فواید عجیب قصه گویی برای کودکان
ستاره/ فوايد قصه گويي براي کودکان چيست که از قديم اين رسم خوشايند را انجام ميدادهاند؟ مغز کودکان قادر به جذب حجم بالايي از اطلاعات است. شواهد علمي ميگويند که فعاليت مغزي کودکان بسيار بيشتر از بزرگسالان است. قصه گويي براي کودکان به رشد احساسي، فکري، فيزيکي و حسي آنها کمک ميکند. همچنين داشتن لحظات آرام و لذتبخش با کودک در زمان قصه گويي به رشد زباني و موفقيتهاي آموزشي او در آينده منجر ميشود. در ادامه فوايد قصه گويي براي کودکان را به طور مفصل شرح ميدهيم. ۱۰ مورد از فوايد قصه گويي براي کودکان برخي از فوايد قصه گويي براي کودکان عبارتند از:
۱. قصه گويي براي کودکان، مهارتهاي شنيداري آنها را تقويت ميکند
هر زباني با زبان ديگر متفاوت است. با اين وجود کودکان در سراسر دنيا به سرعت زبان مادري خود را فرا ميگيرند. هنگامي که کودک با دقت به قصه گوش فرا ميدهد، هزاران واژه، صدا و ساختار زباني را جذب ميکند. با گوش دادن دقيق، او ميتواند معناي واژگان جديد را درک کند و خيلي زود از آنها در گفتارش استفاده کند.
۲. قصه گويي موجب غني شدن گنجينه واژگان کودک ميشود
دکتر بتي هارت و تاد رايزلي، پژوهش جامعي را درباره نقش خانوادهها در پيشرفت آموزشي کودکان امريکايي انجام دادند. در اين پژوهش نزديک به سه سال، هر ماه يک ساعت از گفتگوي پدر و مادر و فرزندان را ثبت ميکردند.
نتايج بررسي نشان داد که پيشرفت تحصيلي کودکان، رابطه مستقيمي با ميزان گفت و گويي که با آنها ميشود، دارد. همچنين مطالعه نشان داد شمار واژگاني که هر روز نوزاد ميشنود، مهمترين عامل هشياري او در آينده، موفقيت در درس و مدرسه و برخورداري از مهارتهاي اجتماعي است. برخي از يافتههاي اين پژوهش عبارتند از:
کودکان ۱۱ تا ۱۸ ماهه در خانوادههاي تحصيل کرده به طور متوسط در هر ساعت ۲۱۵۰ واژه، در خانوادههاي کارگري ۱۲۵۰ واژه و در خانوادههاي کم درآمد تنها ۶۲۰ واژه است.
مادران تحصيل کرده در گفتار با کودکان خود از زبان پيچيده تري استفاده ميکنند که شامل انواع اسم، فعل و صفت است. درحاليکه در خانوادههاي کم درآمد از واژگان کمتري استفاده ميکنند و در آن ميان هم بيشتر فعلهاي امر را به کار ميبرند!
والدين تحصيل کرده از فرزندان خود پرسش ميکنند و به پاسخهاي آنها توجه دارند و آنها را به ادامه گفتگو و واکنشهاي کلامي تشويق ميکنند.
کودکان خانوادههاي تحصيل کرده در اتاق خواب خود تعداد زيادي کتاب دارند که نشان ميدهد آنها به کتاب دسترسي دارند و برايشان کتاب خوانده ميشود.
نوزادان در خانوادههاي تحصيلکرده بازخورد مثبت بيشتري از راه گوش دريافت ميکنند. درحاليکه نوزادان خانوادههاي کم درآمد بيشتر بازخورد منفي ميشنوند.
تا سن دو سالگي، کودک در خانواده تحصيلکرده نزديک به ۲۴ ميليون واژه ميشنود، اين رقم در خانوادههاي کارگري به ۱۵ ميليون و در خانوادههاي کم درآمد به ۸ ميليون ميرسد. تا سن چهار سالگي کودکان در خانوادههاي تحصيل کرده ۳۲ ميليون واژه بيش از خانوادههاي کم درآمد شنيده اند. تا وقتي که اين کودکان وارد مهدکودک شوند، اين فاصله حتي بيشتر هم ميشود.
اين کودکان در سن سه سالگي نيز دوباره آزمايش شدند. نتيجه آزمايش نشان داد که شمار و کيفيت واژهها در کودکان سه ساله و نه ساله را ميتوان از زمان نوزادي پيشبيني کرد. همچنين ضريب هوشي ميانگين اين کودکان در خانوادههاي تحصيل کرده ۱۱۷، در خانوادههاي کارگري ۱۰۷ و در خانوادههاي کم درآمد ۷۹ بود.
اين پژوهش نشان ميدهد که نقش پدر و مادر در رشد کمي و کيفي گفتار کودک اهميت ويژهاي دارد و ميتواند موفقيتهاي تحصيلي آينده آنها را تضمين کند. ارتباط موثر ميان پدر و مادر و فرزندان، داشتن گفتگوي پربار و سرشار از واژههاي مثبت و اختصاص زمانهايي به کتاب خواني و قصه گويي تاثير عميقي بر رشد زباني کودک ميگذارد.
۳. موجب افزايش تمرکز و توجه و تقويت حافظه آنها ميشود
از ديگر فوايد قصه گويي براي کودکان تقويت حافظه و تمرکز آنهاست. در سالهاي اخير آموزگاران دريافته اند که شمار دانش آموزاني که نميتوانند مدت زماني طولاني به موضوعي توجه و دقت کنند رو به افزايش است. پژوهشهاي انجام شده نشان ميدهد که نبود توجه و تمرکز در پي افزايش زمان تماشاي تلويزيون به وجود آمده است. همچنين ثابت شده است کودکاني که روزانه برايشان کتاب خوانده ميشود يا قصه ميشنوند، مدت زمان بيشتري ميتوانند تمرکز کنند.
قصه گويي و کتابخواني بهترين شيوه براي افزايش دقت، توجه و تمرکز کودک است و موجب تقويت حافظه او ميشود. کودکان ميآموزند چگونه توجه خود را در يک فضاي ساکت متمرکز کنند و به صداي شما گوش دهند و نسبت به آنچه ميشنوند واکنش نشان دهند. در حدود دو تا سه سالگي کودکان ميتوانند الگوهاي زباني در ترانههاي کودکانه و قصهها را به ياد بسپارند. آنها شيفته و مجذوب آهنگ صدا و شيوه ادا کردن واژههاي شما ميشوند.
۴. واژههاي ناآشنا را به کودکان ميآموزد
هنگامي که براي کودک قصه ميگوييد يا کتاب ميخوانيد، کودک واژههايي را ميشنوند که در مکالمه روزمره به کار نميرود. زبان روزمره تا حدودي ساده و مستقيم است. هنگامي که بزرگسالان با يکديگر و با کودک گفتگو ميکنند، پيام روشني را منتقل ميکنند. پيچيدگي اندکي در واژگاني که روزمره استفاده ميشوند، وجود دارد.
بر پايه پژوهش هيز-آرنز در زبان انگليسي ۱۰۰۰۰ واژه پايه براي گفتار روزمره وجود دارد که ۵۰۰۰ واژه کاربرد بيشتر و ۵۰۰۰ واژه ديگر کاربرد کمتري دارند. واژگاني که در رتبه بالاتر از ۱۰۰۰۰ قرار ميگيرند را واژههاي نادر مينامند.
اگر واژهاي در گفتار روزمره به گوش کودک نرسد، چگونه بايد آن را ياد بگيرد؟ کودکان واژههاي نادر را از راه شنيدن قصه و داستان ميآموزند. بر پايه اين مطالعه حتي کتابهاي نوزادان نيز داراي ۱۶.۳ واژه نادر در هر ۱۰۰۰ واژه هستند که رقم قابل توجهي است.
واژههاي نادر سبب برانگيختن تخيل ميشوند. اما در گفت و گوي روزانه با نوزاد کمتر استفاده ميشوند. واژه هايي مانند لغزيدن، برخورد کردن، پشمالو و تاريکي در کنار هم ميتوانند دنياي اسرار آميزي را ترسيم کنند که وقتي به گوش ميرسند، موجب لذت و شگفتي کودکان ميشوند.
پژوهشها نشان ميدهد دانش آموزاني که واژههاي کمي را ميدانند، همان کودکان و نوجواناني هستند که برايشان کم قصه گفته اند و کتاب خوانده اند يا با آنها در خانه، گفتگوي اندکي شده است.
۵. کتابخواني و قصه گويي به کودک کمک ميکند تا معناي واژگان را درک کند
کودکان با تفاوتهاي بسيار زيادي در گنجينه واژگان از مهد کودک به مدرسه ميروند. کودکان از زمان تولد تا پنج سالگي در خانه از پدر و مادر، پرستار و ديگر بزرگسالاني که با آنها سخن ميگويند، واژگان را ميآموزند.
تنها راهي که ميتوانيد دايره واژگان کودکان خود را گسترش دهيد، گفتگوي مستقيم با آنهاست. تلويزيون و راديو چنين آموزشي را به آنها نميدهند.
هشدار: آکادمي پزشکي کودکان به خانوادهها گوشزد ميکند که کودکان زير دوسال نبايد تلويزيون تماشا کنند. در اين گروه سني کودکان دوست دارند که مادر و پدر به شکل مستقيم با آنها سخن بگويند.
۶. کودکان را با اسطورهها و ارزشهاي اخلاقي جامعه آشنا ميکند
از فوايد قصه گويي براي کودکان آشنا کردن او با ارزشهاي اخلاقي و انساني است. قصهها و افسانهها سرشار از شخصيتهاي اسطورهاي و داستانوارههايي است که سينه به سينه نقل شده اند. در بطن اين داستانها ارزشهاي اخلاقي و اجتماعي نيز به کودک منتقل ميشود و چون داستان بستر آموزش اين ارزش هاست، در عمق جان کودک مينشيند.
۷. قصه گويي از روي تصاوير به کودک مهارت تصويرخواني را ميآموزد
در کتابهاي تصويري، تصوير به اندازه متن مهم است. مشاهده تصاوير و گزارش آنها به کودک کمک ميکند تا بر جزييات متمرکز شود. مشاهده جزييات تصاوير کتاب موجب تقويت مهارت بينايي کودک ميشوند. هم چنين بحث و گفتگويي که پيرامون تصاوير کتاب شکل ميگيرد، قصه را براي کودک غنيتر ميکند.
۸. قصه گويي موجب آرامش و تقويت پيوند عاطفي ميان والد و کودک ميشود
يکي ديگر از فوايد قصه گويي براي کودکان تقويت پيوند عاطفي آنها با والدين است. بيشتر والديني که براي فرزندشان کتاب ميخوانند، ميگويند از اين کار لذت ميبرند و براي رسيدن زمان کتاب خواني لحظه شماري ميکنند. در اين زمان همه کارهاي خود را کنار ميگذارند و وقت خود را به کودک دلبندشان اختصاص ميدهند.
قصه گويي به رشد احساسي و فکري کودکان کمک شاياني ميکند، همچون غذا که براي رشد جسمي آنها لازم است.
۹. قصه گويي قدرت تخيل و تفکر کودک را تقويت ميکنند
آموزگاران متوجه شده اند کودکاني که چندين ساعت در روز تلويزيون تماشا ميکنند، از خلاقيت و تخيل کمتري برخوردارند. گوش دادن به يک قصه و داستان به کودکان کمک ميکند تا با استفاده از حافظه احساسي خود، از آنچه لمس کرده، چشيده، شنيده يا ديده اند، تصويرهايي در ذهن خود بسازند. اين روند به آنها کمک ميکند تا از آنچه ميشنوند برداشت درستي داشته باشند. قصه گويي براي کودکان آنها را به انديشيدن و تخيل کردن وا ميدارد که خود موجب رشد ذهني آنها ميشود.
همه دستاوردهاي فرهنگي، هنري و فلسفي انسانها برآمده از تخيل است. تخيل نقش مهمي در رشد کودک دارد. کودکاني که بيش از حد تلويزيون نگاه ميکنند، دايره واژگان محدودي دارند و توانايي نقش بازي کردن ندارند. تخيل به انسانها اجازه ميدهد که آينده را تصوير کنند و براي آن نقشه بکشند.
۱۰. قصه گويي عشق به مطالعه را در کودک نهادينه ميکند
چه چيزي باعث ميشود که کودک عاشق شنيدن قصه باشد؟ لذتي که در زمان قصه گويي تجربه کرده است. او در آغوش امن پدر و مادر و با صداي گرم آنها به داستان گوش سپرده است. همراهي داستان با حس محبت و عشق و آرامش براي يک عمر به ياد کودک ميماند. او همواره با خواندن داستان به ياد آن گرما و آسايش ميافتد. لذت خواندن ميتواند در مدرسه هم کودک را همراهي کند. مطالعات نشان داده اند، کودکاني که خارج از مدرسه لذت خواندن را تجربه کرده اند، در مدرسه هم به خواندن عشق ميورزند.
سخن آخر
وقتي براي نوزاد خود قصه ميگوييد يا کتاب ميخوانيد، در حقيقت بزرگترين هديه را به او ميدهيد: او را در آغوش ميگيريد تا از گرماي محبت و عشق شما بهرهمند شود، بخشي از وقت خود را تنها به او اختصاص ميدهيد، به دايره واژگان او غنا ميبخشيد، دانش او را گسترش ميدهيد، او را به مطالعه علاقهمند ميکنيد و در نهايت اين فعاليت ساده روزانه را به لذتي دلچسب بدل ميکنيد. لازم نيست پدر يا مادر فوق العادهاي باشيد. نياز به داشتن تخصص خاصي نيست. همه آنچه بدان نيازمنديد کتاب است.