميگيرد. در اين سن است که کودکان خودشان را جاي پدر و مادرشان ميگذارند، با همسالانشان بازي ميکنند و گروهها را تشکيل ميدهند. حالا ديگر ميتوانيد از طريق ايفاي نقش و بازي با فرزندتان معلم خوبي برايش باشيد. هفت تا 11سالگي مرحله عمليات عيني است؛ کودکان وارد مدرسه ميشوند، اجتماع جديدي را تجربه ميکنند، نقش جديدي را ميپذيرند و دستخوش کلي تغييرات ميشوند. حالا ديگر وقت آن رسيده تا ياد بگيرند تطابق و سازگاري بيشتري با محيط داشته باشند. در اين زمان شما فقط بايد به عنوان راهنما و ناظر با او همراه شويد. از تربيت مستقيم فاصله بگيريد و اجازه دهيد خودش کمکم سر در بياورد کدام رفتار درست و کدام غلط است. 11سالگي به بعد هم تفکر انتزاعي شکل ميگيرد و بحث بلوغ فرزندان پررنگتر ميشود. در اين سنين فرزندان قدرت تشخيص دارند و ميتوانند درست را از نادرست تشخيص دهند و رفتار مناسب را انتخاب کنند. در بزرگسالي هم افراد بايد اين شجاعت را داشته باشند تا بتوانند مسئوليت اشتباههايشان را بپذيرند. اگر جزو آن دسته از والديني هستيد که در جمع کودکتان را تحت فشار قرار ميدهيد تا از دوستش يا بزرگترش معذرتخواهي کند بايد بدانيد که مخرب عزتنفس فرزندتان هستيد و با اين کار در آينده فرزندتان قدرت انجام کارها را در بقيه امور از دست ميدهد. فرزندتان نياز دارد تا عذرخواهي را ابتدا در جمع خانواده بياموزد تا در آينده بتواند در شرايط زماني و مکاني مناسب درست رفتار کند. در جمع غريبهها فرزندتان را براي عذرخواهي کردن تحت فشار نگذاريد، صبر کنيد تا به خانه برگرديد بعد با آرامش با او صحبت کنيد و به او بگوييد که کارش اشتباه بوده است و در دفعات بعد چطور بايد رفتار کند. تصور نکنيد اگر در حضور ديگران کودکتان را شرمنده کنيد، مادر خوب و تربيتکنندهاي به نظر ميرسيد. اگر احساس کرديد در آن جمع فرزندتان بايد کارش را جبران کند، او را به اتاق ببريد و دور از نگاه ديگران با او صحبت کنيد و با هم در مورد شيوه جبران اشتباهش به توافق برسيد. حالا بچه خوبي شدي ! حواستان باشد در مقابل عذرخواهي کودکتان از او تشکر کنيد. «عزيزم چون متوجه اشتباهت شدي و عذرخواهي کردي ميبخشمت. لطفا دفعه بعد اين کار را تکرار نکن.» از هر راهي که ميتوانيد خرسندي خودتان را از رفتارش نشان دهيد. براي آموزش از عاطفه و احساسات ناب انساني استفاده کنيد. براي او حصار نکشيد و از مقابله به مثل و جبههگيري بپرهيزيد. اگر با عشق و جملات مثبت سراغ فرزندتان برويد، قطعا بهتر از قهر و خشونت نتيجه ميگيريد. تشويق شما در مقابل عذرخواهي تقويتکنندهاي بينظير است و براي حذف عادات ناخوشايند فرزندتان شما به چنين تقويتکنندههايي نياز داريد. اگر کودکتان به اين باور برسد که دوستانه مسئلهاي را به او تذکر ميدهيد بهتر از زماني که احساس کند مجبور به اطاعت کورکورانه از دستورات شماست، با شما همکاري ميکند. کمک بگيريد شايد اين سوال برايتان پيش بياد که آيا بخشش ما باعث تشديد رفتار بد کودکمان نميشود. بايد بدانيد در مسائل تربيتي ما نميتوانيم از يک الگوي کلي براي تمام کودکان استفاده کنيم. کودکان ممکن است در خانوادههاي متفاوتي پرورش يافته باشند، به مهد کودک بروند يا اينکه ممکن است جزو کودکان تکوالد يا فرزند طلاق باشند که هرکدام نسخه خاص خودشان را نياز دارند. هدف ما اين است که به آنان بفهمانيم چه کاري غلط است و نبايد انجام شود تا به شکل عادت درنيايد. شايد درک اين تفاوت براي شما چندان آسان نباشد. به همين دليل توصيه ميکنيم اگر نياز به مشاوره تخصصي داشتيد، حتما از مشاوره استفاده کنيد تا بعدا کاسه چه کنم چه کنم دستتان نگيريد. وقت دلجويي است! دلجويي کردن شيوه موثري از عذرخواهي با استفاده از ابزار است که بسيار تاثيرگذار است. بزرگسالان هم با اين شيوه ميتوانند خيلي زودتر به اين نتيجه برسند و ناراحتيها را از دل هم دربياورند. حتما استفاده از اين شيوه را به کودکتان آموزش دهيد. اگر کودکتان پدرش يا برادر و خواهرش را ناراحت کرد با او به مغازه برويد و با هم هديهاي هرچند کوچک بخريد. با اين کار کودکتان محبوبتر ميشود و اعضاي خانواده به هم نزديکتر ميشوند. به او ياد دهيد تا مسئوليت کارهايش را بر عهده بگيرد و کار بدش را جبران کند زود باش بگو ببخشيد! آيا حق داريد پس از رخ دادن هر اشتباهي فرزند خطاکارتان را مجبور به عذرخواهي کنيديا اينکه بهتر است گاهي سکوت کنيد؟ اگر کودکتان مدام لجبازي ميکند و حاضر به معذرتخواهي نيست با داد و فرياد بيخود و ناسزا گفتن او را بهاين کار مجبور نکنيد و آرامش خودتان را به هم نريزيد. سياستمدار باشيد. فقط کافي است برايش محدوديت ايجاد کنيد و او را از يکي از چيزهاي خوشايندي که در اختيار دارد، محروم کنيد. البته فراموش نکنيد افراط شما نتيجهاي مناسبي نخواهد داشت؛ مثلا براي فرزندان بين چهار تا شش سال تنها يک ساعت قهر مادر ميتواند اثرات مثبتي داشته باشد. اگر هم متوجه اشتباهش شد ديگر مته به خشخاش نگذاريد. مهم اين است که بداند کارش اشتباه بوده و ديگر آن را تکرار نکند. پافشاري بيش از حد شما براي شنيدن لفظ ببخشيد روحيه کودکتان را خدشهدار ميکند و قهر طولانيمدت و دريغ کردن محبتتان از او، باعث ميشود تصور کند که در صورت انجام يک اشتباه کوچک عشق شما را از دست ميدهد. يادتان نرود شما به عنوان يک مادر، حق نداريد براي عشقتان شرط و شروط بگذاريد. پس در صورتي که اشتباه کرد به او نگوييد «پسر بد!»، «من مادرت نيستم»، «دوستت ندارم» بلکه بگوييد «تو کار اشتباهي کردي که بهخاطرش من ناراحت هستم» سپس منظورتان از «کار اشتباه» را شفاف شرح دهيد و انتظاري که از او داريد را هم برايش روشن کنيد.