گرمازدگی کودکان؛ چه بنوشند و چه بپوشند؟

روزنامه شهروند/ خطر گرمازدگي را جدي بگيريد؛ شرايط آب و هوايي خاص يعني گرماي شديد و دماي زياد هوا، رطوبت بالاي محيط و ‏وزش باد‌هاي سنگين در هواي گرم مي‌تواند افراد را در معرض گرمازدگي قرار دهد. به‌طور طبيعي بدن انسان زماني که با گرما ‏مواجه مي‌شود براي پيشگيري از گرم شدن شديد دماي داخلي خود، واکنش دفاعي تعريق را انجام مي‌دهد. سيستم دفاعي بدن از ‏طريق عرق کردن سعي در دفع حرارت داخلي و خنک کردن اندام‌ها و سيستم‌هاي دروني بدن مي‌کند.با اين حال زماني که ‏دماي هوا گرم‌تر از حد طبيعي و نرمال شود، عمل تعريق به خوبي صورت نمي‌گيرد. در رطوبت بالاي هوا، بدن شروع به داغ شدن ‏دروني مي‌کند و کم‌کم شخص وارد فاز گرمازدگي مي‌شود. مشکل گرمازدگي در همه افراد مي‌تواند اتفاق بيفتد؛ اما کودکان و ‏سالمندان به دليل ضعف قواي دفاعي بدن بيشتر در معرض بروز گرمازدگي هستند. همچنين افرادي که داراي شغل‌هايي هستند ‏که تايم زيادي را مجبورند بيرون از خانه و در هواي گرم و آفتاب شديد نيز باشند نيز ممکن است ناگهان و بدون آن‌که متوجه باشند ‏دچار گرمازدگي شوند. متاسفانه در روز‌هاي اخير خبر تاسف بار مرگ کودک ٦ ساله در قم به دليل گرمازدگي را داشتيم ‏که شاهدي بر خطر جدي گرمازدگي براي کودکان است. خبر مربوط به کودکي مي‌شود که به دليل ماندن حدود ٦ ‏ساعت در خودرو، گرمازده شد و باوجود تلاش پزشکان براي احياي علايم حياتي، به دليل اين‌که زمان طولاني در گرماي شديد ‏قرار گرفته و تقريبا تمام اعضاي داخلي بدنش دچار اختلال شده بود، بعد از ٣روز جان خود را از دست داد‎. ‎‏ همچنين خبر ‏ديگري که در روز‌هاي قبل آمد مبني بر مرگ ناگهاني يک راننده کاميون در گرماي بندر امام خميني (ره) بود که شاهد ديگري براي جدي ‏گرفتن خطر گرمازدگي در مناطق گرم و براي افرادي است که مدت طولاني را در فضاي بيرون از خانه مشغول کار هستند. در ‏همين راستا نکات مهم مربوط به علايم گرمازدگي در کوکان و نحوه مراقبت از آن‌ها در مقابل گرما را از زبان دکتر غلامرضا ‏عنايت مي‌توانيد بخوانيد. پيشگيري بهتر از درمان است از بردن کودکان به محيط‌هاي گرم خودداري کنيم. در روز‌هاي گرم حتما خود و کودکان‌تان از مايعات بيشتري استفاده کنيد، اين مايعات ممکن است آب يا آبميوه‌هاي طبيعي و ميوه‌هاي مختلف مانند هندوانه و خربزه که سديم و پتاسيم بالا دارند، باشد. با اين ميوه‌ها مي‌توانيد تا حدودي الکتروليت‌هاي ازدست‌رفته بدن را جبران کنيد و مانع از گرمازدگي شويد. در سايه باشيد و از فضا‌هاي بسته و گرم اجتناب کنيد. گاهي اوقات ممکن است به دليل کارکردن بشدت سرگرم باشيد و محيط اطراف نيز گرم باشد، در اين حالت بدون آن‌که خودتان متوجه شويد، بدن آب خود را از دست مي‌دهد و دچار اختلالات الکتروليتي مي‌شود و يک‌مرتبه احساس مي‌کنيد دچار سردرد شده‌ايد. اين سردرد مي‌تواند نشانه گرمازدگي باشد؛ بنابراين بايد اين علايم را جدي گرفت. براي اين‌که کودکان دچار گرمازدگي نشوند، به آن‌ها آموزش دهيد که در هواي آفتابي و گرم هنگام فعاليت و بازي و قبل از آن، مقدار فراواني آب بنوشند، حتي اگر احساس تشنگي نداشته باشند. از لباس‌هايي با رنگ‌هاي کرم يا رنگ‌هاي روشن استفاده کنند و پوشش زياد نداشته باشند. فعاليت فيزيکي شديد در فضاي بيرون را محدود به زمان قبل ازظهر و بعد از ساعت ٦ قرار دهيد. به کودک آموزش دهيد در صورت احساس گرمازدگي به جاي خنک بيايد. همواره در گردش‌هاي بيرون منزل، آب کافي و بهداشتي همراه داشته باشيد. مصرف ميوه‌ها وسبزي‌ها نيز به دليل داشتن آب فراوان توصيه مي‌شوند. اولين علامتي که در کودکان نشان‌دهنده گرمازدگي است، احساس خشکي در دهان و تعرق شديد در کودک است. پس از آن کودک دچار بي‌حالي مي‌شود و طراوت خود را از دست مي‌دهد. مخاط‌ها خشک مي‌شود و کودک ممکن است دچار استفراغ شود. با مشاهده اين علايم، بايد فورا کودک را به مکان خنک ببريد و اگر کولر در دسترس شماست، در مقابل آن قرار دهيد، اگر به کولر دسترسي نداريد، کودک را پاشويه کنيد و جلوي پنکه و کوران باد قرار دهيد. همچنين اگر کودک هوشيار است، مايعات به او بدهيد. اقدامات اوليه در گرمازدگي شديد و از دست دادن هوشياري کودک را به محل سايه منتقل کنيد، اما مايعات به او نخورانيد. والدين نبايد يکدفعه به کودک مقدار زيادي آب خالص بنوشانند، زيرا يکباره آب وارد سلول‌هاي مغز مي‌شود و ممکن است مشکلات ديگري در پي داشته باشد. اگر کودک شيرخوار است، بهترين نوشيدني براي رفع کم‌آبي بدنش شير مادر است، در غير اين صورت براي رفع گرمازدگي بايد محلول ORS يا مخلوطي از آب و شکر يا آب‌نمک يا دوغ به او داد و از دادن آب خالص اجتناب کرد، سپس لباس‌هاي کودک را از تنش خارج کنيد و او را در يک محل خنک بخوابانيد. اگر خارج از منزل در زير آفتاب قرار داريد، يک محل سايه بيابيد يا او را به يک محل خنک منتقل سازيد. درمدتي که منتظر آمبولانس هستيد، بدن او را با اسفنج يا پارچه نرمي که به آب سرد آغشته کرده‌ايد، ماساژ داده او را جلوي پنکه بگذاريد. مي‌توانيد از يک پنکه برقي استفاده کنيد يا او را باد بزنيد. با او صحبت کنيد و سعي کنيد آرامش کنيد. به او چيزي ننوشانيد و عليرغم آن که ممکن است وسوسه شويد به او استامينوفن بدهيد، بايد بدانيد که استامينوفن افزايش درجه حرارت بدن در اثر گرمازدگي را برطرف نمي‌کند. اگر کودک شما تنها علايم افزايش درجه حرارت بدن را دارد، ولي دچار گرمازدگي نشده است، او را به داخل منزل و درصورت امکان به اتاقي ببريد که کولر داشته باشد. مقدار زيادي شير به او بخورانيد و اگر ٤ ماه يا بيشتر دارد، کمي آب نيز به او بدهيد. مي‌توانيد از حمام سرد نيز استفاده کنيد. در تمام طول روز او را داخل منزل نگه داريد. اگر به نظر نمي‌رسد که علايمش سريعا برطرف شود، به بخش اورژانس يا پزشک مراجعه کنيد. گرمازدگي چيست و چگونه رخ مي‌دهد پديده گرمازدگي به اين صورت رخ مي‌دهد که، ممکن است افراد بالغ براي مدت طولاني در معرض هواي گرم با دماي حدودي ٣٨ تا ٤٠ درجه يا بيشتر قرار گيرند و بدون آن‌که خود متوجه باشند، دچار گرمازدگي شوند. از طرفي براساس فعل و انفعالاتي که در بدن وجود دارد، گرما ايجاد مي‌شود؛ انسان بايد گرماي بدن خود را از دست بدهد. اگر چنين گرمايي در بدن بماند و محيط اطراف نيز گرم باشد، انسان با تبخير آب بدن، خود را خنک مي‌کند. درصورتي که گرماي هوا همچنان ادامه داشته باشد و آب بدن نيز براي مدت طولاني از بين برود، بدن دچار کم‌آبي و در نتيجه گرمازدگي در فرد مي‌شود؛ بنابراين گرمازدگي در اثر ازبين‌رفتن مايعات بدن به وجود مي‌آيد. يکي از راه‌هايي که براي مقابله با گرمازدگي بايد انجام داد، آن است که همواره آب بدن را تأمين کرده و از مايعات بيشتري در روز‌هاي گرم استفاده کنيد، همچنين بايد بتوانيد خود را خنک نگه داريد. در کودکان و افراد مسن ازدست‌دادن آب زودتر اتفاق مي‌افتد، اما ممکن است ديرتر متوجه آن شوند. کودکان ممکن است نگويند تشنه هستند يا دير‌تر ابراز تشنگي کنند و همچنين افراد مسن نيز به همين شکل هستند، بنابراين کودکان و ميانسالان نياز به مراقبت‌هاي بيشتري دارند. زماني که ٢‌درصد از آب بدن در اثر گرما از دست برود، فرد احساس تشنگي مي‌کند؛ بنابراين احساس تشنگي نشانه آن است که فرد ميزان زيادي آب از دست داده است. به همين دليل توصيه مي‌شود پيش از آن‌که دچار تشنگي شويد، مقدار زيادي آب بنوشيد. چگونه از کودک خود در مقابل گرما محافظت کنيد؟ ‏ کودکان يا نوجوانان زيادي هستند که در هواي گرم تابستان در فضاي باز و زير آفتاب بازي و ورزش مي‌کنند. چنين شرايطي ‏خطر از دست رفتن آب و املاح بدن را بر اثر گرمازدگي زياد مي‌کند؛ گرمازدگي‌اي که خود را با علايمي، چون گرفتگي عضلات در ‏ساق پا، شانه يا شکم، خستگي، بي‌حالي و غش در اثر گرما نشان مي‌دهد. در حالي که گرمازدگي از آن بيماري‌هايي است که ‏عوارض ناشي از آن با کمک روش‌هاي ساده قابل کنترل و درمان است، اما اگر در کودکان بي‌اهميت تلقي شود، مي‌تواند اثرات ‏جدي و خطرناک داشته باشد. اين موضوعي است که والدين بايد به‌خوبي مراقب صدمات ناشي از آثار جانبي گرم‌ترين ‏فصل‌سال باشند. کودکان در مقايسه با بزرگسالان نسبت به آسيب گرمايي حساس‌ترند، زيرا سطح بدنشان نسبت به توده بدني ‏بيشتر است و گرماي بيشتري نسبت به هر کيلوگرم وزن خود توليد مي‌کنند. به بيان ديگر، ميزان تعريق در بچه‌ها و پاسخ به ‏تشنگي در کودکان کمتر بوده و ممکن است طي فعاليت به ميزان کافي آب مصرف نکنند. اين عوامل موجب شده سريع‌تر در ‏معرض گرمازدگي قرار گيرند‎. ‎ ‎ کودکان خسته و بي‌حال از گرما علايم گرمازدگي را هر پدر و مادري بايد بشناسد و در صورت مشاهده اين نشانه‌ها در فرزندش اقدامات لازم را براي رفع آثار ‏گرمازدگي انجام دهد. اين علايم عبارتند از: تشنگي، خستگي، بي‌قراري، برافروختگي صورت، تعريق و گرفتگي عضلاني که در ‏صورت ادامه يافتن به سردرد، تهوع، استفراغ، سرگيجه، اختلال تعادل و درنهايت اختلال هوشياري و هذيان منجر مي‌شود‎. نگذاريد نوزادتان گرمازده شود اگر نوزادي در منزل داريد بايد دماي اتاق را در فصل گرم تابستان، بين ۲۲ تا ۲۶ درجه تنظيم کرده و از بيرون بردن او نيز در ‏روز‌هاي گرم تابستان تا حد امکان پيشگيري کنيد‎. ‎‏ همچنين از قراردادن شيرخوار در خودرو به تنهايي به‌طور جدي خودداري ‏کنيد. در صورت ضرورت خروج کودکان از منزل در روز‌هاي گرم بايد به آنان ميزان کافي مايعات خنک بنوشانيد. لباس‌هاي ‏روشن، سبک و نخي آزاد به آنان بپوشانيد‎. ‎فراموش نکنيد که محدوديتي در زمينه حمام کردن کودک و شيرخوار در تابستان ‏وجود ندارد و مي‌توان حتي هرروز اين کار را انجام داد‎. خوراکي‌هاي تابستانه به کودکان بدهيد در فصل تابستان با توجه به گرم بودن هوا نخستين و مهمترين نکته مصرف آب کافي است که براي تأمين آب بدن کودکان مي‌توان ‏از آبميوه طبيعي براساس ذائقه کودک استفاده کرد. استفاده از آبميوه طبيعي تهيه شده در منزل از قبيل آب طالبي و آب ‏هندوانه بهترين نوشيدني براي جايگزيني آب است. انواع ميوه‌هاي تابستانه از قبيل هندوانه که‌درصد بالايي آب دارد و با توجه به ‏شيرين بودن مورد پسند بسياري از کودکان است نيز توصيه مي‌شود، اما از مصرف غذا‌هاي چرب و سنگين بايد پرهيز کرد‎. کودک را هرگز داخل اتومبيل تنها نگذاريد اگر کودک را مدت طولاني در محيط گرم اتومبيلي که تهويه مناسبي هم نداشته باشد، بگذاريد ممکن است کودک دچار شوک و ‏گرمازدگي شود. حتي در چنين شرايطي احتمال دارد که علايم مغزي و اختلال هوشياري در وي پديدار و دچار تشنج شود. در اين ‏صورت بايد کودک را به‌سرعت به محيط خنک با تهويه مناسب منتقل کرد و پاهايش را از سطح بدنش بالاتر قرار داد و به مرکز ‏منتقل کرد‎. در هنگام سفر و بازي بيشتر مراقب کودکان باشيد در فصل تابستان و در ساعات گرم روز تا حد امکان از مسافرت و بودن در هواي گرم اجتناب کنيد. همچنين هنگام ظهر و در راه ‏در مکاني خنک‌تر توقف کنيد. در طول سفر مايعات و ميوه نيز به کودک بدهيد. گرمازدگي ممکن است به صورت ناگهاني رخ ‏دهد و شما متوجه آن نشويد. ‏ در ساعات گرم روز به هيچ وجه کودکان نبايد در محيط‌هاي خارج از خانه بازي کنند، هرچند معمولا پدر و مادر‌ها اجازه بازي به ‏کودکان خود را نمي‌دهند، اما بايد بازهم بيشتر مراقب آن‌ها باشند. در مناطق و استان‌هاي جنوبي و گرم نيز به دليل آن‌که در شب ‏نيز هوا گرم است، بايد همواره از کودکان مراقبت کرد. ‏ ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد